Trong 6 tháng đầu năm 2023, các thương hiệu địa phương đã chiếm 54% thị trường ôtô bán buôn của Trung Quốc, từ mức 48% một năm trước đó, Hiệp hội ô tô chở khách Trung Quốc cho biết hôm thứ Hai.

Cui Dongshu, Tổng thư ký của cơ quan công nghiệp, cho biết đây là lần thứ hai liên tiếp các thương hiệu địa phương vượt qua các thương hiệu nước ngoài trong nửa năm. Số liệu bán buôn bao gồm xuất khẩu xe.

Nhiều thập kỷ trước, các nhà sản xuất ôtô phương Tây đã thống trị thị trường Trung Quốc kể từ lần đầu tiên họ được phép thành lập liên doanh với các đối tác địa phương cách đây nhiều thập kỷ. Một số đã kiếm bộn tiền khi đất nước này vượt Mỹ để trở thành thị trường ôtô lớn nhất thế giới. Nhưng khi các thương hiệu nội địa quyết tâm trỗi dậy, các ông lớn sản xuất ôtô phương Tây sẽ sớm mất ưu thế.

Thương hiệu trong nước trỗi dậy

Tại Trung Quốc, các loại ôtô hybrid cắm điện và chạy bằng pin thống trị thị trường. Dẫn đầu là BYD, 9 nhà sản xuất địa phương nằm trong số 10 nhà sản xuất xe điện bán chạy nhất Trung Quốc vào tháng 6, theo dữ liệu của CPCA. Tesla là nhà sản xuất nước ngoài duy nhất nằm trong danh sách.

Dữ liệu cho thấy doanh số bán xe du lịch chạy điện và xe plug-in hybrid đã tăng 44% trong nửa đầu năm 2023 lên hơn 3,5 triệu xe, chiếm khoảng 1/3 tổng doanh số và tăng gần 9% so với cùng kỳ.

Một số chuyên gia trong ngành dự đoán ôtô điện sẽ bán chạy hơn ôtô chạy bằng khí đốt ở Trung Quốc trong 4 năm tới. Tại Mỹ, thị phần của xe điện là 7% trong nửa đầu năm, sau khi doanh số bán hàng tăng 50% lên 557.330 chiếc.

Trong những thập kỷ qua, các nhà sản xuất ôtô toàn cầu bao gồm Volkswagen và General Motors đã đổ xô vào Trung Quốc, tìm kiếm cơ hội bù đắp cho sự suy giảm ở Mỹ, châu Âu và các thị trường trưởng thành khác.

Nhưng sau khi doanh số bán ôtô của Trung Quốc đạt đỉnh vào năm 2017, thị trường này trở thành vấn đề đau đầu đối với nhiều nhà sản xuất vẫn dựa vào doanh số bán động cơ đốt trong.

Theo công ty tư vấn Automobility có trụ sở tại Thượng Hải, vào năm 2022, doanh số bán xe động cơ đốt trong thấp hơn khoảng 8 triệu chiếc so với mức đỉnh năm 2017. Trong khi đó, tốc độ chuyển đổi gần đây của Trung Quốc khiến các công ty phương Tây bất ngờ.

Giám đốc điều hành của Honda Shinji Aoyama cho biết: “Các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản, Mỹ và châu Âu đều có cảm giác quá muộn để thực hiện những bước đi ban đầu. “Chúng tôi hiện đang trong giai đoạn cố gắng hết sức để bắt kịp".

Liệu các thương hiệu nước ngoài có thể làm chậm đà phát triển của các đối thủ Trung Quốc đủ nhanh hay không vẫn còn phải chờ xem.

Năm 2017, Ford hứa hẹn đến năm 2025, tất cả phương tiện do liên doanh chính của họ sản xuất sẽ có phiên bản điện khí hóa. Nhưng sau khi doanh số bán hàng của Mustang Mach-E điện không thành công, Ford cho biết họ đang giảm đầu tư vào Trung Quốc.

Trong khi đó, Honda, hiện cung cấp 5 mẫu xe chạy bằng pin tại Trung Quốc, đồng thời đẩy nhanh kế hoạch điện khí hóa tại đây trong 5 năm, nhằm mục tiêu chỉ bán xe điện tại quốc gia này vào năm 2035.

Mặc dù vậy, các thương hiệu Trung Quốc đang tung ra các mẫu xe mới nhanh hơn, chiến thắng nhiều người tiêu dùng hơn.

Các nhà sản xuất ô tô nước ngoài không còn có thể thành công chỉ bằng cách mang đến những mẫu xe toàn cầu hoặc những gì phổ biến ở nước ngoài.

Sự trỗi dậy của các nhà sản xuất xe điện của Trung Quốc là một minh chứng cho các chính sách công nghiệp của Bắc Kinh, sau đường sắt cao tốc, tấm pin mặt trời và pin.

Động lực làm nên thành công

Để xây dựng thị trường EV, Trung Quốc đã tài trợ cho các nhà sản xuất địa phương và trợ cấp doanh số bán hàng, thúc đẩy ngành cùng với các mục tiêu sản xuất và tiêu chuẩn khí thải chặt chẽ.

Trong một vài năm, chỉ những chiếc EV có pin do Trung Quốc sản xuất mới đủ điều kiện nhận trợ cấp khi Chính phủ bắt đầu kiểm soát chặt chẽ chuỗi cung ứng.

Việc sớm tập trung vào điện khí hóa phương tiện giao thông công cộng đã đảm bảo doanh thu cho các nhà sản xuất xe điện, đồng thời cải thiện dữ liệu và trải nghiệm.

Vào năm 2015, xe điện chiếm vị trí trung tâm trong kế hoạch “Made in China 2025” của Bắc Kinh nhằm trở thành công ty hàng đầu thế giới trong lĩnh vực đó và các ngành công nghiệp khác trong tương lai.

Ưu đãi về thuế và các ưu đãi khác đã thúc đẩy nhu cầu. Người mua xe điện có thể nhanh chóng lấy biển số được phân bổ ở một số thành phố và lách các quy tắc hạn chế thời điểm sử dụng ôtô chạy bằng xăng.

Chính sách công nghiệp của Bắc Kinh phải trả giá đắt. Scott Kennedy, nhà nghiên cứu về các chính sách kinh tế của Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế có trụ sở tại Washington, ước tính Trung Quốc đã chi khoảng 1,25 nghìn tỷ nhân dân tệ, tương đương khoảng 173 tỷ USD, để hỗ trợ lĩnh vực phương tiện năng lượng mới từ năm 2009 đến năm 2022.

Sau một thập kỷ mà lĩnh vực xe điện của Trung Quốc không thành công, Bắc Kinh đã đưa Tesla vào, thay đổi quy tắc của mình bằng cách cho phép công ty sản xuất ô tô mà không cần đối tác liên doanh.

Cuối năm 2019, Tesla bắt đầu giao xe sản xuất tại Trung Quốc. Bằng cách làm cho xe điện trở nên hấp dẫn và thúc đẩy các nhà cung cấp đáp ứng các tiêu chuẩn toàn cầu của mình, Tesla đã kích thích nhu cầu của người tiêu dùng ở Trung Quốc.

Kể từ đó, quang cảnh đường phố ở các thành phố lớn đã thay đổi: Các biển số màu xanh lá cây chỉ định các loại xe hybrid chạy bằng pin và cắm điện thường xuyên lướt qua. Trong khoảng thời gian 15 phút gần đây trên một con phố ở khu phố trung tâm Maizidian của Bắc Kinh, khoảng một trong sáu phương tiện đi qua có biển số màu xanh lá cây, bao gồm hầu hết các xe taxi và xe buýt.

Volkswagen cho biết trong 5 tháng đầu năm, 45% số xe bán ra ở Thượng Hải là xe điện hoặc xe hybrid. Ở các thành phố kém phát triển hơn, quá trình chuyển đổi diễn ra chậm hơn.

Trong khi Trung Quốc có nhiều thương hiệu EV, thị trường có khả năng hợp nhất. AlixPartners ước tính chỉ có 25 đến 30 trong số hơn 160 thương hiệu ô tô điện của Trung Quốc có khả năng tiếp tục kinh doanh vào năm 2030.

Các nhà sản xuất ôtô Trung Quốc cũng đang tiến ra toàn cầu. Quốc gia này đã vượt qua Nhật Bản trong quý đầu tiên của năm 2023 để trở thành nhà xuất khẩu ô tô lớn nhất, mặc dù khoảng 3/4 trong số 1,1 triệu ôtô được xuất khẩu ra nước ngoài là các mẫu xe sử dụng động cơ đốt trong, theo dữ liệu của Automobility.

BYD trong tháng này cho biết họ sẽ mở một khu phức hợp EV ở Brazil, trong khi SAIC thuộc sở hữu nhà nước cho biết họ có kế hoạch xây dựng một nhà máy ở châu Âu.

SAIC và Great Wall Motor đang sản xuất tại Thái Lan, nơi BYD và một số nhà sản xuất ô tô Trung Quốc khác cho biết họ có kế hoạch xây dựng các nhà máy.

Khánh Vy (Theo WSJ)