Vấn đề quan trọng là việc thực thi cũng như đưa chính sách đi sâu vào cuộc sống sau cho hiệu quả nhất, vừa đảm bảo được môi trường vừa tận dụng được tài nguyên rác.

Đẩy mạnh tuyên truyền,nâng ý thức, tạo thói quen PLRTN

Lợi ích, thậm chí là “lợi ích kép” của việc phân loại rác tại nguồn (PLRTN) là đã rõ. Cụ thể việc phân loại CTRSH tại nguồn là giải pháp rất cấp thiết trong giai đoạn hiện nay. Nếu thực hiện thành công sẽ giúp các nhà quản lý, đơn vị xử lý rác thải có nhiều giải pháp hơn trong xử lý tái chế chất thải. Qua đó, không những mang lại giá trị lớn cho môi trường mà còn mang lại giá trị về kinh tế và xã hội. Cũng bởi những lợi ích đó mà Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có nhiều quy định mới  liên quan đến việc thu gom rác thải sinh hoạt, theo đó chậm nhất đến ngày 31/12/2024, hộ gia đình, cá nhân, chủ nguồn quản lý chất thải phải thực hiện phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn, những trường hợp vi phạm sẽ áp dụng chế tài.

Thực tế, phân loại CTRSH không phải là câu chuyện bây giờ mới được đề cập. Tại Hà Nội, một số ít các địa phương đã “khởi động” vấn đề này từ nhiều năm song hiệu quả mang lại chưa được như mong muốn. Vì thế, vấn đề lớn nhất lúc này là thực thi thế nào các quy định  phân loại CTRSH để đạt hiệu quả. 

Xung quanh vấn đề này, nhiều ý kiến cho rằng để giải bài toán PLRTN không hề dễ. Ở nhiều khu vực, đặc biệt là ngoại thành, việc bỏ chung các loại rác đã trở thành thói quen của đại bộ phận cư dân. Bởi vậy, muốn thay đổi điều này, về lâu dài cần có sự tuyên truyền, vận động. Đơn cử như tại TP. Huế. Sau khi TP. Huế chính thức phát động phân loại CTRSH tại nguồn, đoàn viên, thanh niên là những tuyên truyền viên hữu hiệu tổ chức tuyên truyền sâu rộng đến từng khu phố, hộ dân. Các hình thức tuyên truyền bao gồm tập huấn, họp dân, về vai trò phân loại CTRSH tại nguồn, tác hại của rác thải nhựa đối với sức khỏe, giới thiệu phương pháp thay thế giảm nhựa, các hoạt động về nâng cao kỹ năng truyền thông phân loại, hành động giảm thiểu rác nhựa trong cộng đồng. Để công tác phân loại CTRSH tại nguồn hiệu quả, bền vững, UBND TP. Huế và UBND các phường, xã đã thành lập Ban chỉ đạo phân loại CTRSH tại nguồn ở cấp thành phố, phường, các tổ giám sát cộng đồng ở các địa phương để theo dõi sát sao việc thực hiện PLRTN tại các điểm thu gom công cộng, thu gom bằng xe đẩy tay. Bên cạnh đó, việc phân loại CTRSH tại nguồn còn có sự vào cuộc của cộng đồng, cán bộ làm công tác thu gom của HEPCO, nhờ đó từng bước tập cho người dân thói quen phân loại đúng cách.

Ông Nguyễn Toàn Thắng, Giám đốc Sở TN-MT TP HCM cũng đồng tình với điều này khi cho biết, thành phố đang xây dựng kế hoạch để triển khai Nghị định 45. Trước mắt, thành phố sẽ tập trung đẩy mạnh tuyên truyền. “Phải làm sao cho phù hợp với thực tế. Mục tiêu là hiệu quả, điều chỉnh hành vi để giúp người dân nâng cao ý thức chứ không phải đặt mục tiêu số tiền thu được từ việc xử phạt các hành vi vi phạm” - ông Thắng nêu quan điểm. 

Phải làm tốt quy định phân loại rác thải tại nguồn

Theo Nghị định 45, CTRSH từ hộ gia đình, cá nhân phân loại theo nguyên tắc: Chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế; chất thải thực phẩm; CTRSH khác. Đối với hộ gia đình, cá nhân ở đô thị phải chứa, đựng CTRSH sau khi thực hiện phân loại vào các bao bì để chuyển giao như sau: Chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế được chuyển giao cho tổ chức, cá nhân tái sử dụng, tái chế hoặc cơ sở có chức năng thu gom, vận chuyển; chất thải thực phẩm và CTRSH khác phải được chứa, đựng trong bao bì theo quy định và chuyển giao cho cơ sở có chức năng thu gom, vận chuyển; chất thải thực phẩm có thể được sử dụng làm phân bón hữu cơ, làm thức ăn chăn nuôi.

Ông Mai Trọng Thái, Phó Giám đốc Sở TN-MT TP Hà Nội, cho rằng việc đưa quy định xử phạt hành vi không thực hiện phân loại rác tại nguồn vào chế tài xử phạt là hết sức cần thiết. Tuy nhiên, ông Thái cũng khẳng định để thực hiện việc này thì phải làm tốt quy định phân loại rác thải tại nguồn. Muốn phân loại được thì cần kết hợp rất nhiều yếu tố: Đầu tiên phải có quy định, hướng dẫn cụ thể về kỹ thuật phân loại, thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải sinh hoạt. Tiếp đó, cần đầu tư đồng bộ về hạ tầng kỹ thuật, trang thiết bị phân loại, phương tiện thu gom, vận chuyển cũng như cơ sở xử lý phù hợp sau phân loại. Điều này đòi hỏi phải có lộ trình và thời gian thực hiện. Hiện nay, Sở TN-MT đang chủ trì xây dựng “Đề án phân loại rác thải tại nguồn trên địa bàn thành phố giai đoạn 2022-2025 và tầm nhìn đến 2030”, theo kế hoạch số 168/KH-UBND của UBND thành phố ngày 16-7-2021. Dự kiến đề án hoàn thiện trong quý IV/2022 để trình UBND thành phố xem xét, phê duyệt. Trên cơ sở đề án này, Sở TN-MT sẽ xây dựng lộ trình cụ thể cho công tác phân loại rác và trình UBND thành phố xem xét, phê duyệt hướng dẫn phân loại rác thải tại nguồn.

Từ ngày 1/1/2022, thành phố Hạ Long (Quảng Ninh) triển khai đồng loạt các phương án phân loại, thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt, chất thải xây dựng. Cụ thể, đối với chất thải rắn sinh hoạt, việc phân loại được áp dụng ngay từ các hộ gia đình, tổ chức, cơ quan, trường học, khu vực công cộng và cơ sở sản xuất, kinh doanh dịch vụ. Sau khi phân loại, chất thải rắn sinh hoạt sẽ được lưu giữ bằng 2 loại thùng có màu sắc khác nhau.

Nếu chất thải rắn sinh hoạt không được tổ chức phân loại ngay từ đầu nguồn thì thành phố yêu cầu các công ty môi trường từ chối thu gom. Đối với chất thải có thể đốt không gây ô nhiễm môi trường, chất thải có thể tái chế sử dụng, thành phố tổ chức thu gom vào một ngày quy định trong tuần và sẽ thành lập đội kiểm tra liên ngành, kiểm tra thường xuyên các điểm thu gom, tập kết rác thải tập trung.Chất thải xây dựng không được phân loại mà được chất thành đống gọn gàng, che phủ kín để không ảnh hưởng đến khu vực xung quanh. Trong việc thu gom, vận chuyển, xử lý, thành phố sẽ xây dựng phương án cụ thể đối với nhóm chất thải rắn dùng để đốt, nhóm chất thải rắn chôn lấp.

Theo PGS-TS Vũ Thanh Ca, phân loại rác là tiêu chí đầu tiên để xử lý rác thải hiệu quả và tiết kiệm nhất theo hướng tái chế, tái sử dụng nhiều nhất có thể. Vì thế, để nỗ lực  phân loại CTRSH thành công, điều quan trọng là phải làm tốt quy định phân loại rác thải tại nguồn.

PV