(CLO) Mới đây, các nhà khoa học của sứ mệnh Chandrayaan-3 tại Ấn Độ công bố trên tạp chí khoa học Nature về một "đại dương tử thần nóng chảy" trên Mặt trăng.
Vào ngày 23 tháng 8 năm 2023, chiếc tàu đổ bộ tên Vikram đã hạ cánh thành công xuống Mặt trăng. Sau đó, họ đã triển khai một xe tự hành có tên Pragyan để khám phá bề mặt.
Địa điểm mà tàu Vikram hạ cánh xa hơn về phía nam so với bất kỳ tàu đổ bộ nào khác trước đây. Điều này giúp các nhà khoa học có thể tìm hiểu thêm về cấu trúc địa chất của những nơi trên Mặt trăng mà chưa từng lấy mẫu.
Phép đo của Pragyan đã phát hiện ra hỗn hợp đặc biệt của các nguyên tố hóa học trong đất Mặt trăng (hay còn được gọi là regolith) xung quanh tàu tương đối đồng đều. Regolith chủ yếu được tạo thành từ một loại đá trắng gọi là ferroan anorthosit.
Sự tương đồng trong thành phần của các mẫu vật mặt trăng cho thấy một đại dương magma đã bao phủ mặt trăng vào giai đoạn đầu lịch sử của nó. Ảnh: NASA
Sự hình thành của Mặt trăng
Sự giống nhau về thành phần hóa học, mặc dù thực tế là chúng đến từ các vị trí địa lý rất xa trên Mặt trăng, chứng minh rằng có một đại dương magma đã bao phủ mặt trăng trong thời kỳ đầu của lịch sử.
Các nhà thiên văn học đã tin rằng Mặt trăng có thể được tạo thành do một vụ va chạm giữa Trái đất và một hành tinh cổ đại có kích thước lớn bằng Sao Hỏa gọi là Theia. Tác động khổng lồ từ cú va chạm sẽ tạo ra một trường mảnh vụn khổng lồ, mà từ đó Mặt trăng sẽ hình thành một cách từ từ sau hàng nghìn năm. Người ta cho rằng đại dương magma đã có từ thời điểm hình thành cho đến hàng chục hay hàng trăm triệu năm sau đó.
Sự nguội đi và kết tinh của đại dương magma này đã giúp hình thành đá ferroan anorthosit, tạo nên lớp vỏ đầu tiên của Mặt Trăng.
Về mặt địa chất, vùng cao nguyên trên Mặt trăng được cho là minh chứng cho lớp vỏ Mặt trăng cổ đại. Chandrayaan-3, Apollo 16 và Luna 20 đều hạ cánh ở đây, do đó, ta có thể kiểm tra các dự đoán về lý thuyết Mặt trăng được bao phủ bởi đại dương magma (LMO).
Vùng sáng và vùng tối Mặt trăng
Đại dương magma lần đầu tiên được phát hiện sau khi các mẫu từ sứ mệnh Apollo 11. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu vào thời điểm đó nhận thấy mẫu đất cũng chứa các mảnh đá trắng, giàu khoáng chất anorthite, được đặt tên là ferroan anorthosite.
Khi đại dương magma nguội đi, các khoáng chất đặc hơn như olivin và pyroxen chìm xuống để tạo thành một lớp sâu hơn gọi là lớp phủ, trong khi ferroan anorthosite - ít đặc hơn magma - nổi lên để tạo thành lớp vỏ đầu tiên của Mặt trăng.
Sự khác biệt giữa vùng sáng và vùng tối của Mặt trăng. Ảnh: NASA
Kể từ khi các mô hình đại dương magma Mặt trăng được đưa ra, nhiều đề xuất giải thích về những phức tạp của các mẫu từ Mặt trăng và các quan sát địa chất của vệ tinh này nói chung. Thực tế là lớp vỏ vùng sáng của Mặt trăng có vẻ mỏng hơn nhiều so với lớp vỏ vùng tối.
Tương tự như vậy, ta chưa rõ chính xác tại sao vùng sáng của Mặt trăng lại trải qua nhiều hoạt động núi lửa hơn, dẫn đến việc nó bị chi phối bởi các đồng bằng rộng lớn của đá bazan tối màu, trong khi vùng tối dường như chứa nhiều ferroan anorthosit hơn.
Để cố gắng giải quyết những vấn đề này, các nhà nghiên cứu đã phát triển các mô hình chi tiết để giải thích cách lớp vỏ Mặt trăng hình thành và bị biến đổi do các vụ phun trào núi lửa và va chạm. Một số mô hình đã dự đoán về nhiều lớp vỏ Mặt trăng, với lớp đá ferroan anorthosit ở trên cùng và nhiều loại đá giàu magiê hơn ở bên dưới.
Điều thú vị là thành phần được đo trong nghiên cứu này không phải là ferroan anorthosit nguyên sơ được cho là tạo nên lớp vỏ Mặt trăng cổ đại. Thay vào đó, nó chứa nhiều magiê hơn.
Quan sát này chỉ ra nồng độ cao hơn của một số khoáng chất nhất định trong lớp vỏ Mặt trăng so với nồng độ mà các mô hình đại dương magma ban đầu chỉ ra. Các nhà nghiên cứu cho rằng các phép đo của họ có thể biểu thị thành phần hỗn hợp của đá ferroan anorthosit tạo nên lớp vỏ Mặt Trăng cổ đại, cùng với các lớp đá giàu magiê bên dưới.
Các lớp này có thể đã bị trộn lẫn do quá trình khai quật vật liệu khi va chạm trên Mặt trăng. Đặc biệt, địa điểm hạ cánh của Chandrayaan-3 có thể đã được bao phủ bởi khoảng 1,5 - 2 km đá phun ra từ cái gọi là lưu vực va chạm "Nam Cực - Aitken" - một vùng trũng có bề mặt đường kính khoảng 2.500 km, được cho là do một cuộc va chạm khổng lồ cách đây 4,2 đến 4,3 tỷ năm.
Các hố va chạm sau đó sẽ tiếp tục trộn lẫn và phân tán các vật liệu này, dẫn đến phép đo của tàu Chandrayaan-3 trong nghiên cứu này.
(CLO) Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn, ngày 25/11, Bắc Bộ có mưa vài nơi, sáng sớm có nơi có sương mù; riêng phía Đông từ chiều tối có mưa rải rác. Khu vực Bắc và Trung Trung Bộ có mưa, mưa rào rải rác, cục bộ có nơi mưa to và dông; riêng khu vực Thanh Hóa - Nghệ An có mưa vài nơi, sáng sớm có nơi có sương mù. Các khu vực khác trên cả nước có mưa rào và dông vài nơi.
(CLO) Trong nỗ lực gia tăng sức mạnh quân sự, Ukraine muốn gia nhập nhóm các quốc gia có khả năng sản xuất tên lửa đạn đạo. Nhưng quá nhiều yếu tố đang làm khó đối với chương trình tên lửa của Kiev.
(CLO) Volkswagen đang đối mặt với cuộc chiến giá xe điện tại Trung Quốc, khi doanh số bán hàng giảm 12% trong năm nay, giữa sự cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ nội địa như BYD.
(CLO) Trong những ngày gần đây, thị trường vàng trong nước chứng kiến những biến động mạnh mẽ. Giá vàng, sau một thời gian giảm sâu khiến nhiều người bán tháo để cắt lỗ lại bất ngờ quay đầu tăng dựng đứng, khiến không ít nhà đầu tư thiệt hại nặng nề.
(CLO) Nghè Nguyệt Viên là một di tích lịch sử – văn hóa – kiến trúc nghệ thuật độc đáo của làng cổ Nguyệt Viên, nay thuộc xã Hoằng Quang, thành phố Thanh Hóa. Trải qua hơn 400 năm lịch sử, Nghè Nguyệt Viên là nơi thờ cúng Thành hoàng làng – công chúa Mai Hoa cùng 18 vị tiến sĩ làng khoa bảng.
(CLO) Theo hướng dẫn mới nhất của Bộ Y tế về điều kiện thanh toán Bảo hiểm y tế, người bệnh trong cùng một ngày sau khi khám một chuyên khoa cần phải khám thêm các chuyên khoa thì từ lần khám thứ 2 chỉ tính 30% mức giá của 1 lần khám bệnh…
(CLO) Làng lụa Hà Đông hay Làng lụa Vạn Phúc (nay thuộc phường Vạn Phúc, quận Hà Đông, TP Hà Nội) là một làng nghề dệt lụa tơ tằm đẹp nổi tiếng có từ ngàn năm trước. Đặc biệt, nghệ nhân nơi đây đã “hồi sinh” lụa Vân, một trong những báu vật của làng nghề.
(CLO) Ngày 24/11, Công an TP Hà Nội cho biết, vừa triệt phá đường dây nhập lậu, tiêu thụ hàng nghìn tấn khí N2O từ nước ngoài về Việt Nam, bắt giữ các đối tượng chủ mưu, cầm đầu để xử lý nghiêm theo quy định pháp luật.
(CLO) Bầu trời Hà Nội mù mịt, chất lượng không khí ở mức xấu, nhiều nhà cao tầng mờ trong lớp bụi trắng. Đa số người dân ra đường hôm nay đều phải chủ động đeo thêm khẩu trang nhằm hạn chế ô nhiễm.
(CLO) Ngày nay, việc triển khai bệnh án điện tử, tích hợp các dữ liệu đã mang lại nhiều tiện lợi cho bệnh nhân, tiết kiệm chi phí và quản lý đối với cơ sở y tế
(CLO) Năm 2025, TP Hà Nội sẽ hỗ trợ các tỉnh thành trên cả nước tổ chức từ 10 đến 15 tuần lễ trái cây, hàng nông sản tại Hà Nội, đảm bảo cân đối cung - cầu hàng hóa
(CLO) CTCP Đầu tư Hạ tầng Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh (Mã: CII) mới hoàn thành 56% mục tiêu doanh thu năm 2024. Công ty đang tăng cường huy động vốn từ kênh trái phiếu, tổng nợ vay đã tăng thêm 3.210 tỷ đồng.
(CLO) Chính phủ Canada hôm thứ Bảy đã xin lỗi người thổ dân Inuit ở phía bắc Quebec vì vụ giết hàng loạt chó kéo xe trong những năm 1950 và 1960, khiến cộng đồng bị tàn phá khi tước đi khả năng săn bắn, sinh kế và khả năng đi lại của họ.
(CLO) Vào thứ Bảy tại hội nghị COP29 về biến đổi khí hậu, các quốc gia đã đạt được thỏa thuận về việc thiết lập các quy định cho một thị trường toàn cầu nhằm mua bán tín chỉ carbon.
(CLO) Các gia đình, giáo viên và cả học sinh đã biểu tình tại Valencia của Tây Ban Nha vào thứ Bảy, để yêu cầu hành động đối với các trường học bị hư hại do trận lũ lụt khiến hơn 220 người thiệt mạng và hàng nghìn học sinh không thể đi học.
(CLO) Các cơ quan an ninh Philippines đã tăng cường các giao thức an toàn vào thứ Bảy, sau khi Phó Tổng thống Sara Duterte tuyên bố bà sẽ ám sát Tổng thống Ferdinand Marcos Jr nếu chính bà bị giết.
(CLO) Các nhà thiên văn học vừa phát hiện một hành tinh mới quay quanh một ngôi sao trẻ và chỉ mất 3 triệu năm để hình thành, một khám phá thách thức sự hiểu biết hiện tại về tốc độ hình thành hành tinh.
(CLO) Yasmin Eid nấu một nồi đậu lăng nhỏ trên ngọn lửa đốt bằng cành cây và giấy vụn trong căn lều mà cô sống cùng chồng và 4 cô con gái nhỏ ở Dải Gaza. Đó là bữa ăn duy nhất của họ trong ngày, là tất cả những gì họ có thể chi trả.
(CLO) Ngày 22/11, 10 tổ chức phi chính phủ ủng hộ Palestine đã yêu cầu tòa án Hà Lan ra lệnh ngừng xuất khẩu vũ khí cho Israel và giao dịch với các khu định cư của Israel tại các vùng lãnh thổ Palestine bị chiếm đóng, với lý do thương vong dân sự cao trong cuộc xung đột Israel - Hamas tại Dải Gaza.
