Tỷ trọng giá trị xuất khẩu sản phẩm công nghệ cao đạt gần 50% tổng giá trị hàng hoá xuất khẩu

Dự và phát biểu chỉ đạo Hội nghị tổng kết công tác năm 2023, triển khai nhiệm vụ năm 2024 của Bộ KH&CN (ngày 28/12), Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang đánh giá, năm 2023 là năm có nhiều khó khăn với cả thế giới và Việt Nam, nhưng Việt Nam vẫn vượt lên đạt được những kết quả rất đáng khích lệ, trong đó có sự đóng góp "rất đáng kể" của ngành KHCN, những nhà khoa học, những người làm công tác KHCN. Theo Phó Thủ tướng, mọi người đều cảm nhận được ý nghĩa lớn lao của KHCN, "ai muốn giàu hơn, muốn an toàn hơn, muốn có chất lượng sống tốt hơn đều phải dựa và KHCN".

Phó Thủ tướng ghi nhận và biểu dương ngành KHCN tiếp tục có nhiều điểm sáng, trong đó Chỉ số đổi mới sáng tạo (GII) của Việt Nam liên tục được cải thiện trong 13 năm qua, nhiều nhà khoa học được vinh danh trên thế giới.

Đáng chú ý, về đổi mới, sáng tạo, năm 2023, Việt Nam xếp thứ 46/132 quốc gia/nền kinh tế, tăng 2 bậc so với năm 2022, duy trì vị trí thứ 2 trong nhóm 36 nền kinh tế thu nhập trung bình thấp; là một trong 7 quốc gia thu nhập trung bình đạt được nhiều tiến bộ nhất về đổi mới sáng tạo trong thập kỷ qua.

Trong nông nghiệp, KHCN đã góp phần thúc đẩy xuất khẩu hàng hóa nông sản đạt trên 53 tỷ USD/năm, thặng dư thương mại ngành đạt hơn 11 tỷ USD, mức cao nhất trong những năm gần đây và chiếm trên 42,5% xuất siêu cả nước, trong đó có 6 sản phẩm nông nghiệp có giá trị xuất khẩu trên 3 tỷ USD.

Nhiều máy móc nông nghiệp cho người nông dân tạo ra đã góp phần thúc đẩy cơ giới hoá nông nghiệp, với giá thành chỉ bằng 30% so với máy nhập khẩu, thậm chí đạt hiệu suất cao hơn vì phù hợp với đồng ruộng. Đặc biệt, các kỹ sư Việt Nam đã hoàn toàn làm chủ các khâu từ thiết kế đến thi công các công trình phức tạp, như cầu Mỹ Thuận 2 và nhiều công trình hạ tầng quy mô lớn khác, tiết kiệm lượng lớn kinh phí cho ngân sách Nhà nước.

Trong lĩnh vực khoa học y-dược, ghép tạng tiếp tục được ghi nhận là điểm sáng từ việc đầu tư, nghiên cứu và ứng dụng công nghệ; đã thực hiện thành công ca ghép đa tạng, gồm tim và thận từ người hiến đa tạng chết não; phối hợp ghép tạng xuyên Việt; nghiên cứu thành công quy trình sử dụng tế bào gốc tạo máu tự thân trong điều trị bệnh nhân nhược cơ và lupus ban đỏ hệ thống... là những thành tựu đáng ghi nhận của các nhà khoa học.

Trong lĩnh vực công nghệ cao, tỷ trọng giá trị xuất khẩu sản phẩm công nghệ cao đạt gần 50% tổng giá trị hàng hoá xuất khẩu.

Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia ngày càng phát triển về quy mô và hình thức hoạt động, được đánh giá là một trong những hệ sinh thái năng động nhất châu Á và đứng thứ 58 thế giới. Hà Nội lần đầu tiên lọt vào top 200 thành phố khởi nghiệp sáng tạo toàn cầu. Đầu tư cho khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo giữ được mức phát triển tốt so với các nước khu vực ASEAN (với 56 dự án, tổng vốn đầu tư gần 500 triệu USD trong 6 tháng đầu năm 2023).

Bên cạnh những kết quả đạt được, Phó Thủ tướng cho rằng KHCN là lĩnh vực khó, chưa phải là lợi thế của Việt Nam; nguồn lực dành cho KHCN còn hạn chế; cơ chế, chính sách cho phát triển KHCN như nhiều đại biểu phát biểu, đang là rào cản cho sự phát triển của KHCN; quyết tâm của ngành chưa cao, chưa quyết liệt.

KHCN là lĩnh vực dễ có điều kiện để đổi mới cách nghĩ, cách làm nhất

Thời gian tới, để thúc đẩy sự phát triển của KHCN, Phó Thủ tướng đề nghị ngành KHCN phải chủ động hơn, mạnh mẽ hơn trong xây dựng thể chế với cách tiếp cận mới, tư duy mới, cách làm mới để vừa thực hiện tốt công tác quản lý nhà nước, vừa thúc đẩy lĩnh vực KHCN phát triển. Phó Thủ tướng cho rằng KHCN là lĩnh vực dễ có điều kiện để đổi mới cách nghĩ, cách làm nhất; cần có chính sách phù hợp, chính sách đặc thù để phát triển KHCN - lĩnh vực hết sức đặc biệt, có ảnh hưởng, tác động đến mọi mặt của đời sống.

Trước hết, ngành cần có đề xuất mạnh mẽ với lý lẽ thuyết phục để khai thông những vướng mắc trong định giá, tài sản hình thành sau khi triển khai các kết quả nghiên cứu khoa học, chế độ chính sách cho người làm khoa học, cơ chế tự chủ, cơ chế tài chính… Phó Thủ tướng đề nghị và khẳng định sẽ cùng đồng hành ngành KHCN trong nhiệm vụ này.

Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng đề nghị ngành KHCN phải có cơ chế thúc đẩy nghiên cứu, ứng dụng mạnh mẽ KHCN trong thực tiễn; phối hợp chặt chẽ với nhau và với các nhà khoa học; và tăng cường kết nối với thế giới.

Phó Thủ tướng mong muốn người lãnh đạo, quản lý trong lĩnh vực KHCN phải có có tinh thần chia sẻ với anh em, đồng chí, đặc biệt là đối với các nhà khoa học; biết trân trọng, lắng nghe, tạo được cảm hứng cho nhà khoa học, thì mới có sự đồng sức, đồng lòng để vượt qua khó khăn, thách thức.