Theo các nhà phân tích, chưa bao giờ một nền kinh tế có tầm quan trọng toàn cầu như Nga lại bị nhắm tới với các lệnh trừng phạt ở mức độ này, những người cho rằng hiện nay có nguy cơ cao là Nga sẽ đối mặt với một cuộc khủng hoảng tài chính đẩy các ngân hàng lớn nhất của họ đến bờ vực sụp đổ.

Quan chức các nước phương Tây đã mô tả chiến dịch của họ như một cuộc chiến kinh tế nhằm trừng phạt Tổng thống Vladimir Putin và biến đất nước mà ông lãnh đạo thành một quốc gia cùng khổ - ngay cả khi các lệnh trừng phạt phải mất nhiều năm mới có thể phá hủy khả năng phòng thủ của “pháo đài kinh tế” của Nga.

Vị thế là nhà cung cấp năng lượng toàn cầu của Nga sẽ khiến sứ mệnh đó trở nên khó khăn hơn. Châu Âu nhận gần 40% khí đốt tự nhiên và 25% dầu từ Nga, và bất kỳ sự gián đoạn nào đối với những hoạt động xuất khẩu đó sẽ khiến giá toàn cầu vốn đã cao lại còn tăng thêm nữa.

Phương Tây đang chiến đấu như thế nào?

Chiến dịch quân sự tại Ukraine của Putin đã vấp phải phản ứng chưa từng có từ Mỹ, Anh, Liên minh châu Âu, Canada, Nhật Bản, Úc và các nước khác. Ngay cả Thụy Sĩ, vốn nổi tiếng là nước trung lập và giữ bí mật ngân hàng, đã cam kết áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Nga.

Phương Tây đã cắt hai ngân hàng lớn nhất của Nga, Sberbank (SBRCY) và VTB, khỏi quyền tiếp cận trực tiếp với đồng USD. Phương Tây cũng đã thực hiện các bước để loại bỏ một số ngân hàng Nga ra khỏi SWIFT, một dịch vụ nhắn tin toàn cầu kết nối các tổ chức tài chính và tạo điều kiện cho các khoản thanh toán nhanh chóng và an toàn.

Liên minh đang cố gắng ngăn chặn ngân hàng trung ương Nga bán USD và các ngoại tệ khác để bảo vệ đồng rúp và nền kinh tế của nước này. Theo Le Maire, tổng tài sản trị giá 1 nghìn tỷ USD của Nga hiện đã bị đóng băng bởi các lệnh trừng phạt.

Oliver Allen, nhà kinh tế thị trường tại Capital Economics cho biết: “Các nền dân chủ phương Tây đã khiến nhiều người ngạc nhiên khi theo đuổi chiến lược gây áp lực kinh tế mạnh mẽ lên Nga thông qua việc loại bỏ nước này khỏi thị trường tài chính toàn cầu một cách hiệu quả”.

Ông nói thêm: “Nếu Nga tiếp tục con đường hiện tại của mình, rất dễ thấy rằng các lệnh trừng phạt mới nhất có thể chỉ là những bước đầu tiên trong việc cắt đứt nghiêm trọng và lâu dài các mối quan hệ tài chính và kinh tế của Nga với phần còn lại của thế giới”.

Các nước phương Tây đã loại trừ việc đưa quân đến chiến đấu ở Ukraine, coi các biện pháp trừng phạt là biện pháp chính để thách thức Nga. Theo Oxford Economics, các biện pháp này có thể xóa sổ tới 6% tổng sản phẩm quốc nội của Nga.

Một quan chức cấp cao của chính quyền Mỹ nói với các phóng viên: “Nói một cách đơn giản, chiến lược của chúng tôi là đảm bảo rằng nền kinh tế Nga sẽ đi lùi chừng nào Tổng thống Putin vẫn quyết định tiến hành tấn công Ukraine.”

Nền kinh tế "pháo đài" của Nga

Kể từ năm 2014, khi Mỹ và các đồng minh phương Tây áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Moscow sau khi sáp nhập Crimea và vụ bắn rơi chuyến bay 17 của Hãng hàng không Malaysia, Putin đã cố gắng vực dậy nền kinh tế trị giá 1,5 nghìn tỷ USD của đất nước vốn đang phải chịu các lệnh trừng phạt từ phương Tây.

Matxcơva đã cố gắng hạn chế dần nền kinh tế phụ thuộc vào dầu mỏ của mình bằng đồng USD, hạn chế chi tiêu của chính phủ và dự trữ ngoại tệ.

Các nhà hoạch định kinh tế của Putin cũng đã tìm cách thúc đẩy sản xuất một số mặt hàng trong nước bằng cách chặn các sản phẩm tương đương từ nước ngoài. Trong khi đó, ngân hàng trung ương Nga đã tích lũy được kho dự trữ trị giá 630 tỷ USD bao gồm ngoại tệ và vàng - một số tiền khổng lồ so với hầu hết các quốc gia khác.

Những chiến lược phòng ngự đó hiện đang được thử nghiệm nghiêm ngặt.

Theo Capital Economics, các biện pháp trừng phạt đã khiến khoảng 50% kho dự trữ ngoại hối của Nga trở nên vô dụng.

Ngân hàng trung ương Nga cho biết hôm thứ 2 rằng các điều kiện bên ngoài đối với nền kinh tế Nga đã thay đổi mạnh mẽ và thông báo rằng họ sẽ tăng gần gấp đôi lãi suất lên 20%. Ngân hàng nói thêm: “Điều này là cần thiết để hỗ trợ ổn định tài chính và giá cả và bảo vệ các khoản tiết kiệm của người dân khỏi bị mất giá.”

Ngân hàng trung ương đã ra lệnh cho các công ty bán ngoại tệ vào thứ 2 để hỗ trợ đồng rúp khi nó giảm xuống mức thấp kỷ lục so với đồng USD. Và Putin đang lên kế hoạch ra một sắc lệnh tạm thời cấm các công ty và nhà đầu tư nước ngoài bán tài sản của Nga.

Một quan chức cấp cao của chính quyền ông Biden nói với các phóng viên rằng: “Kho dự trữ ngoại hối trị giá hơn 600 tỷ USD của Nga chỉ có giá trị lớn nếu Putin có thể sử dụng nó”.

Chuyện gì xảy ra tiếp theo

Mọi con mắt hiện đều đổ dồn vào hệ thống tài chính Nga. Cuối tuần qua đã có báo cáo cho biết người Nga đã phải xếp hàng dài để rút tiền mặt từ các máy ATM, làm dấy lên dự đoán về việc các ngân hàng của nước này phải tháo chạy.

Vốn đã là mục tiêu chính của các lệnh trừng phạt, các ngân hàng Nga có thể phải chịu áp lực thậm chí còn lớn hơn nếu những người đi vay không thể trả các khoản vay do cuộc suy thoái không thể tránh khỏi sẽ ảnh hưởng đến các doanh nghiệp và hộ gia đình.

Liam Peach, một nhà kinh tế học về thị trường mới nổi tại Capital Economics, cho rằng các ngân hàng Nga có thể buộc phải đáp trả bằng cách bán tài sản - có thể là với giá rẻ. Tín dụng có thể trở nên khan hiếm, làm cho nỗi đau kinh tế từ các lệnh trừng phạt thậm chí còn tồi tệ hơn.

Peach cho biết: “Việc gia tăng các lệnh trừng phạt của phương Tây vào cuối tuần qua đã khiến các ngân hàng của Nga đứng trước bờ vực khủng hoảng.”

Một vấn đề khác là các ngân hàng Nga chỉ có đủ ngoại tệ trong tay để trang trải khoảng 15% số tiền gửi ngoại tệ trên sổ sách của họ. Ngân hàng trung ương thông thường sẽ cung cấp ngoại tệ cho các ngân hàng, nhưng với một nửa kho tiền chiến tranh nằm ngoài giới hạn, ngân hàng trung ương có thể không làm được điều đó và đồng thời bảo vệ đồng rúp.

Ngân hàng trung ương có thể phải chịu áp lực trong nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm.

Nhờ dầu và khí đốt, giá trị xuất khẩu của Nga vượt xa nhập khẩu, và các khoản thanh toán vào nước này là một nguồn ngoại tệ lớn. Nhưng các nhà đầu tư và doanh nghiệp có thể cố gắng chuyển một lượng lớn tiền mặt nước ngoài ra nước ngoài khi đồng rúp giảm giá, buộc ngân hàng trung ương phải chi tới 100 tỷ USD dự trữ sẵn có trong năm nay.

Đồng thời, phương Tây có thể đàn áp mạnh hơn nữa. Theo Viện Tài chính Quốc tế, Mỹ và các đồng minh có thể loại bỏ nhiều ngân hàng Nga hơn khỏi SWIFT và hạn chế hơn nữa quyền tiếp cận của họ với đồng USD và EUR. Họ cũng có thể cắt giảm xuất khẩu năng lượng của Nga, mặc dù điều đó sẽ khiến giá cả tăng vọt.

Xung đột kinh tế leo thang hơn nữa có thể gây ra những hậu quả lớn.

Cựu Tổng thống Nga Dmitry Medvedev cho biết hôm thứ 3 rằng: “Đừng quên rằng trong lịch sử nhân loại, các cuộc chiến tranh kinh tế thường trở thành hiện thực.”

Huy Hoàng (Theo CNN)