Cần làm rõ và thống nhất cách định nghĩa về doanh nghiệp nhà nước

Chiều 15/7, tại Hà Nội, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) phối hợp với Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) đồng chủ trì tổ chức hội thảo “Khái niệm Doanh nghiệp nhà nước và dự kiến sửa Luật Doanh nghiệp” nhằm làm rõ và tiến tới thống nhất cách định nghĩa doanh nghiệp nhà nước, vấn đề quản lý, tác động của các cách đánh giá đối với nền kinh tế... và lấy ý kiến cho việc soạn thảo một số nội dung của Luật Doanh nghiệp sửa đổi.

Theo báo cáo của Chính phủ tháng 10/2018, cả nước có 526 doanh nghiệp nhà nước và 294 công ty cổ phần do các bộ, Ủy ban Nhân dân tỉnh/thành phố quản lý. Nhưng theo số liệu của Tổng cục Thống kê đầu năm 2018 thì cả nước có 1.204 doanh nghiệp 100% vốn nhà nước và 1.282 công ty cổ phần cổ phần nhà nước chiếm trên 50%.

Theo báo cáo của CIEM tại hội thảo, đến nay cách hiểu, định nghĩa thế nào là doanh nghiệp nhà nước còn có sự khác biệt, gây lúng túng cho các bên liên quan. Tuy vậy, cách định nghĩa cơ bản vẫn bao gồm một số đặc điểm cơ bản như doanh nghiệp nhà nước là doanh nghiệp Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ hoặc cổ phần vốn góp chi phối.

Như vậy, trên thực tế vẫn có cách hiểu chưa nhất quán về cách phân biệt, nhận định doanh nghiệp nhà nước. Từ đó gây ra sự khó khăn trong quản lý, hình thức kế toán - kiểm toán, quyết định kinh doanh, cách điều hành đối với các doanh nghiệp; thậm chí cản trở hoạt động của doanh nghiệp.

Hiện, có tới 9 Luật như Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Đấu thầu, Luật Xây dựng... quy định về chủ thể “Doanh nghiệp Nhà nước”. Nếu một doanh nghiệp nào đó thuộc về một trong những quy định thuộc các Luật nói trên cũng sẽ phải đáp ứng, thực hiện các quy định của các Luật. Đơn cử, nếu một doanh nghiệp có một phần vốn Nhà nước tham gia và được công nhận là doanh nghiệp nhà nước thì sẽ phải thực hiện đấu thầu khi có hoạt động mua sắm thiết bị, xây dựng, vận hành một dự án cụ thể.

Ông Phan Đức Hiếu, Phó Viện trưởng CIEM cho biết, trước đây Luật Doanh nghiệp quy định doanh nghiệp nhà nước là 100% vốn nhà nước. Nhưng Nghị quyết Trung ương 5 khóa XII lại có những định hướng khác, bao gồm cả những doanh nghiệp chiếm phần vốn chi phối. Vì vậy, vấn đề đặt ra là phải sửa đổi các quy định để thể chế hóa quan điểm đó.

Ông Lê Song Lai, Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn Nhà nước (SCIC) cho rằng, nhiều tác động và có thể sẽ phải làm rõ nhiều khái niệm. Chẳng hạn như vốn nhà nước, khái niệm cũng cần phải làm rõ; đánh giá tác động có thể có nếu khái niệm doanh nghiệp nhà nước được thay đổi, kể cả đối với các hiệp định tự do thương mại như CPTPP.

Ban tổ chức hội thảo đã đưa ra gợi ý về tỷ lệ góp vốn của Nhà nước trong doanh nghiệp để xác định quyền lợi tương ứng. Nếu Nhà nước góp trên 65% vốn điều lệ thì sẽ có quyền chi phối tuyệt đối; quyết định tất cả các vấn đề của doanh nghiệp. Nếu góp vốn ở mức trên 50% thì có quyền chi phối chủ động, cũng như quyết định phần lớn các vấn đề quan trọng của doanh nghiệp. Nếu góp trên 35% vốn điều lệ thì có quyền chi phối “thụ động” và quyền phủ quyết để định hướng doanh nghiệp.

Việc sửa đổi khái niệm doanh nghiệp nhà nước sẽ mở rộng phạm vi, đối tượng được áp dụng và thay đổi cách quản trị của các doanh nghiệp nhà nước. Các doanh nghiệp này sẽ tuân thủ hàng loạt các luật và các quy định về nhân sự, kiểm toán, thanh tra… SCIC đang quản lý 144 doanh nghiệp, có 51% có vốn nhà nước.

Về nội dung dự kiến sửa Luật Doanh nghiệp, theo chuyên gia kinh tế Lê Xuân Bá, đơn vị soạn thảo nội dung sửa đổi Luật Doanh nghiệp cần bám sát quan điểm đổi mới, đưa các ý tưởng, nội dung tiến bộ vào Luật nhằm phục vụ mục tiêu hỗ trợ doanh nghiệp phát triển tối đa, với tinh thần cởi mở và minh bạch.

Không nên mở rộng phạm vi quy định đối với doanh nghiệp nhà nước, nhất là đối với trường hợp Nhà nước góp ít vốn. Cần lưu ý rằng trên thực tế thì khu vực doanh nghiệp Nhà nước thường hoạt động thiếu hiệu quả hơn so với doanh nghiệp tư nhân để có những ý kiến phù hợp, thiết thực.

Lê Minh