Kinh tế Mông cổ “điêu đứng” giữa Nga và Trung Quốc

Tồi tệ hơn nữa là giá than cũng tăng vọt 40%, cũng như các cáo buộc quan chức tham nhũng lấy cắp 385.000 tấn than để bán ở Trung Quốc.

Ở Mông Cổ, nơi nhiệt độ mùa đông thường xuống dưới -35°C, khoảng 60% dân số sống trong các lều truyền thống, không được kết nối với mạng lưới nước và sưởi ấm thời Liên Xô, mà thay vào đó được sưởi ấm bằng bếp than . Hơn một phần tư số hộ gia đình là những người chăn thả gia súc. Hơn nữa, đây là một trong những quốc gia có dân cư thưa thớt nhất thế giới, đang bị “ép nghẹt” về kinh tế bởi Trung Quốc và Nga, hai nước láng giềng khổng lồ.

Dulamsuren Demberel, một người chăn gia súc 58 tuổi sống cách thủ đô Ulaanbaatar của Mông Cổ 8 giờ lái xe, cảm thấy khó khăn hơn mỗi tháng trong việc chi tiêu cho gia đình.

Bột mì và gạo, những mặt hàng chủ lực cơ bản mà những người chăn nuôi gia súc ở Mông Cổ không thể tự sản xuất, đã tăng vọt do chiến tranh ở Ukraine, với lạm phát chung đang ở mức 14,5%.

“Lần trước khi tôi đến tỉnh Soum, họ thậm chí còn không bán than,” ông Dulamsuren Demberel sống cùng 9 thành viên gia đình trong một chiếc liều tròn (ger) chia sẻ với Al Jazeera.

Tại đây, giá bán cừu, len, sữa đang giảm ngay cả khi giá xăng tăng cao tới 65% kể từ khi Nga phát động cuộc chiến ở Ukraine vào cuối tháng Hai.

Mông Cổ sản xuất dầu nhưng không có phương tiện hiệu quả về chi phí để tinh chế thành xăng, nên xuất khẩu gần như toàn bộ sang Trung Quốc. Dẫu vậy, do Trung Quốc phong toả do đại dịch COVID-19, xuất khẩu sang Trung Quốc đã giảm đáng kể.

Trong khi cuộc chiến của Nga ở Ukraine đã khiến giá năng lượng tăng vọt, thì nền kinh tế suy yếu của Trung Quốc đã làm giảm thương mại ngay cả khi một số người Mông Cổ đặt câu hỏi về việc chính phủ của họ xuất khẩu than và các tài nguyên quý giá khác sang nước láng giềng phía nam của họ.

Mông Cổ phụ thuộc vào Nga về điện, xăng, nhiên liệu hàng không, khí hóa lỏng (LPG) và dầu diesel, khoảng 60% trong số đó đến từ nước láng giềng phía bắc.

Trung Quốc chiếm hơn 80% tổng kim ngạch xuất khẩu, 60% kim ngạch nhập khẩu và hơn 40% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Mông Cổ. Sự phụ thuộc của Mông Cổ vào các nước láng giềng lớn hơn có thể thấy ngay khi ghé thăm bất kỳ cửa hàng nào, nơi bao bì được bao phủ bởi chữ Trung Quốc và tiếng Nga.

“Chúng tôi phụ thuộc vào Trung Quốc về mặt kinh tế và chúng tôi phụ thuộc vào Nga về điện năng. Ngoài ra, chúng tôi mua 90% than đá và xăng dầu từ Nga. Tất cả các mặt hàng tiêu dùng khác đều đến từ Trung Quốc”, người doanh nhân 57 tuổi chia sẻ.

Ước tính, nền kinh tế Mông Cổ suy giảm 4,4%, khiến các doanh nghiệp phải sa thải hàng chục nghìn công nhân. Tỷ lệ thất nghiệp đạt đỉnh 8,5% vào tháng 4/2021 trước khi giảm xuống 5,4% vào quý 3/2022. Những người chăn gia súc không bị coi là thất nghiệp, mặc dù nhiều người không thể đến thành phố để bán thịt hoặc sữa trong thời kỳ cao điểm của đại dịch.

Mặc dù nền kinh tế đã phục hồi, nhưng vẫn còn yếu do kinh tế Trung Quốc giảm tốc và triển vọng kinh tế toàn cầu không chắc chắn.

Doanh thu khai thác, chiếm hơn 20% GDP, đã giảm gần 1/4 trong hai tháng đầu năm 2022 so với năm trước.

Mặc dù đã phục hồi kể từ tháng 10, doanh thu xuất khẩu tài nguyên vẫn thấp hơn nhiều so với mức trước đại dịch, với xuất khẩu quặng sắt sang Trung Quốc, một trong những nhà sản xuất kiếm tiền lớn nhất, giảm 38% trong 11 tháng đầu năm nay.

“Chúng tôi từng xuất khẩu fluorite sang Ukraine, Nga và Trung Quốc. Bây giờ, chúng tôi đã ngừng xuất khẩu sang Ukraine. Và vì biên giới với Trung Quốc bị đóng nên chúng tôi không thể xuất khẩu sang Trung Quốc”, M Uuganbaatar, giám đốc điều hành 40 tuổi của doanh nghiệp khai thác Bayan Jonsh Co, nói với Al Jazeera.

Trước đây, Trung Quốc chiếm 70% hoạt động kinh doanh của Uuganbaatar.

Ông nói: “Do lạm phát, vận chuyển và hậu cần, chi phí đã tăng lên. Một ưu điểm là hàng xuất khẩu của ông được mua bằng đô la Mỹ, thứ mà vị giám đốc 40 tuổi này có thể sử dụng để phòng hộ trước sự suy giảm của đồng nội tệ Tugrik.

Từ đầu năm đến nay, đồng tugrik đã mất khoảng 18% giá trị so với đồng đô la.

Oyuntsetseg Togoodorj, một giáo viên mẫu giáo ở Ulaanbaatar với mức lương 800.000 tugriks (234 USD) mỗi tháng, cho biết việc nuôi 4 đứa con của cô ngày càng trở nên khó khăn.

Trước đây, chỉ cần 200.000 tugrik (59 USD) một tháng là đủ để mua tất cả những gì chúng tôi cần, tuy nhiên, ít nhất phải là 600.000 (176 USD) để kiếm đủ sống qua ngày,” cô Togoodorj nói với Al Jazeera. “Cả mùa đông, chúng tôi thường chi 400.000 (117 USD) để mua thịt động vật. Bây giờ con số đã tăng lên gấp đôi 800.000 (235 USD).”

Ngoài việc tăng hóa đơn hàng tạp hóa, cô cũng đang đối phó với học phí cao hơn. “Chúng tôi đang trả gấp bốn lần những gì chúng tôi từng trả vào năm ngoái.”

Batmunkh, một nhân viên kế toán 43 tuổi tại ngân hàng Khas Bank - lớn thứ năm của đất nước, giống như nhiều người Mông Cổ khác, đã tóm tắt các vấn đề kinh tế của đất nước một cách đơn giản: “Nguyên nhân chính dẫn đến thành công hay thất bại của nền kinh tế Mông Cổ là nền kinh tế Trung Quốc và chính sách chống COVID-19 của họ”.

Lê Na (Theo Al Jazeera)

CTV