Bài 1: Văn hóa là nguồn lực nội sinh, động lực quan trọng cho Quảng Ninh phát triển nhanh và bền vững

LTS: Sau gần 1 năm thực hiện Nghị quyết số 17-NQ/TU (ngày 30/10/2023) của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh “Về xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Quảng Ninh trở thành nguồn lực nội sinh, động lực cho phát triển nhanh, bền vững”, nhận thức của các cấp uỷ,  tổ chức đảng, đội ngũ cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của văn hoá, con người trong sự phát triền kinh tế - xã hội của tỉnh đã được nâng cao rõ rệt.

Điển hình như, môi trường văn hoá có chuyển biến tích cực theo hướng ngày càng lành mạnh, văn minh. Các thiết chế văn hoá, thể thao được nâng cấp, sửa chữa, đầu tư đồng bộ, hiện đại, góp phần rút ngắn khoảng cách thụ hưởng đời sống vật chất, tinh thần của người dân. Công nghiệp văn hoá đã bước đầu hình thành, xây dựng được một số sản phẩm văn hoá đặc trưng. Việc huy động các nguồn lực cho xây dựng, phát triển văn hoá, con người Quảng Ninh có bước đột phá, thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, nguồn lực và động lực cho phát triển nhanh, bền vững.

Vùng đất hội tụ 3 không gian văn hóa đặc sắc

Quảng Ninh là một vùng đất giàu trầm tích và bản sắc văn hóa, nơi có sự giao thoa, hội tụ, thống nhất trong đa dạng của nền văn minh sông Hồng; văn hóa biển; văn hóa công nhân mỏ; văn hóa đặc sắc của đồng bào các dân tộc; văn hóa Phật giáoTrúc Lâm Yên Tử. Quảng Ninh có cả ba không gian văn hóa: không gian văn hóa núi đồi, không gian văn hóa đồng bằng và không gian văn hóa biển đảo.

Theo đó, hệ giá trị của tỉnh Quảng Ninh là tổng thể những đặc trưng, thuộc tính, phẩm chất căn cốt nhất, có tính đại diện tiêu biểu của địa phương, tổng hòa trên tất cả các mặt, lĩnh vực, được hun đúc, định hình từ điều kiện tự nhiên, từ kết quả quá trình lao động, đấu tranh để sinh tồn và phát triển của cộng đồng địa phương trong suốt chiều dài lịch sử phát triển của vùng đất, có tính bao trùm, được đa số cộng đồng công nhận, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ bằng ý thức tự giác.

Minh chứng rõ nét nhất là nền “văn hóa công nhân mỏ” được hình thành và phát triển gần 150 năm nay, gắn liền với quá trình lao động, đấu tranh cách mạng. Văn hóa vùng mỏ là sự kết hợp của hai yếu tố: những nét văn hóa truyền thống chắt lọc tinh hoa của khắp các vùng miền trong cả nước và văn hóa hiện đại ra đời từ cuộc sống công nghiệp và mang đậm hơi thở của cuộc sống công nghiệp hiện đại.

Qua đó khẳng định hệ giá trị của tỉnh Quảng Ninh là sợi dây nối quá khứ, hiện tại và tương lai, vừa mang tính truyền thống, vừa mang tính đương đại, phản ánh hơi thở của thời đại, trở thành mục tiêu, động lực, phương châm chỉ đạo, “hệ đường ray” để quy tụ lòng người, đoàn kết xã hội, xác định, gắn kết các định hướng lớn cho xây dựng, phát triển bền vững địa phương ở hiện tại và tương lai.

PGS, TS Phạm Minh Tuấn, Phó Tổng Biên tập, phụ trách Tạp chí Cộng sản cho rằng, Quảng Ninh có lịch sử hình thành và phát triển gắn liền với quá trình xây dựng và bảo vệ đất nước; con người Quảng Ninh cũng thể hiện những đặc trưng chung, đó là lòng yêu nước nồng nàn, ý chí tự cường dân tộc, tinh thần đoàn kết, ý thức cộng đồng, kết hợp với bản sắc rất riêng của vùng đất được coi là “cái nôi” của giai cấp công nhân Việt Nam, truyền thống công nhân vùng Mỏ: “Kỷ luật và đồng tâm” là một di sản tinh thần và đặc trưng của con người vùng mỏ.

Bản sắc văn hóa là tài sản vô giá

PGS, TS Phạm Duy Đức, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh chia sẻ: “Quảng Ninh là một vùng đất được ví như hình ảnh của đất nước Việt Nam thu nhỏ, là nơi hội tụ, giao thoa, kết tinh các giá trị tiêu biểu của nền văn minh sông Hồng, giàu bản sắc với sức mạnh đặc trưng của con người đất Quảng Ninh hội tụ bốn phương. Bản sắc văn hóa và giá trị con người Quảng Ninh chính là tài sản vô giá, là động lực quan trọng để phát triển Quảng Ninh ngày càng phồn vinh, hạnh phúc”.

Quả thực vậy, Quảng Ninh có địa hình đa dạng, đủ cả biển đảo, đồng bằng, trung du và miền núi. Điều kiện tự nhiên phong phú này đã tạo cho Quảng Ninh những thắng cảnh nổi tiếng mà ít địa phương nào có được. Trong đó, biển đảo là dạng địa hình đặc trưng, tạo cho Quảng Ninh hình ảnh tự nhiên kỳ vĩ, không thể lẫn với nơi khác, là nền tảng tạo nên Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long, quần đảo Cô Tô, bãi tắm Trà Cổ, Vườn quốc gia Bái Tử Long...

Cùng với đó, văn hóa Quảng Ninh còn thể hiện đậm nét sắc thái vùng Đông Bắc Tổ quốc, là sản phẩm của sự giao lưu, hội tụ, kết hợp giữa văn hóa bản địa và văn hóa các vùng miền. Khu vực Đông Bắc của Quảng Ninh là nơi hội tụ nhiều nền văn hóa, di sản của cộng đồng các dân tộc Kinh, Tày, Dao, Sán Chỉ, Sán Dìu... Qua thời gian, cộng đồng các dân tộc thiểu số nơi đây vẫn gìn giữ được nhiều nét văn hóa độc đáo, từ những làn điệu dân ca đến phong tục, lễ hội truyền thống, trang phục, ẩm thực, tạo nên dấu ấn văn hóa đặc sắc.

Điển hình, những lễ hội độc đáo của đồng bào dân tộc thiểu số như: Hội làng của đồng bào Dao ở xã Bằng Cả (huyện Hoành Bồ); lễ hội Soóng Cọ; lễ hội đình Lục Nà của đồng bào Tày xã Lục Hồn (huyện Bình Liêu), lễ hội đình Trà Cổ (thành phố Móng Cái), lễ hội Vân Đồn (xã Quan Lạn, huyện Vân Đồn), lễ hội Tiên Công, lễ hội Bạch Đằng (thị xã Quảng Yên), hội chùa Quỳnh Lâm, hội đền An Sinh (huyện Đông Triều)... đã tạo nên bản sắc văn hóa và là tài sản vô giá trong đời sống của người dân nơi đây.

Đặc biệt, với việc triển khai có hiệu quả Nghị quyết số 17-NQ/TU của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, trong đó phát triển con người để nâng tầm văn hóa, phát triển văn hóa để hoàn thiện phẩm chất, giá trị con người, đích hướng tới cao nhất và cuối cùng là vì con người, nâng cao toàn diện chất lượng đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân, đã và đang là hướng đi đúng và trúng, phù hợp với thực tiễn, để Quảng Ninh phát triển nhanh và bền vững.

Nguyễn Vân