200 tài liệu quý lần đầu hé lộ lịch sử hải cảng Đông Dương
(CLO) Khoảng 200 tài liệu, hình ảnh quý giá về lịch sử quy hoạch cảng biển, hệ thống hải đăng và vận tải đường biển ở Đông Dương từ cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX vừa được giới thiệu trong triển lãm trực tuyến “Hải cảng xưa: Từ Đông Dương ra thế giới”. Nhiều tư liệu trong số này lần đầu tiên được công bố, giúp công chúng có thêm góc nhìn sinh động về những “cửa ngõ” quốc tế và dấu ấn phát triển hạ tầng hàng hải thời thuộc địa.
Ngày 15/4, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I (Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước, Bộ Nội vụ) chính thức khai mạc triển lãm trực tuyến “Hải cảng xưa: Từ Đông Dương ra thế giới” trên nền tảng website và fanpage của Trung tâm.
Triển lãm giới thiệu khoảng 200 tài liệu, hình ảnh đặc sắc phản ánh bức tranh toàn cảnh về quá trình quy hoạch cảng biển, xây dựng hải đăng và vận tải hàng hải trong khu vực Đông Dương giai đoạn cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX.
Triển lãm được chia thành ba phần chính: “Hải cảng - Cửa ngõ giao thương và thâm nhập”; “Hải đăng - Mắt thần canh biển” và “Hải vận - Kết nối những chân trời”.
Thông qua những hình ảnh tư liệu quý hiếm, người xem có cơ hội hiểu sâu hơn về vai trò đặc biệt của hệ thống cảng biển không chỉ với giao thương mà còn là những điểm nóng chiến lược, nơi từng được các cường quốc phương Tây coi là bàn đạp cho hoạt động xâm chiếm thuộc địa.
Lịch sử ghi nhận từ trước thế kỷ XIX, các thương nhân nước ngoài đã tìm đến các cảng biển Việt Nam để buôn bán và thăm dò tình hình trong nước. Đây cũng là những điểm dừng chân đầu tiên của các giáo sĩ phương Tây trước khi tiến sâu vào nội địa truyền giáo, mở đường cho sự can thiệp của các thế lực ngoại bang.
Sau khi đặt ách cai trị tại Việt Nam, thực dân Pháp đã không ngừng mở rộng và hoàn thiện hệ thống hải cảng, với tham vọng xây dựng hàng loạt cảng biển lớn như Sài Gòn, Đà Nẵng, Hải Phòng, Hòn Gai - Cẩm Phả, Quy Nhơn, Nha Trang, Cam Ranh, Hà Tiên... Bên cạnh việc phát triển cảng biển, hệ thống văn bản hành chính phục vụ quản lý vận hành các cảng cũng được người Pháp chuẩn hóa, từng bước hình thành nền móng cho hoạt động giao thương quốc tế của Đông Dương.
Không chỉ dừng lại ở cảng biển, hệ thống hải đăng cũng giữ vai trò đặc biệt trong việc đảm bảo an toàn cho tàu thuyền trên biển. Ngay từ thời nhà Nguyễn, triều đình đã có những chỉ đạo trong việc xây dựng và tu bổ hải đăng nhằm phục vụ hoạt động hàng hải.
Đến thời Pháp thuộc, một loạt hải đăng hiện đại được xây dựng, đánh dấu bước phát triển quan trọng trong quá trình khai thác thuộc địa và kết nối giao thương đường biển giữa Đông Dương và thế giới.
Hạ tầng cảng biển và hải đăng được hoàn thiện đồng bộ, kết hợp cùng hệ thống đường sắt, đường bộ, đã thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động vận tải biển. Đây là tiền đề giúp các công ty vận tải lớn của Pháp như Messageries Maritimes và Chargeur Réunis chiếm lĩnh thị trường vận chuyển nhân lực và hàng hóa giữa Đông Dương và châu Âu, cũng như các quốc gia, vùng lãnh thổ khác.
Với không gian trưng bày được thiết kế công phu, “Hải cảng xưa: Từ Đông Dương ra thế giới” không chỉ giúp người xem khám phá hành trình phát triển của những cảng biển lớn ở ba miền Bắc, Trung, Nam, mà còn gợi mở ký ức về một thời kỳ lịch sử đầy biến động gắn liền với những “con mắt” canh biển — biểu tượng của an toàn hàng hải.
Triển lãm hiện đang mở cửa trực tuyến tại website archives.org.vn và fanpage luutruquocgia1, sẵn sàng phục vụ công chúng yêu lịch sử, nghiên cứu và tìm hiểu những câu chuyện ít biết về hệ thống cảng biển Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa những năm đầu thế kỷ XX.