Vì sao Mỹ không thể tách rời đất hiếm từ Trung Quốc?
(CLO) Bắc Kinh siết xuất khẩu đất hiếm, Mỹ phụ thuộc 72 %, đe toàn chuỗi F‑35–xe điện, phơi bày rủi ro địa‑chính‑trị.
Trung Quốc đang duy trì mức độ căng thẳng trong cuộc chiến thương mại với Mỹ. Tuần trước, Bắc Kinh đã ban hành lệnh kiểm soát xuất khẩu đối với các khoáng sản "đất hiếm", vốn là những nguyên tố quan trọng trong sản xuất công nghệ, từ thiết bị nhà bếp, ô tô cho đến vũ khí quân sự tiên tiến và nhiều sản phẩm khác.
Ông Thomas Kruemmer, Giám đốc Công ty Ginger International Trade and Investment, chia sẻ với BBC News rằng "mọi thứ bạn có thể bật hoặc tắt đều phụ thuộc vào các khoáng sản này".
Chẳng hạn, neodymium, một loại đất hiếm, được sử dụng trong loa, ổ cứng máy tính, động cơ xe điện và động cơ máy bay phản lực. Các loại khác góp phần sản xuất màn hình tivi và máy tính.
Theo BBC, dù đất hiếm "dồi dào" trong tự nhiên, việc khai thác chúng lại "vô cùng nguy hiểm". Hiện tại, Trung Quốc gần như nắm giữ vị thế độc quyền trên thị trường này.
Ý kiến từ các chuyên gia
Các nhà bình luận đã đưa ra nhiều nhận định đáng chú ý. Tờ Financial Times cho rằng lệnh cấm xuất khẩu có thể khiến ngành sản xuất ô tô bị đình trệ.
Trong khi đó, Chatham House, một viện nghiên cứu của Anh, cảnh báo rằng động thái này "đe dọa vị thế quân sự hàng đầu của Washington".
Đất hiếm đóng vai trò thiết yếu trong việc chế tạo máy bay chiến đấu F-35, robot, drone, xe điện và màn hình cảm ứng. Cuộc chiến thương mại này có thể trao cho Bắc Kinh lợi thế chiến lược quan trọng trong cuộc đua dài hạn giữa Mỹ và Trung Quốc về công nghệ và quân sự.
Tổng thống Donald Trump từng bày tỏ ý định tìm kiếm nguồn cung đất hiếm thay thế, theo nhà báo Nicholas Kristof của The New York Times.
Tuy nhiên, đây là một nhiệm vụ không hề đơn giản. Mỹ hiện phụ thuộc vào Trung Quốc tới 72% nguồn cung kim loại đất hiếm. Việc tăng cường khai thác trong nước cũng đối mặt với nhiều trở ngại.
Đất hiếm gây ô nhiễm nặng khi khai thác và chế biến, khiến quá trình xin cấp phép mở mỏ ở Mỹ có thể kéo dài gần ba thập kỷ. Điều này đặt nước Mỹ trước một thách thức lớn lao.
Cuộc chiến thương mại do Tổng thống Donald Trump khởi xướng còn tiềm ẩn nguy cơ làm suy yếu các liên minh và phơi bày những điểm bất lợi của Mỹ.
Nguy cơ vượt ngoài thương mại
Nhiều ý kiến lo ngại rằng cuộc chiến thương mại có thể dẫn đến xung đột quân sự. Ông James Stavridis, một đô đốc hải quân đã nghỉ hưu, phát biểu trên Bloomberg rằng "chúng ta nên nhớ lại cách Thế chiến II bùng nổ ở Thái Bình Dương".
Gần một thế kỷ trước, các lệnh trừng phạt thương mại đã cắt đứt Nhật Bản khỏi những tài nguyên thiết yếu như thép, dầu mỏ và cao su, dẫn đến trận Trân Châu Cảng - hệ quả của các tranh chấp kinh tế và hành động khiêu khích.
Quyết định hạn chế xuất khẩu đất hiếm của Bắc Kinh có thể là dấu hiệu báo trước một cuộc xung đột mới.
Tương lai ra sao?
Những thách thức mà Mỹ phải đối mặt là cấp bách, trong khi các giải pháp tiềm năng vẫn còn xa vời.
Theo Associated Press, Tổng thống Donald Trump đang nỗ lực mở đường cho các mỏ đất hiếm mới tại Mỹ, nhưng bất kỳ dự án nào cũng cần nhiều năm để đi vào hoạt động.
Hiện tại, Mỹ chỉ có duy nhất một mỏ đất hiếm, và các lãnh đạo của mỏ này đang bị ngập trong các cuộc gọi từ những công ty lo lắng sau thông báo của Trung Quốc.
Ông Matt Sloustcher, phát ngôn viên của MP Materials, cho biết tác động của lệnh cấm xuất khẩu đã xuất hiện ngay lập tức. Dù kho dự trữ hiện tại giúp các nhà sản xuất Mỹ duy trì hoạt động trong ngắn hạn, Associated Press cảnh báo rằng tình trạng thiếu hụt có thể xảy ra vào cuối năm nay.