Đề xuất sửa Luật Phòng, chống ma túy: Khắc phục bất cập, tăng hiệu lực quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy

Sau ba năm triển khai thi hành Luật Phòng, chống ma túy số 73/2021/QH14, công tác phòng, chống ma túy, quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy và cai nghiện được triển khai chặt chẽ, có hiệu lực, hiệu quả, góp phần bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội và tạo môi trường ổn định phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Luật đã tạo cơ sở pháp lý vững chắc để phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm ma túy, đồng thời định hướng đổi mới cách tiếp cận đối với người sử dụng trái phép chất ma túy, đảm bảo hài hòa giữa tính nghiêm minh và nhân đạo.

Thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã có nhiều chủ trương, giải pháp chỉ đạo quyết liệt nhằm nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy, bảo đảm tính đồng bộ giữa hoạt động giảm cung và giảm cầu. Đáng chú ý, việc chuyển giao nhiệm vụ quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy và quản lý sau cai nghiện từ Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội về Bộ Công an đã làm phát sinh yêu cầu sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật nhằm thể chế hóa các quan điểm, chủ trương mới của Đảng, Nhà nước và phù hợp với sự thay đổi về cơ quan chủ trì.

Bên cạnh đó, quá trình tổ chức thực hiện Luật Phòng, chống ma túy trong thời gian qua đã bộc lộ một số vướng mắc, phát sinh những vấn đề mới cần được rà soát, sửa đổi để nâng cao hiệu quả thực thi và bảo đảm phù hợp với thực tiễn quản lý nhà nước trong lĩnh vực này.

Theo dự thảo Tờ trình, công tác kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy hiện còn bất cập. Cụ thể, khoản 4 Điều 2 quy định “Tiền chất là các hóa chất không thể thiếu trong quá trình điều chế, sản xuất chất ma túy” chưa phù hợp với thực tiễn, khi các đối tượng có thể linh hoạt thay thế nhiều loại tiền chất khác nhau để điều chế ma túy. Một số loại thức ăn chăn nuôi và thủy sản có chứa chất ma túy hoặc tiền chất được sử dụng phổ biến trên thế giới nhằm tăng năng suất, chất lượng chăn nuôi, nhưng hiện chưa được nhập khẩu vào Việt Nam do chưa được đưa vào danh mục kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy, gây ảnh hưởng đến phát triển ngành chăn nuôi, thủy sản trong nước.

Về công tác quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy, thực tế cho thấy nhiều trường hợp không có nơi cư trú ổn định đã gây khó khăn trong thực hiện xét nghiệm, tư vấn, giáo dục, quản lý, phòng ngừa hành vi vi phạm pháp luật. Khi có thông tin người sử dụng ma túy, Công an cấp xã có quyền yêu cầu xét nghiệm, nhưng nếu họ không chấp hành thì pháp luật lại chưa có quy định cho phép cưỡng chế hoặc áp dụng chế tài xử lý, khiến việc quản lý gặp nhiều vướng mắc, giảm tính răn đe và hiệu lực của pháp luật.

Dự thảo cũng chỉ ra điểm b khoản 5 Điều 23 quy định “Đưa ra khỏi danh sách người sử dụng trái phép chất ma túy đối với người bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn do có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy” là chưa hợp lý. Bởi lẽ, những người này vẫn đang ở ngoài cộng đồng và tiếp tục bị xác định là người sử dụng trái phép chất ma túy nên không thể đưa ra khỏi danh sách quản lý.

Tương tự, khoản 3 Điều 43 quy định “Công an cấp xã giúp Ủy ban nhân dân cùng cấp đưa ra khỏi danh sách người nghiện ma túy, người bị quản lý sau cai” nhưng công tác thống kê hiện chưa rõ ràng, chưa phân định rạch ròi giữa người nghiện với người bị quản lý sau cai, dẫn đến tình trạng số liệu chưa phản ánh đúng thực tế.

Ngoài ra, Luật hiện hành vẫn chưa có quy định cụ thể về tiêu chuẩn xây dựng cơ sở cai nghiện ma túy, cũng như nguyên tắc quản lý, điều hành các cơ sở cai nghiện công lập, gây khó khăn cho việc tổ chức triển khai và kiểm soát chất lượng hoạt động cai nghiện trong hệ thống.

Dự án Luật sửa đổi lần này nhằm khắc phục toàn diện những bất cập trên, tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước trong công tác phòng, chống ma túy, phù hợp với tình hình thực tiễn và định hướng cải cách pháp luật hiện nay.

Trung Kiên