Cần chương riêng cho đường sắt tốc độ cao trong Luật
(CLO) Phát triển hạ tầng đường sắt cần đặt trong mối liên kết với quy hoạch vùng, bảo vệ môi trường và chuyển dịch cơ cấu kinh tế.
Mới đây, Hiệp hội các Nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam (VARSI) đã tham dự và đóng góp ý kiến tại Hội thảo “Góp ý hoàn thiện dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi)” do Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội phối hợp với Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức.
Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh vai trò đặc biệt của ngành đường sắt trong chiến lược phát triển đất nước. Đường sắt không chỉ là hạ tầng mà còn là “mạch máu” của nền kinh tế, là sợi dây liên kết giữa văn hóa, con người và tài nguyên của các vùng miền.
Phát triển hạ tầng đường sắt cần đặt trong mối liên kết với quy hoạch vùng, bảo vệ môi trường và chuyển dịch cơ cấu kinh tế.
“Phát triển đường sắt đừng chỉ tính bằng km mà hãy tính bằng niềm tin”, ông Hoan nhấn mạnh. Đồng thời kêu gọi trao vai trò rõ ràng hơn cho khu vực kinh tế tư nhân trong lĩnh vực này.
Chủ trì và gợi mở thảo luận tại Hội thảo, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cho biết, Chính phủ đã đề xuất luật hóa 23 cơ chế, chính sách đặc thù để phát triển hệ thống đường sắt.
Do đó hội thảo tập trung góp ý về khả năng phân cấp, phân quyền, rút ngắn thủ tục đầu tư và thu hút vốn tư nhân trong lĩnh vực này, đồng thời đảm bảo tính đồng bộ, khả thi và hiệu quả của các quy định khi luật được ban hành.
Trong khuôn khổ Hội thảo, PGS. TS Trần Chủng, Chủ tịch VARSI đã chia sẻ về những điểm còn bất cập trong cấu trúc dự thảo luật hiện hành, đặc biệt là sự thiếu vắng một chương riêng về đường sắt tốc độ cao.
Theo ông, đường sắt tốc độ cao có vận tốc khai thác trên 200km/h là loại công trình thuộc cấp kỹ thuật đặc biệt, đòi hỏi tiêu chuẩn kỹ thuật và quản lý nghiêm ngặt với những khác biệt rõ rệt về tính chất, nhu cầu, vật liệu và quản lý, vận hành so với các cấp kỹ thuật đường sắt thông thường.
Liên quan đến huy động nguồn lực xã hội hóa, Chủ tịch VARSI hoàn toàn đồng tình với chủ trương đa dạng hóa hình thức đầu tư, tuy nhiên cần phân biệt rõ giữa đầu tư tư nhân và đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP).
Ông lưu ý, trong loại hình công trình đường sắt tốc độ cao, việc áp mô hình đầu tư tư nhân hay mô hình đầu tư theo phương thức PPP cần rút ra các bài học thành công và chưa thành công trên thế giới, cần thận trọng khi luật hóa để tránh rủi ro trong triển khai.
Trong nội dung về lựa chọn nhà đầu tư, lựa chon nhà thầu, dự thảo quy định áp dụng hình thức chỉ định thầu là chính. Đây là một hình thức có hiệu quả nhưng đảm bảo tình công bằng, minh bạch rất cần có các quy định công khai tiêu chí và quy trình lựa chọn.
Một nội dung khác được PGS. TS Trần Chủng đề cập trong dự thảo luật, đó là nhà đầu tư không được chuyển nhượng dự án, tài sản sau đầu tư cho đối tác nước ngoài nhằm đảm bảo an ninh quốc phòng.
Tuy nhiên, ông đặt câu hỏi :“Nếu nhà đầu tư trong nước có cổ đông nước ngoài chi phối thì có được xem là vi phạm hay không?”. Đây là vấn đề cần được làm rõ để đảm bảo tính minh bạch và khả thi trong áp dụng pháp luật.
Về phát triển đô thị theo mô hình TOD, PGS. TS Trần Chủng cảnh báo hiện tượng đầu cơ đất có thể xảy ra nếu chính quyền địa phương không tham gia tích cực vào việc quy hoạch và kiểm soát thị trường. Cần thiết phải có giải pháp cụ thể đi kèm các quy định khung để đảm bảo TOD không bị méo mó khi triển khai vào thực tế.
Chủ tịch VARSI cũng đề nghị tuân thủ Luật kiến trúc bắt buộc tổ chức thi tuyển thiết kế kiến trúc đối với các công trình được quy định khi xuất hiện trong các dự án thay vì người quyết định đầu tư quyết định không phải thi tuyển kiến trúc.
Ông cho rằng, lý do có thể kéo dài tiến độ, nhưng lỗi do cách làm. Các công trình như nhà ga, nút giao của các công trình này lại góp phần tạo dấu ấn cho thế hệ hôm nay và mai sau về văn hóa, trình độ phát triển kinh tế, giá trị kiến trúc của lịch sử đất nước.
Về sự tham gia của các doanh nghiệp Việt Nam, nhất là các doanh nghiệp tư nhân vào các công trình đường sắt đô thị, đường sắt tốc độ cao, PGS. TS Trần Chủng nhấn mạnh cần ưu tiên tối đa.
Phần xây dựng hạ tầng bên dưới ray hoàn toàn có thể do các nhà thầu trong nước đang tích cực chuẩn bị nguồn nhân lực, học tập kinhnghiệm tố chức thi công với các công nghệ hiện đại hoàn toàn có thể đảm nhiệm.
Các hạng mục công nghệ cao như ray, đầu máy, thông tin, tín hiệu…đang là cơ hội để doanh nghiệp Việt từng bước làm chủ kỹ thuật hiện đại.
Kết thúc phần phát biểu, ông đề xuất cần thiết lập một cơ chế tổng chỉ huy có đủ thẩm quyền để kiểm soát xuyên suốt toàn bộ quá trình triển khai các dự án đường sắt tốc độ cao.
Đây là yếu tố mang tính quyết định nhằm bảo đảm tính thống nhất, hiệu quả và minh bạch trong quản lý nhà nước đối với một dự án có quy mô lớn và tính chất đặc thù cao như vậy.
Đồng tình với quan điểm của PGS. TS Trần Chủng, nhiều chuyên gia và đại biểu tại Hội thảo cho rằng việc xây dựng một chương riêng trong Luật dành cho đường sắt tốc độ cao là hoàn toàn xác đáng và cần thiết, nhằm phản ánh đúng tính chất đặc thù, yêu cầu kỹ thuật cao và cơ chế quản lý riêng biệt của loại hình hạ tầng này.