Mỹ kêu gọi các quốc gia cùng “thức tỉnh” trong mối quan hệ với WHO
(CLO) Vừa qua, tại khóa họp Đại hội đồng Y tế Thế giới (WHA) lần thứ 78 tạiGeneva, Thụy Sĩ, Bộ trưởng Y tế Mỹ Robert F. Kennedy Jr. kêu gọi các quốc gia rút khỏi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và cân nhắc cùng Mỹ thành lập các tổ chức thay thế.
Động thái này báo hiệu nhiều thách thức cho WHO, bắt đầu từ kêu gọi tất cả quốc gia thành viên nâng mức phí đóng góp hàng năm lên 20% để bù đắp cho khoản thiếu hụt từ Mỹ.
Liệu ngân sách đóng góp từ các nước có thật sự được chi tiêu vì nhân sinh?
Theo đó, Bộ trưởng Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ Robert F. Kennedy Jr. cho rằng WHO cần xem xét lại cách hoạt động để phù hợp với kỳ vọng quốc tế.
Điều quan trọng là ông đã kêu gọi các quốc gia cân nhắc về việc đồng hành với WHO: “Tôi kêu gọi các bộ trưởng y tế trên thế giới và WHO coi việc Mỹ rút khỏi tổ chức này như lời cảnh tỉnh”.
Từ ngân sách ban đầu 5,2 tỷ USD, các đại biểu thông qua ngân sách mới 4,2 tỷ USD (2026-2027) bao gồm tăng 20% phí thành viên bắt buộc của các quốc gia - lần thứ 2 liên tiếp sau giai đoạn 2024-2025 nhằm bù đắp thiếu hụt sau khi Mỹrút khỏi tổ chức.
Đáng chú ý, trongngân sách mới có kế hoạch mở rộng trụ sở chính tại Geneva thay vì tinh giản bộ máy cồng kềnh, quan liêu.
WHO cho rằng đầu tư vào “văn phòng linh hoạt và không gian họp” là cần thiết để thích ứng với những thách thức y tế ngày càng phức tạp. Tuy nhiên, trong bối cảnh nhiều quốc gia chịuáp lực ngân sách, điều này gây ra nguy cơ suy giảm sự đồng thuận trong nỗ lực hợp tác y tế toàn cầu.
Thực tế, vai trò của WHOtrong việc cải thiện sức khỏe cộng đồng vẫn là dấu chấm hỏi.Tờ Wall Street Journal (Mỹ) ngày 15/04/2020 bình luận: “Thế giới cần một tổ chức có năng lực đưa ra các khuyến nghị minh bạch về sức khỏe cộng đồng và ứng phó với dịch bệnh toàn cầu. Thế nhưng, WHO ngày càng ít tập trung vào nhiệm vụ trọng tâm này, mà lại lãng phíngân sách vào những chiến dịch quảng bá cho chương trình chăm sóc sức khỏe của chính phủ và tấn công các công ty thuốc lá”.
Việc Mỹ rút khỏi WHO là hệ lụy cho nhiềuhành động thiếu minh bạch, đặc biệt trong giai đoạn COVID19. Chính quyền Trump cho rằng phản ứng chậm của WHO khiến đại dịch lan rộng trên toàn cầu.
Trong kiểm soát thuốc lá,WHOnhận nhiều phản ứng trái chiều khi bỏ qua các giải pháp giảm tác hại, mặc dù đã có các dữ liệu đời thực vànghiên cứu khoa học từ nhiều quốc gia, trong đó có Mỹ.
Phản ứng của thế giới đối với các khuyến nghị của WHO trong vấn đề thuốc lá mới
Theo báo cáo mới nhất của WHO, 184/195 quốc gia đã quản lý hoặc ngầm quản lý thuốc lá làm nóng (TLLN), và 19 quốc gia cấm sản phẩm này, mới đây nhất là Việt Nam.
Khác với nhiều nước ASEAN, Malaysiatheo đuổi cách tiếp cận độc lập đối với y tế cộng đồng. Nước này đã hợp pháp hóa TLLN dưới luật kiểm soát thuốc lá điếu vào 2018. Tháng 04/2024, Quốc hội Malaysiathông qua Đạo luật Kiểm soát Sản phẩm Thuốc lá vì Sức khỏe Cộng đồng nhằm kiểm soát các sản phẩm thuốc lá mới (TLM). Bộ trưởng Y tế Dzulkefly Ahmad tuyên bố: “Không phải cấm thuốc lá mới như các quốc gia khác, Malaysia có luật riêng đểkiểm soát.”
Tại Mỹ, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) phân loại thuốc lá thành thuốc lá điện tử (TLĐT), thuốc lá không đốt cháy (như TLLN, thuốc lá ngậm), thuốc lá truyền thống. Hiện chính quyền Trump đang thúc đẩy FDA đẩy nhanh quy trình PMTAphê duyệt các sản phẩm TLMnhằmkiểm soát buôn lậu, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và ngăn chặn giới trẻ.
Nhiều quốc gia như Argentina, Hungary, Ý, Nga cũng cân nhắc rút khỏi WHO. Tại New Zealand, Bộ trưởng Ngoại giao Winston Peters khẳng định sẽ đánh giá toàn diện trước khi quyết định tham gia Hiệp ước Quốc tế ứng phó với đại dịch của WHO. Theo ông, mọi hiệp ước liên chính phủ cần phải xem xéts về mặt lợi ích quốc gia. New Zealand cũng là nướccông nhận vai trò giảm tác hại và hỗ trợ cai thuốc lá truyền thống của TLM. Hiện nước này cũng áp dụng mức thuế TLLN chỉ bằng nửa so với thuốc lá điếu
Thực tế, điều WHO lo ngại nhất khi Mỹ rút khỏi tổ chức không hoàn toàn là vấn đề ngân sách, mà là dữ liệu, chuyên gia và trình độ chuyên môn. Báo cáo WHO cho biết gần 50% nhân lực trong đoàn Đánh giá Độc lập Chung (Joint External Evaluation - JEE) là chuyên gia y tế, góp phần nâng cao năng lực ứng phó y tế công cộng.
“Việc chia sẻ dữ liệu, phương pháp và khả năng phản ứng nhanh có thể bị ảnh hưởng do sự rời đi của Mỹ”, ông Neil Maniar - Giáo sư Thực hành và Giám đốc chương trình Thạc sĩ Y tế Công cộng tại Đại học Northeastern - nhận định.