‏Đạo Hồi trên đà bứt phá: Cán cân tôn giáo đang nghiêng và sự thay đổi nhân khẩu học toàn cầu ‏

‏Từ năm 2010 đến 2020, số người theo đạo Hồi đã tăng thêm khoảng 347 triệu người, cao hơn rất nhiều so với con số 122 triệu người theo Kitô giáo trong cùng thời gian.

Trong khi đó, tỷ lệ người theo Kitô giáo (Cơ Đốc giáo/Thiên Chúa giáo) trong dân số toàn cầu lại giảm nhẹ, bởi mức tăng không bắt kịp tốc độ tăng dân số nói chung. Đáng chú ý, nhóm người không theo tôn giáo nào cũng tăng mạnh, trở thành cộng đồng có tốc độ phát triển lớn thứ hai trên toàn cầu.

‏Việc Hồi giáo phát triển nhanh chóng không chỉ là câu chuyện tôn giáo, mà còn là một chỉ dấu quan trọng về những thay đổi lớn trong nhân khẩu học toàn cầu. Với một thế giới ngày càng kết nối, những chuyển dịch tôn giáo như thế này có thể ảnh hưởng đến di cư quốc tế, quan hệ giữa các quốc gia, cũng như nhiều chính sách xã hội trong tương lai.

Theo các nhà nghiên cứu, lý do chính đằng sau sự gia tăng số người theo đạo Hồi là vì các cộng đồng Hồi giáo thường có tỷ lệ sinh cao và dân số trẻ hơn so với nhiều nhóm tôn giáo khác. Đây là yếu tố quan trọng giúp Hồi giáo thu hẹp khoảng cách với Kitô giáo, hiện vẫn là tôn giáo lớn nhất thế giới.‏

‏Sự thay đổi bức tranh tôn giáo thế giới‏

‏Cụ thể, dữ liệu của Trung tâm Pew cho thấy đến năm 2020, số người theo đạo Hồi trên thế giới đã đạt gần 2 tỷ, chiếm khoảng 25,6% dân số toàn cầu, tăng từ mức 23,9% của năm 2010. Trong cùng thời gian, tỷ lệ người theo Kitô giáo giảm từ 30,6% xuống còn 28,8%.

Người không theo tôn giáo nào, bao gồm người vô thần, bất khả tri hay đơn giản là không nhận mình theo tôn giáo cụ thể, cũng tăng nhanh, với thêm khoảng 300 triệu người, đạt 1,9 tỷ người vào năm 2020, tương đương 24,2% dân số thế giới.‏

‏Đáng chú ý, trong khi hầu hết các nhóm tôn giáo đều tăng lên, Phật giáo lại là nhóm tôn giáo duy nhất giảm về số lượng tín đồ, giảm khoảng 19 triệu người, chỉ còn 324 triệu người trên toàn thế giới. Các dữ liệu này được Pew thu thập và phân tích từ hơn 2.700 nguồn khác nhau, bao gồm điều tra dân số, khảo sát xã hội và sổ đăng ký tại 201 quốc gia hoặc vùng lãnh thổ.‏

‏Tại Hoa Kỳ, kết quả khảo sát cho thấy số người không theo tôn giáo đã tăng lên ở gần như toàn bộ các bang từ năm 2007 (hoặc 2014) đến 2023–2024, chỉ trừ duy nhất bang Nam Dakota.‏

‏Lý do đạo Hồi tăng nhanh vượt trội‏

‏Nghiên cứu cũng nhấn mạnh rằng tỷ lệ sinh cao là yếu tố chính thúc đẩy sự gia tăng dân số Hồi giáo. Trong giai đoạn 2015–2020, phụ nữ Hồi giáo trung bình sinh 2,9 con, cao hơn so với mức 2,2 con ở phụ nữ không theo Hồi giáo.

Việc cải đạo sang Hồi giáo đóng vai trò rất nhỏ trong sự phát triển này, vì số người gia nhập và rời bỏ đạo Hồi gần như tương đương nhau. Chính vì vậy, sự tăng trưởng gần như hoàn toàn đến từ yếu tố tự nhiên, tức là sinh nhiều con và dân số trẻ.‏

‏Năm 2020, tuổi trung bình của người Hồi giáo là 24 – trẻ hơn 9 tuổi so với các nhóm tôn giáo khác. Điều này cho thấy Hồi giáo nhiều khả năng sẽ tiếp tục tăng trưởng nhanh trong nhiều thập kỷ tới.‏

‏Về mặt phân bố địa lý, khu vực châu Á–Thái Bình Dương là nơi có cộng đồng Hồi giáo lớn nhất với khoảng 1,2 tỷ người, tiếp theo là Trung Đông–Bắc Phi với 414 triệu và châu Phi hạ Sahara với 369 triệu người.

Những quốc gia có số dân Hồi giáo lớn nhất thế giới hiện nay là Indonesia, Pakistan, Ấn Độ và Bangladesh. Tính đến nay, Hồi giáo là tôn giáo chính tại 53 quốc gia hoặc vùng lãnh thổ.‏

‏Đạo Hồi sẽ còn phát triển mạnh

‏Giáo sư Faisal Devji từ Đại học Oxford nhận định rằng sự phát triển của Hồi giáo phần lớn đến từ tỷ lệ sinh cao và dân số trẻ ở những khu vực như châu Phi hạ Sahara và Trung Đông, chứ không phải từ việc cải đạo. Theo ông, điều đáng chú ý hơn là sự gia tăng nhanh chóng của nhóm người không theo tôn giáo, đặc biệt ở các nước giàu, phản ánh xu hướng suy giảm của các tôn giáo truyền thống.

Giáo sư Rumee Ahmed từ Đại học British Columbia thì cho rằng châu Phi hạ Sahara đang là trung tâm của thay đổi nhân khẩu học, với mức tăng dân số hơn 70% trong một thập kỷ nhờ cải thiện y tế và giảm tỷ lệ tử vong trẻ sơ sinh. Ông cũng nhấn mạnh rằng ở nhiều quốc gia, việc xác định tôn giáo là do nhà nước yêu cầu, và điều đó không phản ánh mức độ tin hay hành đạo thực tế của người dân.‏

Trong khi đó, ông Andrew Copson, Chủ tịch tổ chức Humanists International, lại cho rằng ngày càng nhiều người trên thế giới cảm thấy tôn giáo không còn mang lại câu trả lời thỏa đáng cho những câu hỏi về đạo đức, ý nghĩa cuộc sống hay hiểu biết về vũ trụ.

Melina Cohen từ tổ chức American Atheists thì chia sẻ rằng nhóm người không theo tôn giáo rất đa dạng, có người lớn lên trong môi trường thế tục, có người rời bỏ tôn giáo sau những tổn thương hoặc vì thấy tôn giáo không còn phù hợp với giá trị sống của họ, nhất là khi nó bị chính trị hóa hoặc thể hiện sự kỳ thị.‏

An Dương