Chiến tranh Iran: Trung Quốc thiệt hại nặng hơn Mỹ
(CLO) Hơn 90% dầu bị trừng phạt của Iran âm thầm đổ về Trung Quốc - nơi nền kinh tế 19 nghìn tỷ USD giờ đối mặt nguy cơ tê liệt nếu eo biển Hormuz bị phong tỏa.
Nguồn cung năng lượng của Trung Quốc từ Trung Đông có thể đối mặt với gián đoạn nghiêm trọng khi xung đột giữa Israel và Iran đe dọa lan rộng thành một cuộc chiến khu vực lớn hơn.
Nền kinh tế trị giá 19 nghìn tỷ USD của quốc gia công nghiệp khổng lồ này phụ thuộc lớn vào than, khí đốt tự nhiên và dầu thô để duy trì hoạt động sản xuất.
Theo Viện Năng lượng có trụ sở tại London, Trung Quốc là quốc gia tiêu thụ năng lượng lớn nhất thế giới trong năm 2024 và đứng thứ hai về tiêu thụ dầu, chỉ sau Hoa Kỳ.
Tại sao điều này quan trọng?
Israel đã tiến hành một tuần không kích nhắm vào các cơ sở tại Iran, bao gồm những địa điểm quan trọng trong chương trình hạt nhân của Tehran.
Tuy nhiên, cơ sở hạ tầng xuất khẩu năng lượng của Iran đến nay vẫn chưa bị ảnh hưởng. Tình hình có thể thay đổi nếu chiến tranh leo thang.
Nỗi lo ngày càng gia tăng rằng các nhà lãnh đạo chính trị Iran có thể phản ứng trước bất kỳ sự can thiệp quân sự nào của Hoa Kỳ bằng cách phong tỏa eo biển Hormuz, một tuyến đường chiến lược then chốt.
Trên danh nghĩa, Trung Quốc không nhập khẩu dầu từ Iran trong năm qua.
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu năng lượng cho biết dầu Iran vẫn được vận chuyển qua các kênh không chính thức, chẳng hạn như chuyển tải, chủ yếu đến các nhà máy lọc dầu độc lập nhỏ hơn của Trung Quốc.
Hoa Kỳ đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với một số thực thể Trung Quốc bị cáo buộc hỗ trợ hoạt động buôn bán dầu bí mật của Iran, vi phạm các lệnh cấm từ phương Tây.
Theo các nhà phân tích hàng hóa tại Kpler, hơn 90% lượng dầu thô bị trừng phạt, vốn có giá rẻ hơn, của Iran được xuất khẩu sang Trung Quốc, bao gồm qua các điểm trung chuyển như Malaysia.
Thế nhưng, nguồn năng lượng nhập khẩu của Trung Quốc còn đối mặt với rủi ro lớn hơn từ khu vực Vịnh Ba Tư hoặc các nước lân cận, nơi sáu trong số mười nhà cung cấp dầu hàng đầu của nước này tọa lạc, theo thống kê chính thức từ chính phủ.
Trong năm 2024, Nga là nhà cung cấp dầu lớn nhất của Trung Quốc. Tuy nhiên, các lô hàng từ Ả Rập Saudi, Iraq, Oman, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Kuwait và Qatar chiếm hơn một nửa tổng lượng dầu nhập khẩu của Trung Quốc, dựa trên phân tích của Newsweek từ dữ liệu hải quan hiện có.
Trong khi đó, Hoa Kỳ chủ yếu nhập khẩu dầu thô từ Canada. Dù Ả Rập Saudi và Iraq nằm trong danh sách 10 nhà cung cấp hàng đầu của nước này, lượng dầu từ hai quốc gia này chỉ chiếm khoảng 8% tổng nhập khẩu.
Thị trường năng lượng toàn cầu đang bất ổn. Lời kêu gọi của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump yêu cầu Iran "đầu hàng vô điều kiện" đã khiến giá dầu tăng vọt trong tuần này.
Nếu Tehran thực hiện lời đe dọa đóng cửa eo biển Hormuz, tuyến đường nối Vịnh Ba Tư với Vịnh Oman và khu vực Ấn Độ Dương rộng lớn hơn, chi phí năng lượng toàn cầu sẽ tăng đột biến.
Cơ quan Thông tin Năng lượng Hoa Kỳ ước tính rằng mỗi ngày có tới 20 triệu thùng dầu thô đi qua eo biển này, với điểm hẹp nhất chỉ rộng 21 dặm (khoảng 34 km).
Giá dầu tiếp tục leo thang khi cuộc chiến tên lửa giữa Israel và Iran bước sang ngày thứ bảy. Dầu thô Tây Texas Intermediate (WTI), một thước đo giá của Hoa Kỳ, đã vượt mức 76 USD/thùng, mức cao nhất trong năm tháng. Tiêu chuẩn quốc tế Brent đạt 77 USD/thùng, mức cao nhất trong bốn tháng.
Nếu một cuộc xung đột lớn làm gián đoạn các tuyến cung cấp từ khu vực này, nền kinh tế toàn cầu có thể đối mặt với một cú sốc nghiêm trọng, đẩy giá dầu vượt mốc 100 USD/thùng. Lần gần nhất giá dầu đạt mức này là vào tháng 3 năm 2022, sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự tại Ukraine.
Các quan chức tại Bắc Kinh dường như đang chuẩn bị cho kịch bản xấu nhất. Theo Reuters, Trung Quốc đã tích lũy dự trữ dầu thô bằng cách tinh chế ít hơn so với lượng mua vào và sản xuất nội địa.
Hơn nữa, sự gián đoạn ở Trung Đông có thể mang lại lợi ích trực tiếp cho Nga, một trong những quốc gia xuất khẩu năng lượng hàng đầu thế giới.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc chưa phản hồi ngay lập tức yêu cầu bình luận sau giờ hành chính.
Howard J. Shatz, một nhà kinh tế cấp cao tại Tập đoàn RAND, nhận định trong một phân tích được công bố bởi tổ chức tư vấn này trong tuần:
"Giá dầu tăng mạnh khi Israel bắt đầu hành động chống lại Iran, cho thấy thị trường dầu mỏ nhận thấy rủi ro ngày càng lớn. Tuy nhiên, còn quá sớm để đưa ra đánh giá cụ thể về những hậu quả kinh tế toàn cầu".
"Có hai yếu tố quan trọng cần theo dõi để đánh giá rõ hơn về tác động kinh tế toàn cầu. Thứ nhất, liệu Iran có tấn công cơ sở hạ tầng dầu mỏ của các nước Ả Rập vùng Vịnh hay không. Thứ hai, liệu việc đi qua eo biển Hormuz có bị phong tỏa hay không".
"Nếu một trong hai hoặc cả hai điều này xảy ra, giá năng lượng có thể tăng cao hơn nhiều, làm gia tăng nguy cơ suy thoái toàn cầu. Nếu không có điều nào xảy ra, rủi ro vẫn tồn tại, nhưng giá năng lượng chỉ tăng ở mức vừa phải, điều mà thế giới có thể thích ứng, dù sẽ gây ảnh hưởng nhẹ đến tăng trưởng".
Các nhà lãnh đạo thế giới đang nỗ lực xoa dịu căng thẳng ở Trung Đông. Gần đây nhất, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin đã lên án Israel vì làm leo thang căng thẳng bằng cách tấn công Iran trong một cuộc điện đàm vào thứ Năm.
"Nếu xung đột leo thang thêm nữa, không chỉ các bên tham chiến sẽ chịu tổn thất lớn hơn, mà các quốc gia trong khu vực cũng sẽ đối mặt với thiệt hại nghiêm trọng", Chủ tịch Tập Cận Bình phát biểu, theo hãng thông tấn chính thức Tân Hoa Xã của Trung Quốc.
"Các bên xung đột, đặc biệt là Israel, nên ngừng bắn càng sớm càng tốt để ngăn chặn tình hình leo thang và kiên quyết tránh để chiến tranh lan rộng", ông nhấn mạnh.