Báo chí Cách mạng Việt Nam: Viết tiếp câu chuyện 100 năm
Tháng 6 năm nay, đánh dấu mốc son lịch sử 100 năm hình thành và phát triển của Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025). Từ tờ báo Thanh Niên do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập năm 1925, đến hệ thống Báo chí hiện đại, đa phương tiện hôm nay, báo chí Cách mạng đã luôn đồng hành cùng dân tộc.
.jpg)
Tháng 6 năm nay, đánh dấu mốc son lịch sử 100 năm hình thành và phát triển của Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025). Từ tờ báo Thanh Niên do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập năm 1925, đến hệ thống Báo chí hiện đại, đa phương tiện hôm nay, Báo chí Cách mạng đã luôn đồng hành cùng dân tộc. Kỷ nguyên mới đang mở ra tương lai xán lạn của dân tộc. Đất nước đang tiến bước mạnh mẽ tới những mục tiêu phát triển mới cũng là lúc lịch sử đặt lên vai Báo chí Cách mạng Việt Nam những sứ mệnh mới. Những sứ mệnh ấy, có thể chưa từng có tiền lệ nhưng 100 năm đồng hành cùng lịch sử đất nước đã cho thấy Báo chí Cách mạng Việt Nam đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng luôn đi lên từ chính vị thế của mình và trở thành nguồn nội lực phát triển mạnh mẽ cho đất nước, cho dân tộc.
1. Không giống nhiều nền báo chí khác, báo chí Việt Nam - ngay từ những bước đi đầu tiên, đã được định danh là “báo chí cách mạng”, với sứ mệnh “phụng sự nhân dân”. Hiếm có nền báo chí nào có một xuất phát điểm gắn chặt với xuất phát điểm của cuộc cách mạng giải phóng dân tộc của một đất nước như thế. Hiếm có một nền báo chí nào ra đời và gắn bó sâu sắc, được vị lãnh tụ vĩ đại, một Danh nhân văn hóa thế giới luôn chăm chút, chỉ đường như thế. Trên thế giới, suốt chiều dài lịch sử, hiếm có vị lãnh tụ nào trực tiếp sáng lập, làm chủ bút nhiều tờ báo và trực tiếp viết hàng ngàn bài báo bằng nhiều thứ tiếng như Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh. Và, tất cả những tờ báo đó, tất cả hàng ngàn bài báo đó, đều có một nhiệm vụ duy nhất, một sứ mệnh duy nhất, là phụng sự nhân dân, phụng sự Tổ quốc, vì nền độc lập của dân tộc, vì cuộc sống tự do, hạnh phúc cho đồng bào mình.
Báo chí là diễn đàn tin cậy, thể hiện ý chí, tình cảm, nguyện vọng chính đáng của các tầng lớp nhân dân, tham gia đóng góp ý kiến với Đảng, Nhà nước giải quyết những vấn đề nảy sinh trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước. Báo chí kịp thời phê phán những quan điểm sai trái, âm mưu và hoạt động chống phá của các thế lực thù địch, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, tạo đồng thuận xã hội, góp phần quan trọng củng cố lòng tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của đất nước ta.
Người đã nhiều lần nhắc lại, nhấn mạnh sứ mệnh đó của báo chí. Tại Đại hội lần thứ II, Hội Nhà báo Việt Nam (ngày 16/4/1959), Bác đã chia sẻ với các nhà báo: “Về nội dung viết, mà các cô, các chú gọi là “đề tài”, thì tất cả những bài Bác viết chỉ có một “đề tài” là: chống thực dân đế quốc, chống phong kiến địa chủ, tuyên truyền độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội”.
Năm 1962, tại Đại hội lần thứ III Hội Nhà báo Việt Nam, Bác tiếp tục nhấn mạnh: “Nhiệm vụ của báo chí là phục vụ nhân dân, phục vụ cách mạng”.
Trong chiều dài lịch sử của dân tộc, báo chí luôn là lực lượng tiên phong, cổ vũ nhân tố mới, nhân rộng các điển hình tiên tiến, tạo nên những phong trào hành động cách mạng sôi nổi trên mọi lĩnh vực, làm nên những thành tựu to lớn. Báo chí là diễn đàn tin cậy, thể hiện ý chí, tình cảm, nguyện vọng chính đáng của các tầng lớp nhân dân, tham gia đóng góp ý kiến với Đảng, Nhà nước giải quyết những vấn đề nảy sinh trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước. Báo chí kịp thời phê phán những quan điểm sai trái, âm mưu và hoạt động chống phá của các thế lực thù địch, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, tạo đồng thuận xã hội, góp phần quan trọng củng cố lòng tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của đất nước ta.
Đội ngũ người làm báo đã và đang tham gia tích cực, có hiệu quả trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí và các tệ nạn xã hội. Nhiều nhà báo và tập thể cơ quan báo chí đã thể hiện phẩm chất dấn thân, quả cảm, kiên quyết đấu tranh vì công lý và lẽ phải, theo đuổi tới cùng để góp phần xử lý có hiệu quả những vụ việc tham nhũng, tiêu cực. Báo chí là cầu nối quan trọng tăng cường tình đoàn kết, góp phần nâng cao vị thế Việt Nam trong cộng đồng thế giới.
Các nhà báo có mặt trên khắp chiến trường, vừa cầm bút, vừa cầm súng để làm báo và chiến đấu, góp phần tạo nên khí thế hào hùng của quân và dân ta trong những năm tháng chiến tranh ác liệt, gian khổ. Rất nhiều nhà báo đã anh dũng hy sinh trong tư thế của người chiến sỹ.
Trong những năm kháng chiến giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, báo chí đã thể hiện bản lĩnh chính trị vững vàng, trở thành lực lượng xung kích trên mặt trận tư tưởng. Các nhà báo có mặt trên khắp chiến trường, vừa cầm bút, vừa cầm súng để làm báo và chiến đấu, góp phần tạo nên khí thế hào hùng của quân và dân ta trong những năm tháng chiến tranh ác liệt, gian khổ. Rất nhiều nhà báo đã anh dũng hy sinh trong tư thế của người chiến sỹ.
Theo thống kê chưa đầy đủ, đã có 511 nhà báo liệt sĩ, nhiều phóng viên hy sinh trong tư thế người chiến sĩ trên các mặt trận. Không chỉ trong chiến tranh, đội ngũ người làm báo luôn nêu cao tinh thần cống hiến, sẵn sàng hy sinh, luôn có mặt trên tuyến đầu nóng bỏng nhất, quan trọng nhất của đất nước như chống bão lụt, thiên tai, dịch bệnh... Trong thời bình vẫn có những cuộc chiến đấu âm thầm nhưng rất quyết liệt. Đó là cuộc đấu tranh bảo vệ cái đúng, bảo vệ cái mới, chống lại những gì cản trở con đường phát triển của đất nước.
2. Trải qua chặng đường lịch sử 100 năm, chúng ta tự hào có một nền báo chí cách mạng chính trực, nhân văn, được xây đắp nên bởi những người làm nghề chính trực, góp phần xây dựng một nền báo chí vì con người và tôn trọng con người. Tính nhân văn, chính xác, khách quan là giá trị cốt lõi và là lý do tồn tại của báo chí. Một nền báo chí nhân văn sẽ có sức mạnh bảo vệ giá trị tốt đẹp, lợi ích tối cao, thiết thực của đất nước và nhân dân.
Một trăm năm qua, Báo chí Cách mạng Việt Nam giữ vững vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần của dân tộc, đóng góp một phần không nhỏ vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước. Trong mọi thời điểm, Báo chí Cách mạng luôn là công cụ hữu hiệu để giải quyết những vấn đề gai góc của thời đại đặt ra.
Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã đưa ra định hướng, quan điểm rõ ràng cho báo chí, đó là: “Xây dựng nền báo chí, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại”. “Nhân văn” hiểu một cách trực diện, đơn giản là việc báo chí kể những câu chuyện ý nghĩa, truyền cảm hứng, thổi bùng những giá trị tốt đẹp, hoặc tinh tế hơn, là mang đến cho mỗi câu chuyện buồn vui trong cuộc sống một góc nhìn nhân văn, đồng cảm, hướng thiện, giúp hóa giải bế tắc để tiếp tục sống tốt hơn.
Một trăm năm qua, Báo chí Cách mạng Việt Nam giữ vững vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần của dân tộc, đóng góp một phần không nhỏ vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước. Trong mọi thời điểm, Báo chí Cách mạng luôn là công cụ hữu hiệu để giải quyết những vấn đề gai góc của thời đại đặt ra. Chính vì lẽ đó mà nhiều nhà lãnh đạo cấp cao như Võ Nguyên Giáp, Trường Chinh, Xuân Thủy, Trần Huy Liệu, Nguyễn Thị Bình, Lê Quang Đạo, Phan Anh, Nguyễn Thành Lê… là những cây bút lớn. Họ đều coi báo chí là thứ vũ khí “có sức mạnh hơn mười vạn quân”. Họ “dùng ngòi bút làm đòn xoay chế độ/mỗi vần thơ bom đạn phá cường quyền”, thúc đẩy phong trào đấu tranh cách mạng, làm nên những kỳ tích Điện Biên Phủ, mùa xuân 1975 cũng như công cuộc đổi mới hôm nay…
Cho đến nay, Báo chí Cách mạng Việt Nam đã có một đội ngũ vô cùng hùng hậu. Ở bất cứ thời điểm nào, báo chí luôn là ngọn cờ tiên phong của cách mạng, không khoan nhượng với cái ác, hàng ngày, hàng giờ đấu tranh với mọi thói hư tật xấu, mọi âm mưu thủ đoạn xâm lược của kẻ thù từ bên ngoài; tổ chức và phát động các phong trào cách mạng của quần chúng nhân dân; đấu tranh bảo vệ vững chắc đất đai của tổ quốc; bảo vệ chủ quyền, biển đảo thiêng liêng; chống tham ô, tham nhũng góp phần ổn định chính trị, thúc đẩy tiến bộ xã hội, đổi mới mạnh mẽ công cuộc xây dựng, phát triển kinh tế đất nước.
“Kỷ nguyên mới đang mở ra tương lai xán lạn của dân tộc. Kỷ nguyên mới cũng đặt ra yêu cầu nhiệm vụ mới, cao hơn đối với Báo chí cách mạng, đòi hỏi báo chí cũng phải phát triển tương xứng, vươn mình cùng dân tộc, xứng tầm nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại. Công chúng mong muốn có ngày càng nhiều hơn nữa những cây bút, những tác phẩm báo chí thực sự xuất sắc, tầm vóc, chuyển tải được những bước chuyển mình to lớn của Đảng, của dân tộc, có giá trị cao về chính trị, tư tưởng”.
Tổng Bí thư Tô Lâm
3. Tháng 1/2025, tại Lễ trao giải báo chí toàn quốc về xây dựng Đảng “Búa liềm vàng” lần thứ IX - năm 2024, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh: “Kỷ nguyên mới đang mở ra tương lai xán lạn của dân tộc. Kỷ nguyên mới cũng đặt ra yêu cầu nhiệm vụ mới, cao hơn đối với Báo chí Cách mạng, đòi hỏi báo chí cũng phải phát triển tương xứng, vươn mình cùng dân tộc, xứng tầm nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại. Công chúng mong muốn có ngày càng nhiều hơn nữa những cây bút, những tác phẩm báo chí thực sự xuất sắc, tầm vóc, chuyển tải được những bước chuyển mình to lớn của Đảng, của dân tộc, có giá trị cao về chính trị, tư tưởng”. Đất nước đang tiến bước mạnh mẽ tới những mục tiêu phát triển mới cũng là khi lịch sử đang đặt lên vai báo chí cách mạng Việt Nam những sứ mệnh mới. Những sứ mệnh ấy, có thể chưa từng có tiền lệ nhưng 100 năm đồng hành cùng lịch sử đất nước đã cho thấy Báo chí cách mạng Việt Nam đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng luôn đi lên từ chính vị thế của mình và trở thành nguồn nội lực phát triển mạnh mẽ cho đất nước, cho dân tộc.
Kỷ nguyên số cho phép những người làm báo cách mạng Việt Nam nhiều phương tiện, nhiều “vũ khí” hơn để thuận lợi hơn trong việc hoàn thành vai trò cơ quan ngôn luận của Đảng và Nhà nước, diễn đàn rộng rãi của nhân dân.
Sự phát triển của công nghệ thông tin, nhất là sự phát triển của mạng xã hội đã đặt các nhà báo vào thế cạnh tranh thông tin theo tốc độ bão lốc. Mạng xã hội trở thành một nơi cung cấp nguồn tin ban đầu và không ít nhà báo đã “chết chìm” trong “biển thông tin” đó. Bây giờ là lúc làm báo dễ nhất mà cũng khó nhất. Nói dễ nhất là vì người làm báo giờ đây có rất nhiều công cụ hỗ trợ chứ không chỉ có chiếc bút, cuốn sổ và chiếc máy ảnh như vài chục năm trước. Nhưng nói khó nhất là bởi vì báo chí đứng trước sự cạnh tranh quá lớn – cạnh tranh giữa các cơ quan báo chí với nhau và cạnh tranh với hàng tỷ kênh nội dung từ các cá nhân và tổ chức phi báo chí.
Sự phát triển của công nghệ, đặc biệt là sự phổ biến của mạng xã hội và những thiết bị cầm tay ngày càng hiện đại với giá cả phải chăng, đang giúp cho mỗi cá nhân đều có thể trở thành những nhà báo công dân, đưa thông tin từ mọi ngóc ngách của cuộc sống lên Internet. Người dùng thậm chí không thể nhớ họ tiếp cận một thông tin là qua nguồn nào, qua cơ quan báo chí nào. Tất cả biến thành một mê cung khiến những nhà báo ngộ nhận, thiếu bản lĩnh lạc bước trong hành trình tác nghiệp. Và vì vậy, đây là thời điểm đòi hỏi mỗi nhà báo, người tác nghiệp báo chí ở Việt Nam phải nhận thức đúng đắn, đầy đủ vị trí, vai trò của mình trong xã hội.
Nhưng giữa muôn vàn thách thức thì cũng có rất nhiều cơ hội cho báo chí. Sự cạnh tranh khốc liệt sẽ khiến nhiều cơ quan báo chí phải thu hẹp hoạt động hoặc thậm chí không còn tồn tại, nhưng sẽ là bệ phóng cho những cơ quan báo chí dám đổi mới mạnh mẽ, dám tạo ra sự khác biệt. Trong kỷ nguyên vươn mình, báo chí Việt Nam cũng phải nỗ lực để bắt kịp các đối thủ trong khu vực. Chẳng nói đâu xa, Báo Nhân Dân đã đoạt liền 2 giải thưởng quốc tế (đều của WAN-IFRA) trong năm 2024 với tác phẩm panorama Điện Biên Phủ. Mà điều đáng nói nhất là tờ báo Đảng đã truyền được cảm hứng cho hàng triệu bạn trẻ, đúng với tiêu chí chinh phục gen Z như thế giới đang làm.
Nhưng giữa muôn vàn thách thức thì cũng có rất nhiều cơ hội cho báo chí. Sự cạnh tranh khốc liệt sẽ khiến nhiều cơ quan báo chí phải thu hẹp hoạt động hoặc thậm chí không còn tồn tại, nhưng sẽ là bệ phóng cho những cơ quan báo chí dám đổi mới mạnh mẽ, dám tạo ra sự khác biệt.
Rất nhiều tác phẩm báo chí sống động khác của các cơ quan báo chí trong nước, từ VietnamPlus (sản phẩm 3D tương tác về 70 năm Giải phóng Thủ đô), VOV (Chuyện ngõ nhỏ thời Covid-19), VnExpress (Đường đi của nước, Chuyến bay giải cứu…) cũng đều được xướng tên tại các giải thưởng trong và ngoài nước, đủ để Hội Nhà báo Việt Nam khai sinh thêm một giải thưởng dành cho Báo chí Sáng tạo tại giải Báo chí Quốc gia trao tặng hàng năm.
Vòng xoáy công nghệ có lẽ chẳng bao giờ có điểm dừng. Báo chí bây giờ và trong tương lai vẫn sẽ từng ngày đối mặt với áp lực buộc mình đổi mới. Nhưng dù có ở nền tảng công nghệ nào, dù kỹ thuật làm báo có phát triển đến đâu, thì có những giá trị cốt lõi của báo chí cũng không thể mất và không được phép mất. Kỷ nguyên số cho phép những người làm báo cách mạng Việt Nam nhiều phương tiện, nhiều “vũ khí” hơn để thuận lợi hơn trong việc hoàn thành vai trò cơ quan ngôn luận của Đảng và Nhà nước, diễn đàn rộng rãi của nhân dân. Kỷ nguyên số cũng đồng thời tạo áp lực để mỗi nhà báo, mỗi cơ quan và loại hình báo chí phải khách quan, thẳng thắn nhìn nhận lại chính mình, xét lại ý chí, tri thức và nghị lực của mình, xét lại cái tâm của mình để đủ dũng khí bảo vệ cái đúng, kiên quyết đấu tranh với cái xấu, để mỗi nhà báo, mỗi tờ báo thực sự là cột mốc vững chãi, đáng tin cậy giữa “biển sóng” thông tin trong đa chiều không gian.
Vòng xoáy công nghệ có lẽ chẳng bao giờ có điểm dừng. Báo chí bây giờ và trong tương lai vẫn sẽ từng ngày đối mặt với áp lực buộc mình đổi mới. Nhưng dù có ở nền tảng công nghệ nào, dù kỹ thuật làm báo có phát triển đến đâu, thì có những giá trị cốt lõi của báo chí cũng không thể mất và không được phép mất.
Viết tiếp câu chuyện trăm năm, báo chí cách mạng Việt Nam bước vào một hành trình đổi mới, sáng tạo, tìm đến và đề cao các giá trị cốt lõi của báo chí cũng là hành trình trở về với sứ mệnh, mục tiêu và những giá trị cốt lõi của nền Báo chí cách mạng suốt trăm năm qua. Giá trị cốt lõi ấy, trong bối cảnh thời cuộc đất nước hiện nay, như kỳ vọng mà các đồng chí lãnh đạo cao nhất của Đảng, Nhà nước và Chính phủ gửi đến những người làm báo cả nước trong năm qua, là thể hiện trung thực dòng chảy chính của xã hội Việt Nam, dẫn dắt, định hướng thông tin; là khơi dậy khát vọng xây dựng phát triển đất nước hùng cường thịnh vượng của mỗi người dân đất Việt; là lan toả năng lượng tích cực, lấy cái tốt, dẹp cái xấu, để ở đâu cũng thấy, chân trời rộng mở ngay dưới chân mình…
