Ông Nguyễn Văn Bá - Tổng Biên tập Báo Vietnamnet: Nghị quyết 57 buộc báo chí phải thay đổi cách nghĩ về chính mình, từ người quan sát sang “cùng kiến tạo”…
(CLO) Đó là đúc kết rất thú vị của nhà báo Nguyễn Văn Bá - Tổng Biên tập Báo Vietnamnet xung quanh câu chuyện cơ hội cho báo chí nhìn từ Nghị quyết 57.
.jpg)
.jpg)
Tổng Biên tập Báo Vietnamnet khẳng định: “Nghị quyết 57 buộc báo chí phải thay đổi cách nghĩ về chính mình: từ người quan sát sang “cùng kiến tạo”. Nếu không bước ra khỏi vùng an toàn, báo chí sẽ tiếp tục “bình luận về sự đổi mới của người khác”. Nhưng nếu can đảm, báo chí có thể là một mắt xích chủ động trong hệ sinh thái công nghệ sâu của quốc gia”.
Nghị quyết 57 mở ra cho các cơ quan báo chí cơ hội mới để xây dựng hệ sinh thái báo chí đổi mới sáng tạo
+ Nghị quyết (NQ) 57 chủ yếu tập trung vào câu chuyện của khoa học công nghệ nhưng có ý kiến cho rằng, ở góc độ nào, báo chí dường như cũng đang nhìn thấy… đường đi cho đổi mới, sáng tạo theo tinh thần này. Quan điểm của ông như thế nào về điều này?
- Đúng vậy. Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị (gọi tắt là Nghị quyết 57) không chỉ là câu chuyện về khoa học công nghệ. Báo chí nếu “đọc kỹ” và “diễn giải thông minh”, hoàn toàn có thể chuyển hóa thành chính sách hành động. NQ 57 mở ra cho các cơ quan báo chí cơ hội mới để chuyển đổi số tòa soạn; thử nghiệm AI và công nghệ truyền thông mới; xây dựng hệ sinh thái báo chí đổi mới sáng tạo; khai thác dữ liệu làm nội dung và đào tạo đội ngũ báo chí – công nghệ lai. NQ 57 đặt ra một yêu cầu là KHCN không chỉ là nằm trong phòng thí nghiệm, KHCN phải đi vào cuộc sống, tạo ra sự thay đổi. Vì thế Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, nếu được tiếp nhận một cách chủ động, có thể trở thành bản lề tạo đột phá cho báo chí – không chỉ về nội dung, mà còn về mô hình và tư duy làm báo.
Nghị quyết 57 cho phép thí điểm công nghệ mới có kiểm soát, báo chí nên đề xuất thử nghiệm
+ Bản lề tạo đột phá cho báo chí… quả thực là rất đáng kì vọng, nhưng thưa ông, với bối cảnh hiện nay, chúng ta phải làm gì để tạo lập ra được bản lề đó?
- Thứ nhất, báo chí phải tham gia hệ sinh thái đổi mới sáng tạo với tư cách là “người xây dựng nền tảng”, chứ không chỉ là người kể chuyện về hành trình đổi mới sáng tạo của người khác. Nghị quyết 57 khẳng định vai trò trung tâm của doanh nghiệp đổi mới sáng tạo và khuyến khích các mô hình “deep tech” – công nghệ sâu. Với báo chí, đây là lúc thử nghiệm những nền tảng chưa từng có: sản xuất tin tức bằng AI tổng hợp mô hình đa phương thức (multimodal); ứng dụng blockchain để xác thực nguồn tin và bản quyền nội dung số; phát triển bản tin dạng “nội dung sống” (live content) – nơi độc giả có thể tương tác, đặt câu hỏi, chỉnh tuyến dữ liệu theo thời gian thực. Thứ hai, “sandbox công nghệ” không phải để thử nghiệm, mà là nơi báo chí có thể “lập trình lại nghề báo” bằng công nghệ biên giới. Khi Nghị quyết 57 cho phép thí điểm công nghệ mới có kiểm soát, báo chí nên đề xuất thử nghiệm AI mô phỏng nhân cách phóng viên, giúp phản biện và kiểm tra logic bài viết trước khi xuất bản; hay xây dựng bản tin metaverse – nơi các nhân vật, hiện trường, và dữ kiện được dựng lại trong không gian ảo để người đọc “đi vào sự kiện”. Đó không phải là phụ họa công nghệ, mà là cách kiến tạo trải nghiệm báo chí mới, có khả năng tạo cảm xúc, kết nối và chiều sâu nhận thức. Thứ ba, báo chí chỉ có thể đột phá khi bước ra khỏi “hệ sinh thái đơn lẻ”. Nghị quyết 57 đề cao mô hình phối hợp giữa nhà nước – doanh nghiệp – viện nghiên cứu – cộng đồng. Tòa soạn phải học cách làm việc với kỹ sư, nhà dữ liệu, chuyên gia UX và nhà thiết kế hệ thống…
Nghị quyết 57 buộc báo chí phải thay đổi cách nghĩ về chính mình: từ người quan sát sang “cùng kiến tạo”. Nếu không bước ra khỏi vùng an toàn, báo chí sẽ tiếp tục “bình luận về sự đổi mới của người khác”. Nhưng nếu can đảm, báo chí có thể là một mắt xích chủ động trong hệ sinh thái công nghệ sâu của quốc gia.
Cần cơ chế đầu tư công nghệ cho báo chí như một lĩnh vực đổi mới sáng tạo
+ Theo ông, đâu là những rào cản lớn nhất trong bài toán “bước ra khỏi vòng an toàn”, thúc đẩy đổi mới sáng tạo ở các cơ quan báo chí hiện nay? Nghị quyết 57 có góp phần tháo gỡ những rào cản này không?
- Hai rào cản lớn nhất mà nhiều cơ quan báo chí đang phải đối mặt trong việc đổi mới sáng tạo đó là hạ tầng công nghệ yếu và nguồn nhân lực chưa theo kịp yêu cầu chuyển đổi số. Đây không chỉ là bài toán kỹ thuật mà là những điểm nghẽn chiến lược, nếu không tháo gỡ sẽ khiến mọi ý tưởng sáng tạo chỉ dừng ở… PowerPoint. Cùng với đó là tình trạng “hẫng hụt kỹ năng” của đội ngũ. Rất nhiều phóng viên, biên tập viên vẫn quen tác nghiệp kiểu truyền thống, thiếu kỹ năng số, kể chuyện đa phương tiện, sử dụng công cụ phân tích dữ liệu, hay làm việc cùng đội kỹ thuật để phát triển sản phẩm nội dung mới. Trong bối cảnh ấy, Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2030 chính là cú hích quan trọng. Nghị quyết đã đặt mục tiêu nâng chi cho KHCN lên 2% GDP, mở rộng cơ chế sandbox cho các mô hình mới, đầu tư cho hạ tầng số và nhân lực chất lượng cao – những điều mà báo chí có thể tận dụng để thoát khỏi thế bị động. Vấn đề không còn là “có chính sách hay không”, mà là các cơ quan báo chí có đủ nhanh nhạy và chủ động để biến tinh thần của Nghị quyết thành hành động cụ thể hay không. Chuyển đổi sáng tạo không đến từ áp lực mà đến từ quyết tâm nội tại.
+ Dĩ nhiên chính sách đã có nhưng từ chính sách đến thực tiễn vẫn là câu chuyện… tiếp tục cụ thể hoá hơn nữa để tận dụng tối đa các lợi thế mà Nghị quyết 57 mang lại, thưa ông?
- Điều cần thiết không chỉ là tinh thần đổi mới từ bên trong các tòa soạn, mà còn là một hệ sinh thái chính sách hỗ trợ cụ thể, mạnh mẽ và phù hợp với tính chất đặc thù của lĩnh vực báo chí - truyền thông trong thời đại công nghệ. Thứ nhất, cần một cơ chế đầu tư công nghệ cho báo chí như một lĩnh vực đổi mới sáng tạo. Báo chí hiện nay không chỉ là nơi đưa tin, mà đang dần trở thành một ngành công nghiệp nội dung, với nhu cầu cao về hạ tầng dữ liệu, công cụ AI, hệ thống xuất bản thông minh... Vì vậy, cần đưa báo chí vào diện được tiếp cận các chương trình hỗ trợ công nghệ như Quỹ phát triển khoa học – công nghệ, Quỹ chuyển đổi số hay các đề án về AI, dữ liệu lớn. Có thể nghiên cứu thành lập Quỹ Hỗ trợ chuyển đổi số báo chí quốc gia, tương tự như các cơ chế dành cho doanh nghiệp công nghệ.
Thứ hai, ưu tiên đào tạo nhân lực dữ liệu – công nghệ cho báo chí. Nghị quyết 57 nhấn mạnh vai trò nhân lực chất lượng cao, nhưng hiện báo chí đang thiếu trầm trọng cả “người hiểu công nghệ” lẫn “người công nghệ hiểu nội dung”. Cần có chính sách đặt hàng đào tạo tại các đại học, cấp học bổng, tài trợ các khóa học chuyên sâu để hình thành thế hệ mới: “phóng viên công nghệ”, “biên tập viên dữ liệu”, “kỹ sư AI nội dung”… Đồng thời, cần thúc đẩy liên kết giữa tòa soạn và các viện nghiên cứu, doanh nghiệp công nghệ trong đào tạo thực tiễn.
Thứ ba, mở rộng hành lang pháp lý để thử nghiệm các mô hình công nghệ báo chí mới thông qua sandbox – khuôn khổ thử nghiệm có kiểm soát. Điều này giúp báo chí có không gian triển khai các mô hình như AI viết tin, cá nhân hóa nội dung, bản tin thông minh… mà không bị rào cản từ quy định lỗi thời. Bên cạnh đó, chính sách cần khuyến khích hợp tác giữa báo chí và doanh nghiệp công nghệ. Nhà nước có thể miễn, giảm thuế cho doanh nghiệp khi hỗ trợ báo chí số hóa; đồng thời áp dụng mô hình “đặt hàng công nghệ” – nơi nhà nước ra đề bài, báo chí và doanh nghiệp cùng giải.
Cuối cùng, báo chí cần được nhìn nhận là một chủ thể sáng tạo trong hệ sinh thái công nghiệp đổi mới quốc gia, thay vì chỉ là kênh truyền thông. Điều này phải được thể hiện bằng chính sách cụ thể, vai trò rõ ràng trong các chiến lược như Quy hoạch công nghiệp sáng tạo, Chiến lược AI quốc gia…
Muốn báo chí đổi mới sáng tạo thực chất, cần chuyển đổi cách nhìn từ “ngành truyền thông” sang “ngành công nghệ nội dung”. Và điều đó đòi hỏi một hệ thống cơ chế đồng bộ, mạnh dạn, và không bị bó hẹp bởi tư duy truyền thống. Nếu không, Nghị quyết 57 với ngành báo chí sẽ vẫn chỉ là cơ hội… trên văn bản.
+ Trân trọng cảm ơn ông!