Chính sách công nghiệp định hình các động lực tăng trưởng mới

Mô hình tăng trưởng mới

Báo cáo thường niên Kinh tế Việt Nam 2025 mà Trường Đại học Kinh tế (Đại học Quốc gia Hà Nội) công bố hôm 22/6 mang tựa đề Định vị vai trò của Chính sách công nghiệp thúc đẩy Khu vực tư nhân hướng tới tăng trưởng hai con số. “Chủ đề của báo cáo được kết tinh từ thực tiễn và khát vọng của Việt Nam đặt ra cho năm 2030-2045”, PGS.TS.Nguyễn Trúc Lê, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Kinh tế (UEB) cho biết.

Giới thiệu về báo cáo và sự lựa chọn chủ đề này, PGS. TS.Nguyễn Trúc Lê trình bày: "Việt Nam đang đứng trước khát vọng lớn về tăng trưởng kinh tế hai con số, một mục tiêu mang tính bước ngoặt nhằm thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình và hiện thực hóa các mục tiêu phát triển quốc gia đến năm 2030 và tầm nhìn 2045.

Trong bối cảnh đó, việc định vị vai trò của chính sách công nghiệp nhằm thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân trở thành yếu tố then chốt. Khu vực tư nhân ngày càng được khẳng định là động lực tăng trưởng quan trọng bậc nhất, và việc tạo điều kiện tối ưu thông qua các chính sách công nghiệp quốc gia không chỉ là yêu cầu bức thiết mà còn là yếu tố quyết định sự thành công của mục tiêu tăng trưởng tham vọng này”.

“Chúng ta đang chứng kiến sự thay đổi căn bản trong tư duy phát triển. Chính sách công nghiệp từng bị coi là biện pháp can thiệp làm méo mó thị trường. Nhưng nhiều quốc gia phát triển và nhiều quốc gia đang phát triển đã tái sử dụng chính sách công nghiệp như một công cụ chủ động nhằm xây dựng năng lực sản xuất, công nghệ và bảo đảm phát triển bền vững và an ninh kinh tế”, theo PGS.Nguyễn Trúc Lê.

Trao đổi với phóng viên Nhà báo và Công luận về triển vọng của Việt Nam, và chính sách công nghiệp, Trưởng nhóm biên tập báo cáo, TS.Nguyễn Quốc Việt (Khoa Kinh tế phát triển UEB) nhấn mạnh: “Việt Nam đang cần một mô hình tăng trưởng mới. Chính sách công nghiệp sẽ góp phần định hình các động lực tăng trưởng mới, tạo nền tảng chiến lược cho sự phát triển của DN, đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân hướng tới tăng trưởng 2 con số”.

Công nghiệp - Xây dựng tiếp tục là động lực chính

Theo TS.Nguyễn Quốc Việt, Tăng trưởng GDP quý I/ 2025 đạt 6,93% tín hiệu khởi sắc nhưng dưới mức cần thiết để đạt mục tiêu 8% cả năm. Công nghiệp – xây dựng tiếp tục là động lực chính: Đóng góp 2,87 điểm phần trăm vào tăng trưởng GDP. Đà đóng góp có xu hướng giảm so với quý III và IV/2024.

Khu vực dịch vụ có dấu hiệu chững lại. Lượng khách quốc tế đạt khoảng 80% mức trước Covid.

Sản xuất công nghiệp đầu năm 2025 duy trì tăng nhưng có dấu hiệu giảm tốc. Tháng 5/2025, sản xuất công nghiệp tăng 9,4% (YoY) – tháng tăng trưởng thứ 4 liên tiếp, nhưng thấp hơn mức 9,9% của tháng 3 cho thấy động lực phục hồi suy yếu. PMI sản xuất giảm còn 45,6 điểm trong tháng 4 (từ 50,5 điểm tháng 2). Tháng 5 PMI tăng trở lạimức 49,8 (dưới mức 50 điểm).

Theo TS.Nguyễn Quốc Việt dự báo: Sản lượng tăng trở lại và niềm tin kinh doanh được cải thiện cuối quý II.

Phân tích các động lực tăng trưởng kinh tế của Việt Nam và so sánh với mô hình tăng trưởng của các quốc gia Đông Á như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan và Trung Quốc trong giai đoạn tăng trưởng cao, Báo cáo của UEB khuyến nghị: Việt Nam cần xây dựng chính sách công nghiệp góp phần thay đổi mô hình tăng trưởng. Chính sách công nghiệp tạo động lực tăng trưởng và nâng cao năng lực cạnh tranh. Công nghiệp giữ vai trò côt lõi trong hệ thống ngành kinh tế cùng với nông nghiệp, xây dựng và dịch vụ tạo thành trục phát triển chính của mọi nền kinh tế.

Trong thập kỷ gần đây Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu tích cực trong việc nâng cao vị trí trên bảng xếp hạng cạnh tranh công nghiệp, đã vượt qua Philippines và Indonesia, vươn lên trí thứ tư trong khu vực Asean, sau Singapore và Malaysia, Thái Lan. Những kết quả đạt được của ngành công nghiệp có phần đống góp không nhỏ từ chính sách công nghiệp. Tuy nhiên, quá trình hoạch định và thực thi chính sách của Việt Nam còn nhiều bất cập,c hưa phát huy được hết năng lực của ngành công nghiệp và nền kinh tế nói chung.

“Trong giai đoạn tới, Việt Nam cần duy trì đà phát triển công nghiệp và cần có chính sách phù hợp để tận dụng tối đa lợi thế so sánh, thúc đẩy vai trò của khu vực tư nhân, tạo động lực mạnh mẽ giúp ngành công nghiệp trong nước nâng cao sản xuất, trình độ công nghệ, vị thế trong mạng lưới thương mại toàn cầu”, theo TS.Nguyễn Quốc Việt.

Chính sách công nghiệp giải nút thắt của khu vực tư nhân

Công nghiệp nói chung và công nghiệp chế biến chế tạo nói riêng vẫn có vai trò quan trọng trong quá trình công nghiệp hoá. Chính sách công nghiệp vẫn cần tiếp tục theo đuổi mục tiêu công nghiệp hoá - hiện đại hoá, nhưng triển khai theo cách thức mới, phù hợp với bối cảnh hiện nay về chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, phát triển bền vững.

Chính sách công nghiệp và các công cụ chính sách cần được xây dựng và lựa chọn dựa trên kết quả phân tích lợi thế so sánh quốc gia, tạo cơ hội hình thành chuỗi cung ứng và cụm liên kết ngành trong nước. Đồng thời xem xét đến tính chuyên môn hoá của địa phương, liên kết vùng để tối đa hoá lợi ích của đầu tư và phát triển cơ sở hạ tầng.

“Việc thực thi chính sách cần được bố trí đầy đủ về nguồn lực và được hỗ trợ về mặt pháp lý với các quy định mang tính đồng bộ, kịp thời, rõ ràng, minh bạch. Tất cả chính sách đều phải có hệ thống theo dõi, đánh giá. Khung M&E phải được xây dựng ngay từ khi xây dựng chính sách. Phải đảm bảo nguồn dữ liệu thống kê tiếp cận được để phục vụ xây dựng và phân tích chính sách dựa trên bằng chứng và số liệu”, theo TS.Nguyễn Quốc Việt.

Chính sách công nghiệp phải góp phần đạt được mục tiêu giải quyết nút thắt của khu vực tư nhân, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa về tiếp cận đất đai xây dựng nhà xưởng, tiếp cận vốn, lao động, công nghệ phục vụ sản xuất.

“Việc thực hiện các giải pháp này sẽ không chỉ giúp Việt Nam vượt qua những khó khăn hiện tại trong năm 2025, mà còn tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển kinh tế bền vững và nâng cao vị thế quốc gia trên trường quốc tế trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”, TS.Nguyễn Quốc Việt phát biểu.

Và chính sách vĩ mô cần ban hành cẩn trọng, có đánh giá tác động đa chiều và lộ trình cụ thể, tránh tư duy nóng vội, chủ quan duy ý chí chạy theo KPI tăng trưởng, các chính sách vĩ mô cần ban hành một cách cẩn trọng, có đánh giá tác động đa chiều và có lộ trình cụ thể.

Đồng thời phát huy tinh thần cải cách và tinh gọn thể chế hướng tới hiệu lực, hiệu quả, hiện đại, minh bạch, dễ hiểu và dễ thực thi để giảm rủi ro kinh doanh và chi phí tuân thủ, chi phí ngầm. Và thúc đẩy đồng bộ tổng cung và tổng cầu, nhất là cácđộng lực phát triển bền vững của nền kinh tế dựa trên các mô hình tăng trưởng mới và gắn với xu hướng thương mại – đầu tư toàn cầu.

Hà Linh