Hội nghị thượng đỉnh NATO 2025: Thách thức từ bên ngoài, chia rẽ từ bên trong

Trong bối cảnh tình hình khu vực và thế giới diễn biến phức tạp, hội nghị lần này được giới quan sát chỉ ra những bất đồng còn tồn tại trong nội khối.

NATO và Ukraine: Khủng hoảng niềm tin và chia rẽ nội bộ

Ngày đầu tiên của Hội nghị thượng đỉnh NATO tại The Hague (Den Haag), Hà Lan đã kết thúc trong không khí yên ắng, không bê bối, không tranh cãi, như đúng kỳ vọng của các nhà tổ chức. Tuy nhiên, đằng sau sự “đoàn kết” bề ngoài là những rạn nứt ngày càng rõ rệt trong liên minh, đặc biệt giữa Mỹ và châu Âu trong cách tiếp cận hỗ trợ Ukraine.

Theo Đại sứ lưu động Nga Rodion Miroshnik, Mỹ ngày càng hoài nghi về hiệu quả thực tiễn của việc kéo dài xung đột, trong khi châu Âu, đặc biệt là Brussels, London và Paris, vẫn ủng hộ mạnh mẽ Kiev, coi đây là điều kiện sống còn để duy trì vị thế chính trị và thúc đẩy tái vũ trang.

Bloomberg cảnh báo NATO đang đối mặt với cuộc khủng hoảng lớn nhất trong 75 năm tồn tại. Mặc dù Tổng thống Donald Trump phát đi tín hiệu hòa giải trên mạng xã hội, khả năng ông cắt giảm viện trợ cho Ukraine là điều giới quan sát đánh giá rất thực tế. Cho đến nay, ông vẫn chưa phê duyệt gói hỗ trợ quân sự mới nào cho Kiev.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tiếp tục nỗ lực kêu gọi viện trợ, nhấn mạnh rằng 40% năng lực quốc phòng của nước này đang bị thiếu vốn. Tuy nhiên, kỳ vọng vào một cuộc gặp với Tổng thống Mỹ Donald Trump tại hội nghị vẫn là dấu hỏi. Trong khi đó, Washington Post đưa tin giới chức Mỹ đang giữ khoảng cách với ông Zelensky.

Theo chuyên gia Bogdan Bezpalko, Ủy viên Hội đồng Quan hệ liên sắc tộc trực thuộc Tổng thống Nga, sự mệt mỏi từ cuộc chiến Ukraine đang lan rộng. NATO, EU và Mỹ đều chưa đạt được kết quả mong muốn sau 3 năm xung đột. Ông dự đoán vai trò tài trợ sẽ dần chuyển từ Mỹ sang châu Âu.

Trong khi đó, Đại sứ Rodion Miroshnik nhận định: xung đột Ukraine chỉ có thể kéo dài nhờ hỗ trợ từ bên ngoài. Khi các quốc gia tài trợ nhận thấy đây là ngõ cụt, gây nguy cơ cho kinh tế và chính trị nội bộ, áp lực đi đến đàm phán và giải pháp ngoại giao sẽ gia tăng.

Đồng thời, theo Politico, Ukraine khó có thể nhận được thêm viện trợ quân sự hay các hệ thống phòng không mới sau hội nghị. Vấn đề gia nhập NATO cũng không được đặt làm trọng tâm, do thiếu đồng thuận trong nội khối - một dấu hiệu nữa cho thấy tương lai bất định của mối quan hệ Ukraine-NATO.

NATO thúc đẩy tăng chi tiêu quốc phòng lên 5% GDP

Trong khuôn khổ Hội nghị thượng đỉnh NATO tại The Hague, lãnh đạo các nước châu Âu và Canada đã tái khẳng định cam kết hỗ trợ Ukraine. Thay vì khoản 20 tỷ Euro như cam kết ban đầu, con số viện trợ quân sự dự kiến sẽ tăng lên 35 tỷ Euro trước cuối năm 2025. Tuy nhiên, trọng tâm lớn hơn của hội nghị là yêu cầu các quốc gia thành viên tăng chi tiêu quốc phòng không chỉ cho Ukraine, mà còn cho chính năng lực quân sự của họ.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thư ký NATO Mark Rutte đã kêu gọi nâng mức chi tiêu quốc phòng từ 2% lên 5% GDP - một bước đi được ví như “cuộc chiến sản xuất mới” để đối phó với những thách thức an ninh ngày càng phức tạp. Theo truyền thông phương Tây, ông Trump thậm chí chia sẻ trên mạng xã hội Truth Social một tin nhắn từ ông Rutte, cho biết các thành viên NATO đã đồng ý ký cam kết quan trọng này.

Tuy nhiên, tiến trình không diễn ra suôn sẻ. Tây Ban Nha, nước vẫn chưa đạt mức 2% GDP theo mục tiêu năm 2025, ban đầu phản đối việc nâng ngưỡng chi tiêu. Để đạt được đồng thuận, một thỏa hiệp đã được thống nhất: trong mức 5% GDP mới, 3,5% sẽ dành trực tiếp cho quân sự, còn 1,5% đầu tư vào hạ tầng quốc phòng, như cầu đường, hậu cần chiến lược.

Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius tuyên bố ngân sách quốc phòng của Đức sẽ tăng 2,5 lần vào năm 2029, vượt ngưỡng 152 tỷ Euro. Tuy vậy, tính khả thi và mức độ cam kết của các nước NATO vẫn là điều bị đặt dấu hỏi.

Theo chuyên gia Artem Sokolov từ Viện Quan hệ quốc tế Moscow (MGIMO), việc tăng mạnh chi tiêu quốc phòng sẽ buộc nhiều nước phải cắt giảm ngân sách xã hội. Điều này đã được ghi nhận tại Đức và có thể lan rộng trong khối.

Hiện tại, chỉ khoảng hai phần ba thành viên NATO đạt được mục tiêu 2% GDP cho quốc phòng - mức tối thiểu được đặt ra tại hội nghị thượng đỉnh Wales năm 2014. Việc nâng trần lên 5% là một bước ngoặt lớn, nhưng cũng là phép thử cho sự gắn kết và năng lực tài chính thực sự của liên minh.

Khủng hoảng Trung Đông làm lu mờ Ukraine trong nghị trình NATO

Xung đột bất ngờ giữa Iran và Israel đã khiến trọng tâm chính trị của châu Âu và NATO tạm thời lệch khỏi cuộc chiến tại Ukraine. Trước thềm Hội nghị thượng đỉnh NATO, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố các bên đã đạt được một thỏa thuận ngừng bắn, mặc dù chưa rõ mức độ bền vững và nguy cơ leo thang tiếp theo.

Dù không có trong chương trình nghị sự chính thức tại The Hague, tình hình Trung Đông vẫn là chủ đề được các lãnh đạo NATO trao đổi bên lề. Giới chuyên gia nhận định, căng thẳng tại khu vực có thể làm giảm sự chú ý và ưu tiên của Mỹ cũng như NATO đối với Ukraine trong ngắn hạn.

Tuy nhiên, theo chuyên gia Bogdan Bezpalko, xung đột ở Trung Đông chỉ là một “điểm dừng chiến lược”, bởi trục cạnh tranh chính của Mỹ vẫn là Nga và Trung Quốc. Ông nhấn mạnh: “Đây là một cuộc đối đầu bị trì hoãn, sẽ sớm bùng phát dưới hình thức xung đột ủy nhiệm”.

Đáng chú ý, khủng hoảng Iran-Israel đã làm lộ rõ những mâu thuẫn trong nội bộ NATO. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron công khai chỉ trích các hành động quân sự của Mỹ và Israel, cho rằng các cuộc tấn công nhằm vào cơ sở hạt nhân Iran là “thiếu cơ sở pháp lý”. Ông cũng lên án vụ không kích do Israel thực hiện, phá hủy nhà tù Evin ở Tehran, nhận định đây là hành động “không liên quan gì đến mục tiêu tuyên bố là kiềm chế chương trình hạt nhân Iran”.

Hùng Anh