Công cụ ‘lợi đủ đường’ giúp tự động thẩm định, cấp phép xây dựng, quản lý quy hoạch

Mới đây, Bộ Xây dựng đã ban hành Đề án Chuyển đổi số ngành Xây dựng giai đoạn 2024 - 2025, đặt mục tiêu triển khai nền tảng BIM và GIS ứng dụng trong quy hoạch, thẩm định, cấp phép, quản lý công trình và hạ tầng kỹ thuật đô thị tại Bộ Xây dựng và các Sở Xây dựng địa phương. Đây là các công cụ được nhiều nước tiên tiến áp dụng mang lại những hiệu quả đặc biệt trong quản lý toàn ngành xây dựng.

Tại tọa đàm “Ứng dụng GIS và BIM - Cơ hội và Thách thức?” ngày 27/6 do Báo Xây dựng tổ chức, các chuyên gia cho rằng ở Việt Nam hiện nay, phần lớn các dự án mới dừng lại ở BIM phục vụ thiết kế và thi công. Nhưng trong tương lai, BIM sẽ được phát triển xuyên suốt tới giai đoạn vận hành - tức là chuyển thành hồ sơ số hóa cho tài sản (AIM). Điều này giúp chủ đầu tư không phải “bắt đầu lại từ đầu” khi bảo trì, sửa chữa hay mở rộng công trình. Đặc biệt, khi BIM đứng cùng hệ thống GIS sẽ giúp số hoá và quản lý toàn diện công trình.

Công cụ chính xác, tiết kiệm

Ông Trần Phúc Minh Khôi, Phó tổng giám đốc Công ty CP tư vấn thiết kế cảng - biển Portcoast, cho rằng BIM và GIS mang lại “lợi ích đủ đường”, đặc biệt khi đặt vào không gian thực tế, kết hợp với IoT để cập nhật dữ liệu vận hành thời gian thực có thể giúp đưa phân tích, dự báo tối ưu.

“Khi đó, chúng ta có thể hình dung một mô hình số sống động - Digital Twin, nơi mọi dữ liệu của công trình được số hóa và kết nối để ra quyết định nhanh, chính xác”, ông nói.

Ông nhấn mạnh, Việt Nam có thể hướng tới việc BIM hóa toàn bộ quy trình cấp phép xây dựng, kết nối quy hoạch, và liên thông cơ sở dữ liệu quản lý công trình. Khi đó, BIM không chỉ là công cụ của nhà thầu, mà trở thành hạ tầng số của ngành Xây dựng. Hiện, mạng lưới chuyên gia BIM ở Việt Nam ngày càng đông đảo và chất lượng, nhiều chủ đầu tư đã tiên phong đầu tư hệ thống BIM và GIS hiện đại.

Với các công trình trong lĩnh vực giao thông, TS. Tạ Ngọc Bình, Viện Kinh tế xây dựng - Bộ Xây dựng, nhấn mạnh việc tích hợp GIS và BIM, hay còn gọi là GeoBIM, không còn là xu hướng mà là giải pháp quản lý toàn diện cho toàn bộ vòng đời dự án. Sức mạnh của GeoBIM nằm ở chỗ nó tạo ra một "bản sao số" (Digital Twin) của công trình trong bối cảnh thực tế. Ví dụ điển hình là dự án Crossrail (nay là tuyến Elizabeth Line) tại Vương quốc Anh, một trong những dự án hạ tầng lớn nhất châu Âu. Việc áp dụng BIM đã giúp dự án tiết kiệm hàng trăm triệu bảng Anh nhờ khả năng quản lý dữ liệu đồng bộ, giảm thiểu xung đột thiết kế và tối ưu hóa quá trình thi công.

Tại Singapore, một quốc gia đi đầu về đô thị thông minh, BIM không chỉ được áp dụng cho từng công trình cao tầng mà còn được tích hợp vào hệ thống cấp phép xây dựng điện tử (CORENET), giúp rút ngắn thời gian thẩm định đến 50% và nâng cao hiệu quả quản lý, vận hành tài sản. Các dự án như tuyến metro ở Helsinki (Phần Lan) hay cầu Queensferry Crossing (Scotland) đã tận dụng triệt để BIM để mô phỏng tiến độ, kiểm soát chặt chẽ chi phí, quản lý rủi ro và xây dựng kế hoạch bảo trì chính xác cho hàng chục năm sau. Hiệu quả không chỉ là con số, mà còn là sự bền vững và an toàn của công trình.

Cần hoàn thiện chính sách thúc đẩy BIM và GIS

Theo ông Bùi Văn Dưỡng, Phó cục trưởng Cục Kinh tế - Quản lý đầu tư xây dựng, Bộ Xây dựng, để thúc đẩy BIM trong ứng dụng vào ngành Xây dựng, cần hoàn thiện hệ thống chính sách, cơ sở pháp luật, trong đó bao gồm cả chính sách hỗ trợ và khuyến khích. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh tuyên truyền, truyền thông về BIM qua nhiều hình thức khác nhau. Ngoài ra, cần tăng cường phối hợp, hợp tác giữa các doanh nghiệp trong nước, các cơ quan nhà nước và các bên liên quan trong ứng dụng BIM vào ngành xây dựng.

Bên cạnh đó, hợp tác quốc tế cũng đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy BIM. Đặc biệt, cần nhận thức rõ BIM không chỉ là mô hình 3D mà còn mang lại độ tin cậy cao hơn trong quá trình triển khai xây dựng dự án.

Theo TS. Tạ Ngọc Bình, Viện Kinh tế xây dựng - Bộ Xây dựng, trên cơ sở nhiệm vụ được giao của Bộ trưởng Bộ Xây dựng, Viện xác định vai trò kiến tạo, thúc đẩy và tập trung vào 3 nhóm giải pháp trụ cột để xây dựng một hệ sinh thái BIM toàn diện.

Thứ nhất, hoàn thiện thể chế và hướng dẫn. Đây là nền tảng cốt lõi cho việc triển khai BIM trong công tác quản lý nhà nước. Hiện nay, Viện Kinh tế xây dựng - Bộ Xây dựng đang tập trung xây dựng các hướng dẫn chi tiết sử dụng BIM phục vụ thẩm định thiết kế, cấp phép xây dựng; áp dụng BIM cho một số loại công trình chuyên ngành.

Mục tiêu là thiết lập một hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch, làm căn cứ để các cơ quan quản lý có công cụ kiểm tra, đối chiếu và ra quyết định dựa trên mô hình BIM. Ngoài ra, doanh nghiệp, tư vấn thiết kế và các bên liên quan có cơ sở pháp lý và kỹ thuật để thực hiện thống nhất. Đây là tiền đề tạo điều kiện triển khai kiểm tra bán tự động và tự động trong quy trình thẩm định, cấp phép xây dựng.

Thứ hai, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Viện hiện đang xây dựng các chương trình đào tạo nâng cao dành cho các vị trí chuyên biệt trong quy trình BIM, bao gồm quản lý BIM (BIM Manager), điều phối BIM (BIM Coordinator). Các chương trình này được thiết kế theo hướng cập nhật chuẩn năng lực quốc tế, gắn với yêu cầu thực tiễn Việt Nam.

Thứ ba, cần tăng cường hợp tác và làm chủ công nghệ. Ông Bình nhấn mạnh cách tốt nhất là học hỏi đối tác, rút ngắn thời gian tiếp cận công nghệ.

GIS (Geographic Information System) là một hệ thống máy tính được thiết kế để thu thập, lưu trữ, phân tích và hiển thị dữ liệu có liên quan đến vị trí trên Trái Đất. GIS giúp hiểu rõ hơn về các mô hình không gian, mối quan hệ giữa các yếu tố và hỗ trợ quá trình ra quyết định trong nhiều lĩnh vực.
BIM (Building Information Modeling) là mô hình hóa thông tin công trình. Đây là một quy trình làm việc dựa trên mô hình 3D kỹ thuật số, được sử dụng xuyên suốt vòng đời của một dự án xây dựng, từ thiết kế, thi công đến vận hành.

Trường Giang