Thứ trưởng Trần Văn Thuấn: Quy trình đăng ký hiến tạng còn phức tạp, khó tiếp cận với đa số người dân
(CLO) Theo thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn, tỉ lệ hiến từ người chết não rất thấp trong khi hơn 90% số tạng được ghép hiện nay vẫn đến từ người hiến sống, gây ra nhiều thách thức về đạo đức và pháp lý. Đặc biệt, quy trình đăng ký hiến tạng còn phức tạp, khó tiếp cận với đa số người dân.
Quy trình hiến tạng còn phức tạp
Ngày 27/6 tại, Hội thảo: “Đóng góp ý kiến vào dự thảo Luật sửa đổi Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến lấy xác” đã được tổ chức. GS.TS. Trần Văn Thuấn – Thứ trưởng Bộ Y tế, Chủ tịch Hội đồng Y khoa Quốc gia chủ trì hội thảo.
Tại sự kiện các chuyên gia y tế đã đưa ra kiến nghị, giải pháp để đóng góp ý kiến vào dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến lấy xác.
Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn, Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến lấy xác được Quốc hội thông qua từ năm 2006. Nhờ hành lang pháp lý này, Việt Nam đã thực hiện hơn 9.500 ca ghép tạng, phát triển mạng lưới gồm 27 cơ sở đủ năng lực kỹ thuật, từng bước làm chủ nhiều kỹ thuật ghép phức tạp như ghép tim - gan đồng thời, khí quản, phổi…
Thứ trưởng Bộ Y tế cho biết là sau gần 2 thập kỷ, trình độ công nghệ, nhu cầu người bệnh và yêu cầu quản trị đã thay đổi căn bản, trong khi Luật hiện hành bộc lộ nhiều bất cập, chưa theo kịp tốc độ phát triển của ngành y tế.
Trong thực tiễn đặt ra nhiều vấn đề chưa được Luật hiện hành điều chỉnh hoặc chưa điều chỉnh đầy đủ, chẳng hạn chưa có cơ chế tài chính đồng bộ cho toàn bộ chuỗi hoạt động hiến - lấy - vận chuyển - bảo quản - ghép tạng.
Đặc biệt, đối với người dưới 18 tuổi hiện cũng chưa được phép hiến tạng, kể cả trong trường hợp có ý chí tự nguyện và sự đồng thuận của gia đình.
Nhất là đối với quy trình chẩn đoán chết não - điều kiện tiên quyết để xác định khả năng hiến - còn phức tạp; thiếu quy chuẩn dễ áp dụng tại các cơ sở khám chữa bệnh.
Tại Việt Nam tỉ lệ hiến từ người chết não rất thấp trong khi hơn 90% số tạng được ghép hiện nay vẫn đến từ người hiến sống, gây ra nhiều thách thức về đạo đức và pháp lý. Hoạt động tư vấn, điều phối ghép tạng chưa được luật hóa đầy đủ, thiếu chính sách đào tạo, công nhận và đãi ngộ.
Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn nhấn mạnh, quy trình đăng ký hiến tạng còn phức tạp, khó tiếp cận với đa số người dân.
Luật còn nhiều vướng mắc
PGS.TS Đồng Văn Hệ, Giám đốc Trung tâm Điều phối ghép tạng quốc gia, Phó Giám đốc Bệnh viện Việt Đức cho biết, Luật hiện hành đang bộc lộ nhiều bất cập, vướng mắc, đòi hỏi cần sửa đổi. Cần phải có quy định cụ thể về việc cho phép trẻ em và người chết tim được hiến tạng. Đặc biệt, cần công khai minh bạch, cụ thể về cơ chế tài chính cho cả người ghép và người hiến.
PGS Đồng Văn Hệ cho biết: “Hiện, với 31 trung tâm ghép trên cả nước, đáng lẽ Việt Nam có thể thực hiện được gấp 10 số ca ghép tạng so với hiện tại. Vấn đề là chúng ta không có nguồn hiến. Nếu không có cơ chế tài chính đủ lớn thì hoạt động hiến, ghép tạng gặp rất nhiều khó khăn”.
Bên cạnh đó, Luật hiện hành chưa quy định thứ tự các đối tượng được ưu tiên ghép tạng được ưu tiên đầu tiên là trẻ em, sau đó là người cấp cứu. Trong khi Luật Khám bệnh, chữa bệnh 2023 lại quy định trường hợp cấp cứu được ưu tiên rồi đến trẻ em và phụ nữ có thai.
“Như vậy, quy định về thứ tự ưu tiên tại Luật hiến, ghép tạng hiện nay không còn phù hợp. Trẻ em có thể chờ 1-2 năm để được ghép tạng, nhưng người cấp cứu có khi chỉ chờ được 1 ngày”, PGS Đồng Văn Hệ giải thích.
Đặc biệt, các bệnh viện hiến cũng phải thực hiện rất nhiều công việc, tốn nhiều công sức. Trong khi đó, bệnh nhân cần được ghép tạng ngay tại bệnh viện hiến lại được xếp về phía sau trong thứ tự ưu tiên.
Một phần không thể thiếu là cơ chế tài chính hiện nay trong hoạt động hiến, ghép tạng cũng cần được quy định rõ. Ví dụ, ở 1 số quốc gia khác có 3 nguồn chi cho các hoạt động này, gồm: BHYT, gia đình người nhận tạng, ngân sách nhà nước.
Bộ Y tế chuẩn bị thiết lập và công khai hệ thống quản lý mã, danh sách người chờ ghép. Theo đó, tất cả các bệnh viện tham gia hiến, ghép tạng sẽ được theo dõi, kiểm soát, giám sát danh sách này. Các bệnh viện có thể xem đầy đủ thông tin, thông số một cách minh bạch, cập nhật thường xuyên.