Nấm 'zombie' mọc trên đầu ruồi cổ đại trong hổ phách 99 triệu năm
(CLO) Hai hóa thạch ruồi và kiến cổ đại bị nhiễm nấm ký sinh được phát hiện trong khối hổ phách 99 triệu năm tuổi đã hé lộ những dấu tích đầu tiên của hiện tượng “nấm zombie”.
Một con ruồi cổ đại bị nấm ký sinh mọc thẳng từ đầu – như thể trong phim kinh dị – vừa được phát hiện trong một khối hổ phách 99 triệu năm tuổi, cùng với một con kiến non mắc loại nấm tương tự.
Đây được cho là hai trong số những ví dụ lâu đời nhất về mối quan hệ ký sinh giữa nấm và côn trùng – trong đó nấm chiếm lấy cơ thể vật chủ và giết chết chúng.
.png)
Tiến sĩ Yuhui Zhuang từ Đại học Vân Nam (Trung Quốc), tác giả chính của nghiên cứu công bố hôm 11/6 trên tạp chí Proceedings of the Royal Society B, cho biết: “Hổ phách giúp chúng tôi nhìn thấy rõ nét những tương tác sinh thái cổ xưa mà hiếm có hóa thạch nào lưu giữ được”.
Nhóm nghiên cứu xác định hai loài nấm mới thuộc chi Ophiocordyceps – họ nấm nổi tiếng với khả năng “zombify” côn trùng (biến côn trùng thành zombie). Một loài, Paleoophiocordyceps gerontoformicae, mọc trên kiến; loài còn lại, Paleoophiocordyceps ironomyiae, mọc từ đầu ruồi. Họ sử dụng kính hiển vi và chụp cắt lớp vi tính để tạo ảnh 3D, phân tích mối quan hệ giữa ký sinh và vật chủ.
Ngày nay, một số loài Ophiocordyceps có thể điều khiển hành vi của vật chủ như kiến thợ mộc bằng cách xâm nhập não bộ và điều khiển chúng trèo lên cao rồi chết, tạo điều kiện phát tán bào tử. Đây cũng chính là ý tưởng nền cho loạt trò chơi và phim nổi tiếng The Last of Us.
Zhuang cho rằng: “Việc tìm thấy hai hóa thạch này cho thấy hệ sinh thái trên cạn thời kỷ Phấn trắng đã rất phức tạp, và nấm zombie có thể đã điều chỉnh quần thể côn trùng từ thời khủng long”.
.png)
Theo tiến sĩ Conrad Labandeira từ Viện Smithsonian, khả năng những nấm cổ đại “điều khiển” côn trùng giống với hiện tượng ngày nay là rất cao. Đặc biệt, việc phát hiện nấm mọc từ ruồi – vốn hiếm khi là vật chủ hiện đại – khiến phát hiện này càng độc đáo.
Tiến sĩ João Araújo, đồng tác giả nghiên cứu, nhận định rằng hai côn trùng này rất có thể đã bị nấm giết chết trước khi bị nhựa cây bao bọc và hóa thành hổ phách. Ông nhấn mạnh rằng nấm thường giết vật chủ để tạo ra quả thể – phần sinh sản nhô ra ngoài, như cái “nấm mọc từ đầu”.
Giáo sư Phil Barden (ĐH Công nghệ New Jersey) nói: “Ngay cả khi chúng ta thấy được sự đa dạng tuyệt vời trong hổ phách, điều đó chỉ là một lát cắt cực nhỏ. Phía sau mỗi côn trùng hóa thạch là cả một hệ sinh thái các loại ký sinh trùng, vi khuẩn, nấm mà chúng từng mang theo”.
Hóa thạch lần này tiếp tục đến từ các mỏ hổ phách phong phú ở Myanmar. Tuy nhiên, nguồn gốc của các mẫu vật cũng đặt ra những lo ngại đạo đức do xung đột vũ trang tại khu vực. Zhuang cho biết các mẫu vật này được mua từ chợ trước năm 2017 và không liên quan đến các cuộc xung đột.
Giáo sư Edmund Jarzembowski (Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên London) chia sẻ: “Thật thú vị khi thấy những điều kỳ quái của tự nhiên ngày nay – như nấm zombie – đã tồn tại từ thời khủng long”.