Ứng dụng công nghệ sau thu hoạch: Đòn bẩy đưa nông sản Tây Bắc vươn xa

Tây Bắc sở hữu tiềm năng lớn trong phát triển nông lâm sản hàng hóa nhờ lợi thế khí hậu, thổ nhưỡng và hệ sinh thái đa dạng. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu nông lâm sản toàn vùng đạt khoảng 245 triệu USD. Trong đó tỉnh Sơn La dẫn đầu với 190 triệu USD, tiếp đến là Điện Biên 22,4 triệu USD; Lào Cai 25 triệu USD; Lai Châu hơn 6,5 triệu USD. Một số mặt hàng xuất khẩu chủ lực gồm cà phê 90 triệu USD, tinh bột sắn 36 triệu USD; chè 22 triệu USD; nhãn và xoài 30 triệu USD; tinh dầu quế 22 triệu USD...

Tại Diễn đàn “Kết nối sản xuất và thương mại nông lâm sản các tỉnh Tây Bắc” do Bộ Nông nghiệp và Môi trường, UBND tỉnh Sơn La và Hội Làm vườn Việt Nam phối hợp tổ chức, ông Lê Quốc Doanh – Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam cho biết khu vực Tây Bắc đang chuyển mình từ sản xuất tự sản tự tiêu sang nền nông nghiệp hàng hóa quy mô lớn. Định hướng phát triển vùng đặt trọng tâm vào nông nghiệp thông minh, công nghệ cao, công nghiệp chế biến tái tạo, hướng đến tăng trưởng nhanh, bền vững và gắn chặt với thị trường tiêu thụ.

Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Thành Công – Phó Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La, hạn chế lớn nhất hiện nay là công nghệ bảo quản sau thu hoạch chưa đạt chuẩn, khiến nhiều sản phẩm nông sản khó cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

“Đơn cử sản phẩm nhãn của Sơn La chỉ giữ được chất lượng trong 24 ngày khi đưa sang Hà Lan, trong khi cùng sản phẩm từ Thái Lan có thể bảo quản tới 45 ngày. Điều này khiến giá trị thương phẩm bị giảm mạnh, ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của sản phẩm nông sản vùng”, ông Nguyễn Thành Công cho biết.

Cũng theo bà Cầm Thị Phong - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sơn La, hiện sản xuất nông sản ở vùng Tây Bắc còn phân tán, nhỏ lẻ; liên kết chuỗi chưa bền vững; công nghệ chế biến, bảo quản, truy xuất nguồn gốc còn hạn chế. Nhiều sản phẩm chưa xây dựng được thương hiệu mạnh, chủ yếu tiêu thụ trong nước hoặc xuất khẩu thô.

“Để nông nghiệp Tây Bắc phát triển bền vững, cần chú trọng hoàn thiện hạ tầng sản xuất, tăng cường liên kết vùng, đẩy mạnh xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu nông sản và thúc đẩy chuyển đổi số trong quản lý chuỗi giá trị. Đồng thời, cần ưu tiên quy hoạch sản xuất phù hợp điều kiện tự nhiên, nâng cao năng lực nghiên cứu và ứng dụng công nghệ cao trong kiểm soát sâu bệnh, chọn tạo giống và đặc biệt là công nghệ bảo quản sau thu hoạch”, bà Cầm Thị Phong chia sẻ.

Trên tinh thần hành động, hiệu quả, kết nối liên vùng, ông Trần Thanh Nam - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường yêu cầu, các tỉnh Tây Bắc cần khẩn trương hoàn thành việc xác định vùng sản xuất cây ăn quả chủ lực đến cấp xã, theo hướng tập trung, liền vùng, liền thửa, thuận tiện cho cơ giới hóa, đầu tư hạ tầng và liên kết sản xuất. Tập trung phát triển các cụm công nghiệp chế biến nông sản gắn với vùng nguyên liệu; tăng cường hỗ trợ đầu tư xây dựng hệ thống sơ chế, đóng gói, kho lạnh. Doanh nghiệp cũng cần chuyển mạnh từ xuất thô sang chế biến sâu.

Bên cạnh đó, mở rộng thị trường tiêu thụ - đa dạng hóa đầu ra như kết nối nông sản Tây Bắc vào chuỗi siêu thị, chợ đầu mối, bếp ăn công nghiệp, khu du lịch. Tổ chức xúc tiến xuất khẩu tại Trung Quốc, Nhật Bản, EU, UAE… Xây dựng bản đồ thị trường tiêu thụ theo mùa vụ và chủng loại sản phẩm.

Các địa phương cần xây dựng cơ sở dữ liệu mở về đất đai, khí hậu, mùa vụ phục vụ dự báo, điều hành sản xuất nông nghiệp. Tăng cường hợp tác quốc tế và đầu tư phát triển hạ tầng. Thời gian tới, Bộ sẽ phối hợp với các địa phương tiếp tục rà soát, đề xuất cơ chế chính sách về đất đai, tín dụng, hỗ trợ hợp tác xã, đầu tư vùng khó khăn, ưu đãi thuế cho doanh nghiệp chế biến tại vùng sâu, vùng xa.

Phúc Ân