Tết cơm mới của người Xá Phó là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
(CLO) Trong Tết cơm mới, mỗi gia đình người Xá Phó phải thực hiện nghi thức rước “hồn lúa mới” từ cánh đồng, nương rẫy về nhà.
Bộ VHTT&DL vừa ghi danh Tết cơm mới của người Xá Phó (ở huyện Văn Bàn trước đây của tỉnh Lào Cai) vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Người Xá Phó ở Lào Cai thuộc nhóm dân tộc Phù Lá. Trải qua lịch sử phát triển, người Xá Phó đã hình thành nên nhiều giá trị văn hóa truyền thống độc đáo, đậm nét bản sắc riêng biệt, trong đó có Tết mừng cơm mới.
Tết cơm mới của người Xá Phó được tổ chức hằng năm vào tháng 8 hoặc tháng 10 âm lịch với nhiều nghi thức độc đáo. Khi những bông lúa ngoài ruộng hoặc trên nương trĩu bông, người Xá Phó náo nức tổ chức nghi lễ rước hồn mẹ lúa về kho để nghỉ ngơi, chuẩn bị cho một năm canh tác mới.
Các gia đình trong làng chọn lấy một ngày tốt, ngày đẹp để mừng thu hoạch, tổng kết một năm sản xuất, dâng thành quả lao động tốt đẹp nhất lên các vị thần thánh cùng gia tiên, cầu mưa thuận gió hòa, làm ăn phát đạt, mùa màng tươi tốt, con cháu mạnh khỏe và bày tỏ sự tôn kính lên ông bà tổ tiên đã khuất.
Trong Tết mừng cơm mới thì nghi lễ đón "hồn lúa mới" hay rước "hồn lúa mới" về nhà là quan trọng nhất. Xuất phát từ quan niệm vạn vật hữu linh và sự trân trọng giá trị của cây lúa trong đời sống sản xuất và sinh hoạt, người Xá Phó đã “thiêng hóa” hình ảnh cây lúa trong tâm thức tín ngưỡng tộc người, họ đều cho rằng cây lúa cũng có linh hồn.
Do đó, mỗi khi tổ chức Tết cơm mới, mỗi gia đình phải đi rước “hồn lúa mới” từ cánh đồng, nương rẫy về nhà. Hình tượng cây lúa và “hồn lúa” trong tâm thức của người dân mang đậm tính nhân văn, bản sắc văn hóa tộc người.
Sau các nghi lễ giữ hồn lúa, hái lúa, bó lúa, gùi lúa về gia đình, mâm cơm mới được trang trọng dâng lên bàn thờ tổ tiên, mừng cho mùa màng một năm bội thu.
Tiếp đó là phần hội với các tiết mục mang đậm bản sắc của người Xa Phó, như: Múa nghi lễ tra lúa nương, hát dân ca giao duyên, biểu diễn sáo cúc kẹ cùng với các trò chơi đánh yến, tung còn, đi cà kheo, đánh quay, xoè kèn ma nhí...
Trước đó, hồi tháng 4/2025, Bộ VHTT&DL cũng đã ghi danh 2 di sản Nghi lễ cúng rừng của người Pa Dí ở Mường Khương và Nghề đan lát của người Tày ở Nghĩa Đô, tỉnh Lào Cai vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.