Khám phá hòn đảo silicon bí mật của châu Á

Thành phố Penang, nơi được ví như "người chị em" của Singapore, không chỉ là điểm đến để hoài niệm quá khứ. Người Singapore muốn tìm lại không khí thời kỳ thuộc địa của thành phố mình thường chọn đáp chuyến bay đến Penang.

Những con phố hẹp ở trung tâm lịch sử của hòn đảo Malaysia này được bao quanh bởi các ngôi nhà kiểu Anh cổ kính. Những nhà hàng nổi tiếng, tồn tại qua nhiều thế hệ, mang đến các món mì và cà ri, làm sống dậy nỗi nhớ cho du khách.

Trong khi đó, những người bán hàng rong lớn tuổi vẫn miệt mài bán đồ ngọt tại các quầy hàng trên những con đường quanh co. Singapore và Penang từng là hai thành phố song sinh, được người Anh xây dựng thành các cảng tự do vào đầu thế kỷ 19.

Tuy nhiên, tại Singapore, dấu tích lịch sử giờ đây chỉ còn sót lại ở một vài khu vực nhỏ. Ông Lý Quang Diệu, Thủ tướng đầu tiên của Singapore, đã xóa bỏ phần lớn các khu ổ chuột trên đảo sau khi đất nước giành độc lập từ Anh và tách khỏi Malaysia.

Những ngôi nhà chật chội kiểu cũ cùng kiến trúc cổ điển của các thương điếm xưa nhường chỗ cho những tòa nhà chọc trời bằng thép và kính, cùng các khối nhà ở công cộng bằng bê tông mang tính thực dụng.

Penang lại chọn một con đường khác, dù không bao giờ sánh được với Singapore về quy mô cảng biển. Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, người Anh không tin Penang có thể tự đứng vững, nên đã ràng buộc hòn đảo này với các bang trên bán đảo Malay về mặt pháp lý.

Penang tiếp tục gắn bó với Malaya sau khi độc lập vào năm 1957, dù một thập kỷ sau đó, chính phủ quốc gia tước đi tư cách cảng tự do của nơi đây.

Trong khi kinh tế Singapore phát triển vượt bậc, Penang lại chững lại. Dẫu vậy, những ngôi nhà cổ và nền ẩm thực độc đáo của hòn đảo vẫn được giữ gìn.

Không chịu khuất phục, các nhà lãnh đạo Penang đã tìm cách vươn lên bằng việc thu hút các công ty bán dẫn đến Đông Nam Á để triển khai các hoạt động đòi hỏi nhiều lao động. Từ một cơ sở duy nhất của Intel, Penang đã trở thành trung tâm sôi động.

Ngày nay, những công nhân trong trang phục bảo hộ kín đáo làm việc trong các phòng sạch hiện đại rộng hàng mẫu, tập trung quanh khu vực sân bay của đảo. Lịch trình bay tại đây chủ yếu phục vụ các điểm quan trọng trong chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu.

Du khách đến Penang thường chỉ chú ý đến những bức ảnh trước các di tích cổ kính mà hiếm ai để tâm đến vai trò công nghiệp nổi bật của hòn đảo này.

Trung bình, Penang thu hút khoảng một phần ba đầu tư trực tiếp nước ngoài của Malaysia và đóng góp một phần ba kim ngạch xuất khẩu quốc gia, đạt 117 tỷ USD vào năm 2024.

Dù không sản xuất các loại chip cao cấp như TSMC của Đài Loan hay nhiều chip thế hệ cũ, Penang vẫn tạo dấu ấn riêng khi chuyên cắt các tấm wafer từ nơi khác thành hàng trăm, hàng nghìn mảnh nhỏ, sau đó lắp ráp thành mạch tích hợp. Trong lĩnh vực này, chỉ có Trung Quốc và Đài Loan vượt qua Penang.

Khi cuộc cạnh tranh chip giữa Mỹ và Trung Quốc ngày càng gay gắt và nhu cầu chip toàn cầu tăng cao, Penang đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển mạnh mẽ.

Chính quyền bang lên kế hoạch mở rộng diện tích dành cho ngành bán dẫn lên gấp đôi bằng cách khai hoang đất, tăng cường cung cấp điện từ đất liền và đảm bảo nguồn nước cho các khu phức hợp công nghiệp.

Các công ty Mỹ cam kết đầu tư hơn 8 tỷ USD vào Penang, trong khi các nhà cung cấp từ Trung Quốc cũng chuyển sản xuất đến đây để duy trì khả năng hợp tác với họ.

Tuy nhiên, Penang phải đối mặt với hai thách thức lớn để duy trì đà tăng trưởng. Trước hết là vấn đề chảy máu chất xám. Việc giữ chân các kỹ sư và lao động lành nghề từ lâu đã là bài toán khó. Singapore, với mức lương cao hơn và cơ sở hạ tầng vượt trội, luôn là điểm đến hấp dẫn gần kề.

Thách thức lớn hơn đến từ chính sách ưu tiên lâu đời của chính phủ quốc gia, thiên về người Malay trong các lĩnh vực như tuyển sinh đại học và bổ nhiệm công chức. Khi độc lập, người Hoa chiếm 57% dân số Penang, nhưng nay chỉ còn 44%.

Thủ tướng Anwar Ibrahim, người sinh ra tại bang này, từng phản đối các chính sách quota khi còn trong phe đối lập, nhưng hiện tại, ông cho biết chúng sẽ chưa thay đổi trong thời gian gần.

Chính phủ quốc gia cũng tạo thêm khó khăn bằng những quyết sách khác. Vì lý do chính trị, họ muốn phân tán ngành công nghiệp chip xuống phía nam bán đảo, làm suy yếu cụm công nghiệp tại Penang. Hơn nữa, kế hoạch của họ là đầu tư lớn để tiến lên trong chuỗi giá trị bán dẫn.

Vào tháng 3, Bộ trưởng Kinh tế đã ký thỏa thuận 250 triệu USD với Arm Holdings, một công ty Anh, nhằm tiếp cận các thiết kế chip tiên tiến nhất.

Tuy nhiên, việc lựa chọn doanh nghiệp tham gia dự án do bộ trưởng quyết định, trong bối cảnh chính trị Malaysia vốn phức tạp, khiến nhiều người nghi ngờ về tính hiệu quả của các quyết định này.

Dẫu vậy, các nhà lãnh đạo doanh nghiệp tại Penang vẫn giữ tinh thần lạc quan. Thành công của họ từ trước đến nay luôn đạt được bất chấp những kế hoạch của chính phủ quốc gia, chứ không nhờ vào đó.

Dũng Phan (Theo The Economist)