Khi người già không còn có thể lái xe

Người cha đã ngoài 80 tuổi của gia đình này từng lái xe suốt gần 65 năm và không hề có ý định tự nguyện từ bỏ. Ông luôn được xem là một tài xế khá cẩn thận.

Tuy nhiên, phản xạ suy giảm theo tuổi tác, căn bệnh Parkinson tiến triển chậm mà ông không chia sẻ với gia đình, cùng sự mệt mỏi chung do thời gian đã khiến khả năng lái xe của ông không còn an toàn như trước.

Các con của ông đã nhiều lần khuyên cha nên cân nhắc ngừng lái xe, nhưng mọi nỗ lực đều không thành. Trong khi đó, mẹ của họ lại là một người lái xe kém hơn rất nhiều, đến mức gia đình từng ngần ngại lên xe cùng bà từ khi bà mới ngoài 50 tuổi.

Vì vậy, cha trở thành người cầm lái chính cho cả hai. Với họ, việc sống tự lập tại ngôi nhà gia đình trong những năm cuối đời phụ thuộc rất lớn vào chiếc xe, thứ được coi là chìa khóa cho sự độc lập.

Sự thay đổi, như có thể hiểu, khiến họ lo sợ. Do đó, người cha vẫn kiên quyết tiếp tục lái xe dù không đi xa, chỉ đến những nơi như siêu thị, tiệm báo hay bác sĩ gần nhà.

Thế nhưng, một ngày nọ, chỉ cách nhà vài con phố, ông đã đạp nhầm chân ga thay vì phanh. Chiếc xe lao qua ngã tư chữ T, va chạm với một xe điện đang chạy, xoay 360 độ, đâm xuyên hàng rào gạch của một ngôi nhà, băng qua sân trước và chỉ dừng lại khi đâm vào hiên nhà.

Chiếc xe hư hỏng nặng đến mức không thể sửa chữa, còn ngôi nhà chịu thiệt hại nghiêm trọng. May mắn thay, người cha không bị thương, và điều khó tin hơn là không ai khác bị ảnh hưởng.

Không lâu sau, giấy phép lái xe của ông bị đình chỉ. Ông không say rượu, cũng không sử dụng chất kích thích, chỉ đơn giản là đã quá già.

Ông đã cố gắng hai lần để lấy lại giấy phép nhưng đều thất bại. Chiếc xe không còn nữa, điều mà gia đình coi là may mắn. Tuy nhiên, với cha mẹ, việc ngừng lái xe đánh dấu một bước ngoặt lớn trong cuộc sống.

Sự độc lập của họ bị đe dọa, buộc họ phải rời ngôi nhà gia đình để chuyển đến một nơi nhỏ hơn, gần các cửa hàng trong khoảng cách đi bộ.

Họ phải làm quen với việc nhờ gia đình chở đi mua sắm, nhận hàng giao tận nơi hoặc sử dụng taxi, thứ mà họ luôn xem là xa xỉ không cần thiết, để đến các cuộc hẹn và những buổi đi chơi hiếm hoi.

Người cha không còn lái xe nữa và qua đời ba năm sau đó. Người mẹ vẫn giữ một chiếc xe cho đến khi qua đời vài năm sau, dù bà đủ tỉnh táo để hiếm khi tự lái. Một người con sống ở bang khác, không thể hỗ trợ hàng ngày.

Nhưng rõ ràng, nếu không có sự giúp đỡ từ người chị và gia đình chị ấy trong việc đưa đón và đáp ứng các nhu cầu thiết yếu, cả hai chắc chắn đã phải sống những năm cuối đời trong viện dưỡng lão. Thực tế, người cha từng ở viện dưỡng lão năm tháng, còn người mẹ trải qua vài tuần cuối đời tại cơ sở chăm sóc tạm thời.

Nhiều người thuộc thế hệ X muộn có cha mẹ lớn tuổi vẫn sống tự lập và tiếp tục lái xe. Dù họ lo lắng về nhiều vấn đề như sức khỏe liên quan đến tuổi già, việc di chuyển trên cầu thang hay bảo trì ngôi nhà cũ kỹ, điều khiến họ trăn trở nhất thường là hình ảnh cha mẹ vẫn tham gia giao thông.

Tại Úc, dân số đang ngày càng già hóa nhờ các tiến bộ y tế như phẫu thuật và thuốc men, giúp con người sống khỏe mạnh lâu hơn. Nghiên cứu cho thấy số lượng người cao tuổi tiếp tục lái xe ngày càng tăng.

Chẳng hạn, năm 2019, 71% người từ 80 tuổi trở lên vẫn cầm lái, so với 59% một thập kỷ trước đó. Dữ liệu từ chính phủ Úc vào tháng 10 năm 2024 cũng chỉ ra rằng hơn một phần năm trong số 1.295 người thiệt mạng trên đường trong năm trước đó thuộc nhóm từ 65 tuổi trở lên.

Những tài xế lớn tuổi, giàu kinh nghiệm thường cẩn thận hơn so với người trẻ ở độ tuổi cuối teens và đầu 20. Tuy nhiên, thống kê cho thấy tỷ lệ tử vong trên đường của người trên 70 tuổi tương đương với nhóm từ 17 đến 25 tuổi.

Họ cũng đối mặt với nguy cơ chấn thương nghiêm trọng cao hơn đáng kể khi xảy ra va chạm, không phải vì cách lái xe mà do thể chất yếu hơn, dễ tổn thương hơn.

Ở Úc, nơi tỷ lệ tử vong do tai nạn giao thông cao và xã hội dường như chấp nhận điều này, người ta thường xem việc lái xe là “quyền” hơn là “đặc quyền”. Có lẽ điều này xuất phát từ không gian rộng lớn và những con đường thoáng đãng của đất nước.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy xã hội dành nhiều thời gian trang bị cho người trẻ về kỹ thuật, thể chất và cảm xúc để lái xe, hơn là đảm bảo an toàn và quyền lợi của họ khi về già.

Dù số liệu về tai nạn giao thông được thống kê chung trên toàn quốc, các quy định về việc duy trì khả năng lái xe ở tuổi già lại rất khác nhau giữa các bang. Chẳng hạn, kiểm tra y tế hàng năm cho tài xế lớn tuổi là bắt buộc ở một số nơi, nhưng không phải ở tất cả.

Kinh nghiệm từ gia đình này cho thấy việc đình chỉ giấy phép lái xe do suy giảm sức khỏe liên quan đến tuổi tác là một cú sốc lớn đối với phẩm giá và sự độc lập của cá nhân.

Quyết định đó đầy cảm xúc và khó khăn, tương tự nhiều lựa chọn mà gia đình phải đối mặt khi xử lý những thách thức về thể chất và nhận thức của tuổi già.

Những khoảnh khắc nhận ra vai trò đã đảo ngược, từ người nhận lời khuyên từ cha mẹ sang người đưa ra lời khuyên cho họ, luôn mang lại cảm giác đau đớn và thức tỉnh.

Nhưng một số quyết định, như việc người thân yêu nên rời khỏi ghế lái vĩnh viễn, không chỉ là trách nhiệm gia đình mà còn là trách nhiệm với cộng đồng, đồng thời có thể bảo vệ những người đã mang lại sự sống cho chúng ta.

Dũng Phan (Theo The Guardian)