37.000 tỷ đồng xây dựng 100 trường học nơi phên dậu Tổ quốc “về đích” trước năm học 2026 - 2027

Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), hiện cả nước có gần 1.000 trường phổ thông trên địa bàn 248 xã biên giới, phục vụ hơn 625.000 học sinh, nhưng chỉ khoảng 1,2% được học nội trú – trong khi nhu cầu thực tế lên tới 332.000 em.

Cảnh chen chúc trong lớp học tạm, đường đến trường cheo leo, hàng trăm điểm trường lẻ tẻ rải khắp núi rừng… khiến “giấc mơ đi học trọn vẹn” vẫn xa xỉ với nhiều em nhỏ vùng biên.

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn, mục tiêu là rõ ràng: 100 ngôi trường phải kịp đưa vào sử dụng trước năm học 2026–2027.
Để không chậm nhịp, ông kiến nghị chậm nhất ngày 30/8, kinh phí phải được phân bổ xong; hồ sơ thiết kế, mặt bằng, quy mô… các tỉnh phải hoàn tất ngay trong tuần đầu tháng 8.

Bộ GD&ĐT cũng đề xuất chương trình đầu tư theo hai giai đoạn, theo tinh thần Thông báo 81 của Bộ Chính trị:

Giai đoạn 1 (năm 2025): Xây mới hoặc cải tạo 100 trường, kịp đưa vào sử dụng từ năm học 2026–2027.

Giai đoạn 2 (2026–2027): Mở rộng ra toàn bộ 248 trường thuộc địa bàn xã biên giới.

Tổng vốn đầu tư dự kiến khoảng 37.000 tỷ đồng, chủ yếu từ ngân sách Trung ương, kết hợp với nguồn địa phương và xã hội hóa. Việc đầu tư sẽ linh hoạt theo từng địa phương: xây mới nơi có mặt bằng phù hợp, hoặc cải tạo trường sẵn có, tận dụng trụ sở hành chính sau sáp nhập.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh việc xây dựng trường học cần đảm bảo các tiêu chí tối thiểu, nhưng tránh rập khuôn thiết kế.

"Chúng ta chỉ đưa ra các tiêu chí, yêu cầu và một số thiết kế gợi ý là mẫu. Còn địa phương có thể linh hoạt – có thể trên một mặt phẳng, uốn lượn theo địa hình, hoặc sử dụng nhà sàn cột bê tông cho học sinh ở", Bộ trưởng chia sẻ.

Bộ GD&ĐT không áp tiêu chuẩn cứng nhắc. Trường có thể nằm trên mặt phẳng, uốn theo sườn núi, hoặc là nhà sàn bê tông hai tầng. Mỗi công trình sẽ được thiết kế linh hoạt, phù hợp với đặc điểm vùng miền từ Tây Bắc đến Tây Nguyên, từ rừng sâu đến vùng đồng bằng sát biên.

Diện tích chuẩn cho một trường nội trú 1.000 học sinh là 5 ha – nếu có thể mở rộng đến 10 ha càng tốt. Mỗi tỉnh sẽ đăng ký 2–3 điểm trường để khởi công trong tháng 9/2025, sau đó triển khai tiếp từ tháng 10 đến cuối năm.

Người đứng đầu ngành giáo dục khẳng định vai trò then chốt của các địa phương trong việc chuẩn bị mặt bằng và vận động người dân hiến đất để triển khai xây dựng trường học.

Dẫn chứng từ tỉnh Điện Biên cho thấy sự chủ động rõ nét: địa phương này đã chuẩn bị được ba khu đất, mỗi khu rộng 10 ha, tổ chức dân vận hiệu quả, tạo sự đồng thuận cao trong nhân dân và đã sẵn sàng khởi công sớm.

Theo Bộ trưởng, xây trường là việc người dân rất đồng tình, vì vậy cần phát động phong trào hiến đất rộng khắp, với sự vào cuộc tích cực của Mặt trận Tổ quốc và hệ thống chính trị ở cơ sở.

Ông cũng lưu ý, việc xây dựng trường học mới không đơn thuần là thay thế một trường hiện hữu, mà là dịp để tái cấu trúc toàn bộ hệ thống giáo dục trên địa bàn cấp xã. Hiện nhiều xã có tới 17–20 điểm trường nhỏ, phân tán; trường trung tâm khi hoàn thành sẽ gom học sinh từ các điểm trường này về học tập tập trung, đồng thời một số điểm trường lẻ sẽ được giải thể để nâng cao hiệu quả vận hành.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết, hiện không quá lo ngại về đội ngũ giáo viên, bởi thực tế cho thấy nhiều thầy cô giáo có nguyện vọng ra dạy ở vùng biên giới do được hưởng phụ cấp ưu đãi và điều kiện công tác đặc thù.

Việc thiếu giáo viên chủ yếu xảy ra ở một số môn học mới theo Chương trình GDPT 2018, cần có kế hoạch bồi dưỡng và bổ sung phù hợp.

Mô hình tổ chức các trường được xác định là kết hợp giữa nội trú và bán trú: học sinh tiểu học ở gần nhà vẫn học tại các điểm trường hiện có; học sinh ở xa hoặc gần khu vực xây trường mới sẽ học tại trường trung tâm, theo hình thức bán trú hoặc nội trú tùy điều kiện cụ thể.

Điều này đòi hỏi sự linh hoạt trong sắp xếp nhân sự, lớp học và cơ sở vật chất. Về tổ chức thi công, ông đề xuất phân loại theo mức độ khó khăn: với những điểm trường ở địa bàn đặc biệt khó thi công như vùng sâu, vùng xa, có thể giao cho lực lượng quân đội, công an đảm nhiệm; còn những khu vực thuận lợi hơn, các địa phương chủ động lựa chọn đơn vị dân sự phù hợp để triển khai. Tất cả nhằm đảm bảo tiến độ mà vẫn phù hợp với đặc thù từng địa bàn.

Về phần việc của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết Bộ sẽ chủ động tính toán mô hình hoạt động của các trường mới, từ cơ cấu chuyên môn, đội ngũ giáo viên cho tới cơ chế vận hành và các chi phí cụ thể liên quan.

Những nội dung này sẽ được tổng hợp trong báo cáo chi tiết gửi Thủ tướng Chính phủ nhằm bảo đảm việc triển khai đồng bộ, thống nhất từ Trung ương đến địa phương. Bộ trưởng nhấn mạnh nguyên tắc chỉ đạo xuyên suốt: phải "cứng" về mục tiêu, tiến độ, yêu cầu các hạng mục bắt buộc, nhưng "mềm" trong cách làm – linh hoạt về thiết kế, quy mô, mô hình tổ chức và phương thức triển khai.

Người đứng đầu Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng bày tỏ niềm tin rằng nếu các bên cùng vào cuộc quyết liệt từ tháng 8 và kinh phí được bố trí kịp thời, thì việc hoàn thành 100 trường học vùng biên giới là hoàn toàn khả thi.

Văn Hiền