248 trường học vùng biên: Xây lên chưa đủ, phải vận hành được mới thành công
(CLO) Để trường nội trú liên cấp không chỉ là chủ trương nhân văn của Đảng, mà thực sự trở thành mái nhà thứ hai cho trẻ em vùng biên từ tuổi lên 6 thì cần một hệ thống vận hành đồng bộ và bền vững từ tài chính, nhân lực đến hạ tầng.
Theo bà Nguyễn Mai Hoa, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, xây dựng 248 trường nội trú liên cấp chỉ là bước khởi đầu của một chiến lược dài hơi: nuôi dưỡng những đứa trẻ lớn lên giữa gian khó bằng một môi trường giáo dục bền vững.
Việc Bộ Chính trị thống nhất chủ trương xây dựng 248 trường phổ thông nội trú liên cấp tại các xã biên giới không chỉ đánh dấu một bước ngoặt trong chính sách giáo dục vùng khó khăn, mà còn mở ra một mô hình hoàn toàn mới chưa từng có tiền lệ trong hệ thống trường lớp hiện nay.
Bà Nguyễn Mai Hoa cho biết, mô hình trường liên cấp nội trú Tiểu học – Trung học cơ sở (TH–THCS) lần đầu tiên được triển khai một cách bài bản. Trước đây, hệ thống giáo dục vùng cao chủ yếu gồm các trường THPT cấp tỉnh, trường bán trú THCS cấp huyện và các điểm trường mầm non, tiểu học ở từng xã. Chưa có mô hình nào gom học sinh từ lớp 1 đến lớp 9 trong một môi trường nội trú chung đòi hỏi những tính toán kỹ lưỡng cả về chuyên môn lẫn tâm sinh lý lứa tuổi".
Khác với các mô hình trước vốn dành cho học sinh đã trưởng thành hơn (THCS–THPT), mô hình mới sẽ đón cả những em nhỏ mới 6 tuổi bắt đầu rời xa gia đình. Vì vậy, yêu cầu về cơ sở vật chất, môi trường sống và học tập cần phải được tính toán kỹ lưỡng hơn rất nhiều.
"Các trường liên cấp không chỉ cần phòng học đạt chuẩn theo chương trình GDPT 2018, mà còn phải có khu nội trú, bếp ăn, khu sinh hoạt chung, sân chơi, thậm chí là bể bơi – tất cả được thiết kế đồng bộ, phù hợp với nhiều lứa tuổi cùng sinh hoạt và học tập dưới một mái trường", bà Hoa nhấn mạnh.
Đây không chỉ là “ngôi trường” mà còn phải là “ngôi nhà thứ hai”, nơi các em nhỏ xa nhà vẫn có thể cảm thấy an toàn, được chăm sóc và phát triển toàn diện.
Hiện nay, Chính phủ đã chỉ đạo thí điểm xây dựng trước 100 ngôi trường, từ đó rút kinh nghiệm để nhân rộng trên toàn bộ 248 xã biên giới đất liền. Đây là bước đi thận trọng nhưng cấp thiết trong bối cảnh đặc thù vùng biên – nơi quỹ đất khan hiếm, hạ tầng địa chất phức tạp, đời sống nhân dân còn nhiều khó khăn.
Tuy nhiên, để hiện thực hóa mô hình này tại các xã vùng biên – nơi điều kiện địa hình, địa chất phức tạp và quỹ đất khan hiếm – là một bài toán không dễ.
Bà Hoa chia sẻ thêm: “Tìm được một khu đất đủ rộng để xây trường có cả sân chơi, bãi tập, bể bơi… ở vùng biên là thách thức rất lớn. Nhưng vì đây là nhiệm vụ chiến lược nên trách nhiệm đầu tiên thuộc về chính quyền địa phương. Để bảo đảm an toàn và tính bền vững của công trình, Bộ Chính trị đã phân công rõ cho từng bộ, ngành liên quan như Bộ Nông nghiệp và Môi trường tham gia khảo sát, đánh giá kỹ lưỡng điều kiện địa chất, khí hậu, thủy văn trước khi xây dựng".
Về nguồn lực, ngân sách nhà nước gồm cả Trung ương và địa phương vẫn là nguồn đầu tư chính. Tuy nhiên, để đảm bảo tiến độ và chất lượng 248 ngôi trường, cần mở rộng cơ chế huy động các nguồn lực xã hội khác.
“Mô hình Hà Nội hỗ trợ Điện Biên xây dựng trường là ví dụ điển hình về liên kết vùng. Tại sao chúng ta không mở rộng cách làm này? Ngay trong một tỉnh, xã thuận lợi cũng có thể chia sẻ nguồn lực cho xã khó khăn”, bà Hoa đề xuất.
Ngoài ra, các tổ chức, doanh nghiệp, nhà hảo tâm... đều có thể đồng hành xây dựng những ngôi trường biên cương – nơi không chỉ ươm mầm tri thức, mà còn là “cột mốc mềm” khẳng định chủ quyền quốc gia.
Một ngôi trường hiện đại, đầy đủ phòng học bộ môn, thư viện, nhà đa năng, bếp ăn hay bể bơi... mới chỉ là bước đầu. Thách thức lớn hơn là vận hành ổn định và bền vững.
“Có bếp ăn rồi thì làm sao đảm bảo bữa ăn no đủ? Có thư viện thì ai quản lý, duy trì? Có bể bơi thì xử lý nước ra sao, ai giám sát? Mỗi chi tiết nhỏ đều cần tính đến nguồn lực vận hành thường xuyên, nếu không sẽ trở thành gánh nặng, thậm chí lãng phí”, bà Hoa nêu rõ.
Chính vì vậy, việc Quốc hội thông qua Nghị quyết thống nhất Nhà nước sẽ hỗ trợ bữa ăn trưa cho học sinh tiểu học và trung học cơ sở ở các xã biên giới (bao gồm cả học sinh người dân tộc thiểu số và học sinh dân tộc Kinh sinh sống tại khu vực này) tại Kỳ họp thứ 9 vừa qua là bước đi cần thiết, song cần thêm các chính sách dài hạn và toàn diện hơn.
Về nhân lực, bà Hoa nhấn mạnh, đội ngũ giáo viên hiện có sẽ là nòng cốt. Tuy nhiên, khi chuyển sang mô hình liên cấp, cần có phương án lựa chọn, đào tạo, bồi dưỡng phù hợp với yêu cầu mới. Trong khi đó, Luật Nhà giáo vừa được thông qua đã mở ra nhiều chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện để thực hiện định hướng này.
Trước đó, ngày 27/7, Tổng Bí thư Tô Lâm đã tham dự lễ khởi công Trường liên cấp Tiểu học và THCS xã Si Pa Phìn (Điện Biên) – ngôi trường đầu tiên nằm trong chuỗi 248 trường nội trú liên cấp. Công trình có tổng vốn đầu tư 220 tỷ đồng, do Hà Nội hỗ trợ và xã hội hóa, quy mô 31 lớp học cùng hệ thống thư viện, nhà đa năng, sân thể thao, bể bơi... Dự kiến phục vụ hơn 1.000 học sinh là con em các dân tộc thiểu số.
Tổng Bí thư nêu rõ, chủ trương đầu tư xây dựng 248 trường nội trú liên cấp là một chủ trương đúng đắn có ý nghĩa nhân văn sâu sắc, thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Nhà nước đối với đồng bào vùng biên giới, vùng sâu, vùng xa, còn nhiều khó khăn.
Xây dựng trường lớp không chỉ để các cháu có điều kiện học tập tốt hơn, mà còn là hướng tới mục tiêu lâu dài để nâng cao chất lượng đời sống nhân dân vùng biên giới, góp phần giữ gìn chủ quyền lãnh thổ quốc gia từ gốc rễ, đó là con người, là cộng đồng dân cư gắn bó với đất, với rừng, với đường biên cột mốc.