Hơn 93 triệu tấn CO2 từ trồng trọt: Xuất khẩu nông sản gặp khó
(CLO) Lượng phát thải khí nhà kính từ lĩnh vực trồng trọt ở Việt Nam đã vượt mốc 93 triệu tấn CO2 tương đương, chiếm tới 80% tổng phát thải ngành nông nghiệp. Thực trạng này không chỉ đặt ra thách thức lớn về môi trường, mà còn khiến nông sản Việt đối mặt nguy cơ bị thu hẹp thị trường xuất khẩu.
Theo kết quả kiểm kê khí nhà kính quốc gia năm 2020, tổng lượng phát thải của Việt Nam ước đạt khoảng 454,6 triệu tấn CO2 tương đương (CO2tđ), tăng gần gấp đôi so với năm 2010. Trong đó, lĩnh vực nông nghiệp phát thải khoảng 116,51 triệu tấn CO2. Đáng chú ý, riêng trồng trọt là hơn 93 triệu tấn CO2, chiếm khoảng 80% tổng phát thải của ngành nông nghiệp.
Nguyên nhân chủ yếu là phát thải khí mê tan từ sản xuất lúa nước do tập quán canh tác ngập nước liên tục, sử dụng phân bón chưa hiệu quả và chưa có phương án xử lý rơm rạ sau thu hoạch hiệu quả. Dự báo đến năm 2030, tổng phát thải khí nhà kính của Việt Nam có thể tăng lên gần 990,15 triệu tấn.
Điều này khiến nông nghiệp Việt Nam vừa đối mặt với thách thức môi trường, vừa chịu sức ép lớn từ thị trường xuất khẩu khi các yêu cầu về giảm phát thải, chứng nhận bền vững và truy xuất dấu vết carbon ngày càng khắt khe.
Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung, chuyển đổi mô hình sản xuất trồng trọt theo hướng phát thải thấp, thích ứng với biến đổi khí hậu là yêu cầu cấp thiết.
Trồng trọt không chỉ là lĩnh vực có phát thải lớn mà còn có tiềm năng đáng kể trong việc giảm phát thải nếu được định hướng đúng đắn và áp dụng các giải pháp kỹ thuật phù hợp. Đơn cử, việc áp dụng các kỹ thuật canh tác tiên tiến như tưới ngập khô xen kẽ (AWD), quản lý phân bón hợp lý, sử dụng vật tư sinh học... có thể giúp giảm 5–15% chi phí đầu vào so với phương pháp truyền thống, đặc biệt hiệu quả trên cây lúa, mía, cà phê.
Bên cạnh đó, việc sản xuất nông sản theo hướng giảm phát thải, có truy xuất nguồn gốc carbon, chứng nhận môi trường sẽ giúp tiếp cận các thị trường có giá trị cao như EU, Nhật Bản, Bắc Mỹ... với giá bán tăng từ 10 - 25% so với sản phẩm thông thường.
Ngoài ra, việc chuyển đổi còn góp phần đáng kể trong việc giảm phát thải khí nhà kính. Theo ước tính, nếu triển khai hiệu quả các giải pháp có thể giúp giảm được 8-11 triệu tấn CO2 tương đương/năm, nâng cao thu nhập cho người dân và doanh nghiệp. Chính vì vậy, việc giảm phát thải không chỉ là trách nhiệm môi trường, mà còn là một chiến lược xóa đói giảm nghèo thông minh và hiệu quả.
Theo bà Nguyễn Thị Thu Hương – Cục phó Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho biết, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã xây dựng dự thảo “Đề án sản xuất trồng trọt giảm phát thải giai đoạn 2025-2035” với mục tiêu chung là triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm thúc đẩy chuyển đổi hệ thống sản xuất trồng trọt theo hướng phát thải thấp, thích ứng với biến đổi khí hậu, nâng cao thu nhập, cải thiện sinh kế cho người dân và phát triển bền vững.
Qua đó, giúp nâng cao năng lực cạnh tranh ngành hàng trồng trọt, bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, từng bước hình thành nền nông nghiệp sinh thái, hiện đại, có khả năng chống chịu tốt trước tác động của biến đổi khí hậu, góp phần thực hiện các cam kết của Việt Nam trong NDC (Đóng góp do quốc gia tự quyết định).
Theo đề án, phấn đấu đến năm 2035, ngành trồng trọt sẽ góp phần giảm 30% phát thải khí metan và ít nhất 10% tổng phát thải khí nhà kính so với năm cơ sở 2020, qua đó đóng góp cho NDC thông qua áp dụng các biện pháp kỹ thuật phù hợp với từng vùng sinh thái và nhóm cây trồng.
Bên cạnh đó, tổ chức triển khai ít nhất 15 mô hình sản xuất giảm phát thải tại các vùng sinh thái và thí điểm ít nhất 5 mô hình canh tác có khả năng phát triển tín chỉ carbon đáp ứng được yêu cầu của các tổ chức quốc tế.
Cùng với đó, xây dựng và ban hành ít nhất 5 gói kỹ thuật sản xuất giảm phát thải áp dụng cho 5 cây trồng chủ lực. Hình thành cơ sở dữ liệu phát thải trong trồng trọt theo cây trồng, vùng sinh thái kết nối đồng bộ với Hệ thống đăng ký quốc gia.
Ngoài ra, đề án cũng dự kiến tổ chức đào tạo, tập huấn về kỹ thuật, chính sách, nhận thức chung và công cụ đo phát thải cho tối thiểu 3.000 cán bộ kỹ thuật cơ sở, khuyến nông, nông dân, doanh nghiệp trên toàn quốc.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường đưa ra hai phương án để thực hiện. Phương án một sẽ thực hiện với 5 loại cây trồng gồm lúa, sắn, cà phê, chuối và mía trên phạm vi toàn quốc. Phương án hai thực hiện trên phạm vi toàn quốc trong giai đoạn 2025-2035 với các cây trồng trong lĩnh vực trồng trọt trong đó tập trung vào một số cây trồng chủ lực. Với phương án hai sẽ bổ sung thêm đơn vị thực hiện là các đối tác quốc tế.
Đề án sản xuất trồng trọt giảm phát thải giai đoạn 2025-2035 được kỳ vọng sẽ tạo bước chuyển mạnh mẽ trong nông nghiệp Việt Nam, vừa góp phần thực hiện cam kết giảm phát thải khí nhà kính, vừa nâng cao năng lực cạnh tranh cho nông sản trên thị trường quốc tế.