Anh: Tài xế ngần ngại xe điện, không chỉ vì giá tiền

Ba năm trước, chính phủ Tory tại Anh đã chấm dứt chương trình trợ cấp xe điện và tự tin tuyên bố rằng họ đã “khởi động thành công cuộc cách mạng xe điện” tại quốc gia này.

Tuy nhiên, thực tế lại không như kỳ vọng. Doanh số bán xe điện sụt giảm, thị trường xe điện (EV) chủ yếu được duy trì nhờ các đơn hàng từ đội xe doanh nghiệp thay vì nhu cầu từ người tiêu dùng cá nhân.

Trước nguy cơ các mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (net zero) bị đe dọa, Đảng Lao động đã cam kết chi 650 triệu bảng để khôi phục chương trình trợ cấp cho xe chạy pin.

Thế nhưng, những lo ngại về hạ tầng trạm sạc, ảnh hưởng đến thị trường xe cũ và nguy cơ kiện tụng từ các nhà sản xuất ô tô đang khiến triển vọng của chương trình này trở nên bấp bênh. Telegraph Money đã phân tích những thách thức đang chờ đợi phía trước.

Chương trình trợ cấp mới hoạt động như thế nào?

Chương trình Trợ cấp Xe điện mới được chính phủ Anh hỗ trợ với ngân sách 650 triệu bảng và dự kiến kéo dài đến năm tài khóa 2028-2029.

Người mua có thể sở hữu xe điện mới với giá ưu đãi nếu mẫu xe đó có giá niêm yết dưới 37.000 bảng và đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường. Các phương tiện sẽ được đánh giá dựa trên mức độ thân thiện với môi trường của quy trình sản xuất.

Những mẫu xe “xanh” nhất sẽ nhận được mức giảm giá tối đa 3.750 bảng, trong khi các xe kém thân thiện hơn chỉ được giảm tối đa 1.500 bảng. Một số mẫu thậm chí có thể không đủ điều kiện tham gia.

Khoản giảm giá này sẽ tự động được trừ vào giá bán của các xe điện đủ tiêu chuẩn, sau đó các nhà sản xuất có thể yêu cầu hoàn lại số tiền từ Kho bạc Anh.

Ngoài ra, các hãng xe phải chứng minh họ tuân thủ “các mục tiêu dựa trên khoa học” nhằm cắt giảm khí thải carbon, phù hợp với chiến lược net zero.

Chương trình này thực chất là sự tái khởi động của hệ thống hỗ trợ tài chính từng dành cho người mua xe điện trước khi bị chính phủ Tory hủy bỏ vào năm 2022.

Hạ tầng sạc công cộng: Rào cản lớn hơn giá cả

Đầu năm nay, Ủy ban Tài khoản Công cộng Anh nhận định rằng số lượng trạm sạc không đồng đều trên các tuyến cao tốc và vùng nông thôn đang đe dọa quá trình chuyển đổi sang xe điện.

Báo cáo chỉ ra rằng gần một nửa số trạm sạc tập trung tại London và vùng Đông Nam, để lại nhiều khu vực khác trong tình trạng thiếu hụt.

Một đánh giá về chương trình trợ cấp trước đây cho thấy đến năm 2021, thị trường xe điện đã “trưởng thành”, và giá mua ban đầu không còn là rào cản chính.

Thay vào đó, người tiêu dùng bắt đầu chú trọng hơn đến khả năng tiếp cận trạm sạc thay vì chi phí sở hữu xe. Một khảo sát của chính phủ từ năm 2017 đến 2019 cho thấy 40% người tham gia xem vị trí trạm sạc là nhược điểm lớn nhất của xe điện, trong khi chỉ 8% lo ngại về chi phí tổng thể.

Tuy nhiên, chính phủ Anh hiện tại lại cho rằng giá cả mới là trở ngại chính. Bộ trưởng Giao thông Heidi Alexander khẳng định với 82.000 trạm sạc công cộng đang hoạt động, Anh đã xây dựng đủ hạ tầng để người dân tự tin chuyển sang xe điện.

Dù vậy, niềm tin này chưa thực sự lan tỏa. Theo Hiệp hội Ô tô Anh (AA), cứ 5 tài xế thì có 1 người tuyên bố sẽ “không bao giờ” mua xe điện.

Sheena McGuinness từ công ty thuế RSM nhấn mạnh rằng cần khẩn cấp đầu tư thêm vào hạ tầng sạc để biến xe điện thành lựa chọn thay thế khả thi cho xe xăng và diesel.

Bà cho rằng chính phủ cần cải tạo lưới điện để thúc đẩy “cuộc cách mạng công nghiệp xanh”, đồng thời đề xuất một mô hình doanh thu mới nhằm mở rộng mạng lưới sạc, nâng cấp công suất lưới và đảm bảo công bằng giữa thành thị và nông thôn.

Trong tuần này, chính phủ thông báo đã bổ sung 17.000 trạm sạc công cộng trong năm qua. Bộ trưởng Đường bộ Leslie Greenwood khẳng định nỗ lực này đang giúp xóa tan nỗi lo về quãng đường di chuyển của xe điện.

Đại diện Bộ Giao thông vận tải Anh cho biết số lượng trạm sạc công cộng đã tăng 27% trong năm qua, đạt hơn 82.000 điểm, tương đương một trạm mới được lắp đặt cứ mỗi nửa giờ. Họ cam kết giúp việc sở hữu xe điện trở nên dễ dàng và tiết kiệm hơn bao giờ hết.

Dẫu vậy, chênh lệch chi phí giữa giờ cao điểm và thấp điểm cùng với thuế VAT áp dụng cho sạc công cộng vẫn khiến nhiều người phiền lòng.

Theo AA, sạc siêu nhanh 150kW+ có giá trung bình 17,6 penny mỗi dặm, cao hơn so với 11,7 penny mỗi dặm của xe xăng thông thường.

Với khoảng 40% tài xế không thể sạc tại nhà, họ buộc phải phụ thuộc vào các trạm sạc công cộng đắt đỏ. Để giải quyết, chính phủ đã công bố gói hỗ trợ 63 triệu bảng trong tháng này nhằm hỗ trợ lắp đặt trạm sạc tại nhà cho các hộ không có bãi đỗ xe riêng.

Bao nhiêu người được hưởng lợi từ chương trình?

Với ngân sách 650 triệu bảng, chương trình có thể hỗ trợ mua 173.000 xe điện nếu tất cả đều nhận mức giảm giá tối đa 3.750 bảng.

Con số này chỉ bằng khoảng nửa tổng số xe điện bán ra tại Anh năm ngoái, nghĩa là nguồn vốn có thể cạn kiệt nhanh chóng. Chính phủ dự kiến duy trì chương trình đến năm 2028-2029, nhưng để đạt mục tiêu, họ cần tăng ngân sách hoặc giảm mức trợ cấp.

Tuy nhiên, ngưỡng giá 37.000 bảng sẽ làm chậm quá trình tiếp nhận. Một số nhà sản xuất có thể giảm giá niêm yết để đáp ứng tiêu chí, nhưng nhiều mẫu xe vẫn nằm ngoài tầm với.

Theo Autotrader, giá trung bình của một chiếc xe điện mới là 49.790 bảng. Steve Walker từ Auto Express cho biết khoảng 70% xe điện mới có giá trên 40.000 bảng, vượt xa giới hạn trợ cấp, khiến đa số mẫu xe không đủ điều kiện.

Ginny Buckley, giám đốc điều hành Electrifying.com, nhận định rất ít mẫu xe đạt mức giảm giá tối đa 3.750 bảng. Bà gợi ý chính phủ Anh học hỏi chương trình cho vay không lãi suất của Scotland dành cho xe điện cũ, một giải pháp bao quát và khả thi hơn.

Nguy cơ kiện tụng từ các nhà sản xuất

Sự mơ hồ về tiêu chí xe đủ điều kiện nhận trợ cấp đang khiến các nhà sản xuất ô tô lo ngại, vì điều này ảnh hưởng đến chiến lược tiếp thị của họ.

Có thông tin cho rằng xe sản xuất tại Trung Quốc có thể bị loại trừ, trong khi Stellantis, công ty sở hữu các thương hiệu như Peugeot, Citroën và Fiat, đang nỗ lực chứng minh cam kết môi trường.

Stellantis sản xuất các mẫu xe như Jeep Avenger, Fiat 600e và Abarth 600e tại nhà máy ở Tychy, Ba Lan, nhưng việc nước này phụ thuộc nhiều vào nhiên liệu hóa thạch có thể khiến họ gặp bất lợi.

Jonathan Smart từ công ty luật Shoosmiths cảnh báo chính phủ Anh có thể đối mặt với thách thức pháp lý. Ông giải thích rằng các thỏa thuận chuỗi cung ứng và đại lý thường dựa trên dự báo nhu cầu xe điện, vốn phụ thuộc vào trợ cấp.

Nếu chính sách không rõ ràng làm sai lệch dự báo, toàn bộ chuỗi cung ứng sẽ bị ảnh hưởng, tạo cơ sở cho các hãng xe kiện tụng. Ông Smart còn lo ngại các nhà sản xuất có thể không đạt mục tiêu bán xe điện bắt buộc và bị phạt.

BYD, hãng xe điện lớn nhất thế giới đến từ Trung Quốc, đã gọi chương trình này là “ngu ngốc” và đặt câu hỏi về ý nghĩa của việc loại trừ thương hiệu Trung Quốc.

Đại diện Bộ Giao thông vận tải Anh cho biết các đơn đăng ký từ nhà sản xuất đang được xử lý, và danh sách xe đủ điều kiện sẽ sớm được công bố trong vài ngày hoặc tuần tới.

Ảnh hưởng đến giá trị xe điện cũ

Chương trình trợ cấp có thể làm trầm trọng thêm tình trạng khấu hao của xe điện. Theo Cox Automotive, một chiếc xe điện điển hình chỉ giữ được 49% giá trị sau 24 tháng, so với 70% của xe xăng và diesel.

Các chuyên gia lo ngại trợ cấp sẽ đẩy giá xe điện cũ xuống thấp hơn, dù điều này có thể hấp dẫn với người mua xe cũ giá rẻ trong tương lai, nhưng lại không khuyến khích người dùng chọn xe điện mới.

Toby Poston từ Hiệp hội Cho thuê và Thuê xe Anh nhận định chương trình sẽ thúc đẩy thị trường bán lẻ, nhưng gây hệ lụy nghiêm trọng cho thị trường xe cũ, nơi khấu hao nhanh đã gióng lên hồi chuông cảnh báo.

Việc tăng đăng ký xe điện mới mà không hỗ trợ thị trường xe cũ có thể làm mất cân bằng cung cầu, gây áp lực lên giá trị xe đã qua sử dụng. Ông Poston cảnh báo tình trạng khấu hao gia tăng sẽ làm giảm niềm tin, đẩy chi phí tài chính cho xe điện mới lên cao, qua đó triệt tiêu phần lớn lợi ích từ các chương trình trợ cấp.

Dũng Phan (Theo The Telegraph)