Thiếu trường lớp, trống chuyên môn: Giáo dục gánh hai đầu sóng năm học 2025 - 2026
(CLO) Từ bài toán thiếu trường, thiếu lớp, hơn 270.000 học sinh biên giới chưa có điều kiện học bán trú, đến khoảng trống chuyên môn sau sáp nhập cấp xã, phường... tất cả đang đặt lên vai ngành Giáo dục một sứ mệnh kép: vừa khắc phục tồn tại, vừa làm hình mẫu quản trị cho toàn hệ thống trong năm học 2025 - 2026.
Theo ông Trần Thanh Đạm, Vụ trưởng Vụ Kế hoạch – Tài chính, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), hiện cả nước có 618.284 phòng học ở các cấp học mầm non và phổ thông công lập. Trong số này, 554.142 phòng đã được kiên cố hóa, đạt tỷ lệ 89,6%.
“Về phòng học tại cấp tiểu học, cơ bản đã đủ để đảm bảo dạy học 2 buổi/ngày. Tỉ lệ phòng học được kiên cố sau 10 năm tăng từ 78,2% năm 2015 lên 87,1% năm 2025. Các công trình như nhà thư viện, phòng học bộ môn, nhà làm việc, nhà công vụ cho giáo viên, nhà ăn, nhà ở bán trú, công trình nhà vệ sinh, nước sạch, trang thiết bị dạy học... cũng đã được quan tâm đầu tư", ông Đạm cho biết.
Tuy nhiên, bất cập vẫn còn hiện hữu tại nhiều nơi. Thiếu hụt phòng học vẫn diễn ra cục bộ ở các khu vực có mật độ dân cư cao, miền núi, vùng sâu, vùng xa.
Theo báo cáo của các địa phương, bậc mầm non còn thiếu 27.953 phòng học, trong khi tiểu học thiếu khoảng 7.491 phòng để đạt chuẩn 1 lớp/1 phòng, chưa kể việc đảm bảo sĩ số theo quy định.
Đáng chú ý, vẫn còn 6.477 phòng học nhờ, mượn chủ yếu tại các cấp học mầm non và tiểu học ở các vùng kinh tế đặc biệt khó khăn. Việc xây dựng trường lớp, đảm bảo chỗ học là yêu cầu cấp thiết, mang tính sống còn trong giai đoạn hiện nay.
Cùng với bài toán phòng học, vùng biên giới – nơi điều kiện học tập còn vô vàn thiếu thốn đang được đặt vào vị trí ưu tiên hàng đầu. Cả nước hiện có 22 tỉnh, thành phố có biên giới đất liền, với 248 xã biên giới. Trong số hơn 624.000 học sinh tại đây, có tới 43,7% (tương đương 273.000 em) có nhu cầu nhưng chưa được học tại các trường nội trú hoặc bán trú.
Trước thực trạng này, Bộ Chính trị đã thống nhất chủ trương: Đầu tư xây dựng trường phổ thông dân tộc nội trú liên cấp tiểu học - THCS tại tất cả 248 xã biên giới. Trước mắt, sẽ thí điểm hoàn thành xây dựng hoặc cải tạo 100 trường ngay trong năm 2025 (chậm nhất trước lễ khai giảng năm học mới).
Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn khẳng định đây là nhiệm vụ chính trị, cần thực hiện nhanh. Ông yêu cầu các địa phương phải đồng lòng phối hợp, Giám đốc Sở GD&ĐT 22 tỉnh biên giới cần làm tốt công tác tham mưu để xây dựng trường nội trú tốt nhất, gần gũi với học sinh và đảm bảo các điều kiện thiết thực: “Trường tốt nhưng cần đảm bảo các điều kiện thiết thực".
Việc tổ chức lại địa giới hành chính cũng đặt ra yêu cầu mới về quản lý giáo dục. Với TP Hồ Chí Minh (HCM) nơi có hơn 2,6 triệu học sinh, ông Nguyễn Văn Hiếu, Giám đốc Sở GD&ĐT chia sẻ: “Thành phố đã chia thành 16 cụm chuyên môn theo địa bàn xã, phường để đảm bảo chỉ đạo và trao đổi chuyên môn hiệu quả".
TP HCM cũng là địa phương tiên phong ứng dụng bản đồ GIS trong tuyển sinh đầu cấp, giảm áp lực giao thông và tối ưu khoảng cách đến trường.
Còn tại Đắk Lắk, địa phương còn nhiều khó khăn, bà Lê Thị Thanh Xuân, Giám đốc Sở GD&ĐT đề xuất: “Bộ GD&ĐT tiếp tục chỉ đạo hướng dẫn rà soát, đánh giá việc đảm bảo nguồn lực, tổ chức tập huấn, nhất là đội ngũ công chức cấp xã trong thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về giáo dục".
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn đặc biệt nhấn mạnh: “Nếu không làm tốt việc ‘quản trị sự thay đổi’ thì sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến các công việc ngành Giáo dục đang triển khai".
Tư lệnh ngành Giáo dục cũng không quên nhắc nhở toàn ngành: “Chúng ta làm giáo dục là khuôn mẫu cho cả xã hội. Vì vậy, trong bối cảnh này, cần đoàn kết, chia sẻ, thực lòng, thực tâm với nhau".
Năm học 2025–2026 sắp khai giảng trong bối cảnh đặc biệt, năm đầu tiên sau khi đất nước thực hiện sắp xếp bộ máy và vận hành chính quyền 2 cấp.
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn đặt kỳ vọng lớn: “Khai giảng năm học mới nhưng cũng là khai mở cho nền giáo dục bước vào kỷ nguyên mới. Đây cũng là thời điểm tổ chức kỷ niệm 80 năm ngành Giáo dục. Điều đó khẳng định, chúng ta không đứng bên ngoài, không đi bên rìa mà là bên trong, là mục tiêu phát triển đất nước".
Từ khóa xuyên suốt cho năm học này được ông khẳng định là “triển khai” với hàng loạt quyết sách lớn đang đợi thực hiện ở từng địa phương, từng ngôi trường.
“Trong quá trình thực hiện, các địa phương cố gắng hạn chế những lúng túng, nếu có vướng mắc phải cùng nhau khai thông", Bộ trưởng nhấn mạnh.