Giám sát của Quốc hội phải chạm tới đời sống, chạm tới người dân

+ Thưa ông, hoạt động giám sát là một trong ba chức năng chủ yếu của Quốc hội. Trong bối cảnh hiện nay, yêu cầu đổi mới toàn diện giám sát đang được đặt ra cấp thiết. Theo ông, đổi mới toàn diện cần bắt đầu từ đâu?

- Tôi cho rằng, ngay chính sự ra đời Diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát đã thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Quốc hội trong việc đổi mới tư duy, phương thức và công cụ giám sát, hướng tới một nền giám sát kiến tạo, thực chất và gắn với người dân, với sự vận hành của bộ máy công quyền trong bối cảnh mới.

Trọng tâm giám sát cần chuyển mạnh sang việc thực thi pháp luật, đặc biệt là hệ thống văn bản dưới luật. Vì hiện nay, Quốc hội chủ yếu ban hành luật khung, còn các quy định chi tiết được giao cho Chính phủ, địa phương. Vấn đề là nếu các văn bản dưới luật chậm ban hành, ban hành không đúng tinh thần của luật, thậm chí trái luật, thì luật của Quốc hội cũng không thể đi vào cuộc sống. Giám sát phải đi vào chiều sâu và truy đến cùng trách nhiệm.

Đổi mới toàn diện vì vậy phải gắn với việc thiết lập một cơ chế giám sát liên tục, chuyên sâu, theo dõi dài hạn. Không chỉ có các kỳ giám sát chuyên đề mà phải phát huy vai trò của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội và Đoàn đại biểu Quốc hội tại địa phương để giám sát thường xuyên, bám sát từng lĩnh vực cụ thể, từng địa bàn cụ thể.

Thời gian tới, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ tổ chức nhiều cuộc giám sát thường xuyên, đột xuất để phát hiện vấn đề khó khăn, kịp thời tháo gỡ.

+ Có ý kiến cho rằng, giám sát hiệu quả không thể thiếu sự tham gia của xã hội, đặc biệt là người dân và báo chí trong cung cấp thông tin, phản ánh thực trạng và theo dõi việc thực hiện cam kết của cơ quan công quyền. Quan điểm của ông về nội dung này như thế nào?

- Tôi hoàn toàn đồng tình. Giám sát là quyền lực của Nhân dân – được “ủy thác” cho Quốc hội thực thi. Vì vậy, giám sát không thể thiếu sự đồng hành của Nhân dân. Không có một báo cáo nào đầy đủ bằng những phản ánh trực tiếp từ thực tiễn, từ người dân, từ báo chí. Báo chí chính là một kênh hữu hiệu để hỗ trợ việc theo dõi, nhắc nhở, thậm chí “giám định” lại lời hứa của cơ quan công quyền.

Chúng ta thấy rõ trong hoạt động chất vấn, những câu hỏi hay nhất, sắc sảo nhất, đôi khi lại đến từ cử tri, từ thực tiễn cuộc sống. Điều đó cho thấy nếu biết lắng nghe, biết chắt lọc thông tin từ xã hội, Quốc hội sẽ nâng tầm chất lượng giám sát.

Tôi nghĩ rằng, chúng ta cần thiết lập cơ chế tiếp nhận thông tin giám sát một cách hệ thống – thông qua các kênh phản ánh chính thức từ báo chí, hiệp hội nghề nghiệp, tổ chức xã hội, thậm chí là các nền tảng số. Đối với báo chí – ngoài vai trò phản ánh – còn có thể trở thành một “cánh tay nối dài” của hoạt động giám sát, khi có thể điều tra, phân tích, theo dõi tiến độ thực hiện các cam kết của cơ quan công quyền.

Tăng cường kết nối với xã hội không chỉ làm phong phú nguồn thông tin cho giám sát mà còn giúp tạo áp lực thực thi rõ ràng hơn với cơ quan công quyền, thúc đẩy sự minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Một khi những nỗ lực giám sát ấy được xã hội nhìn thấy, được báo chí lan tỏa - thì niềm tin sẽ được khơi dậy, trách nhiệm sẽ được nhân lên và quyền lực Nhân dân sẽ thực sự phát huy đúng chỗ, đúng cách.

+ Theo Đại biểu, việc phân quyền, phân cấp mạnh mẽ trong tổ chức chính quyền địa phương hai cấp đang đặt ra những yêu cầu gì mới đối với hoạt động giám sát? Làm sao để giám sát không bỏ sót các vấn đề từ thể chế vĩ mô đến đời sống dân sinh?

- Đây là thách thức lớn, bởi bộ máy hành chính ngày càng gọn, nhưng phạm vi điều hành ngày càng rộng, trong khi khối lượng công việc tăng, đặc biệt ở cấp cơ sở. Việc phân quyền mạnh mẽ là rất đúng, nhưng cũng có nguy cơ dẫn tới sự thiếu thống nhất trong ban hành, áp dụng pháp luật. Nếu giám sát không bám sát thì dễ bỏ lọt cả vi mô lẫn vĩ mô.

Muốn không bỏ sót, giám sát phải có tầng, có lớp. Quốc hội cần tập trung vào giám sát thể chế, chính sách và thực thi chính sách ở tầm vĩ mô; còn cấp Ủy ban của Quốc hội và Đoàn Đại biểu Quốc hội phải bám sát địa phương, sát dân, phản ánh ngược trở lại Trung ương các vấn đề phát sinh từ thực tiễn.

Một nguyên tắc quan trọng là không được để những bất cập nhỏ tích tụ thành những vấn đề lớn. Những bức xúc tưởng chừng nhỏ của người dân – nếu bị bỏ qua, sẽ trở thành điểm nghẽn trong thực thi pháp luật. Vì thế, hoạt động giám sát không thể là “từ trên nhìn xuống” mà phải “từ dưới nhìn lên”, lắng nghe dân nói, phản ánh đúng, kịp thời, có hành động nhanh.

Ngoài ra, giám sát qua dữ liệu - chuyển đổi số cũng cần được ứng dụng để giám sát tốt hơn như giám sát chi tiêu công, tiến độ dự án, hay giải quyết thủ tục hành chính.

+ Trân trọng cảm ơn ông!

Thiên An (Thực hiện)