Sức mạnh nội lực và khát vọng dân tộc: Bệ phóng cho Việt Nam trong kỷ nguyên mới

+ Phóng viên: Nhìn lại chặng đường 80 năm phát triển của đất nước, ông đánh giá thế nào về thế và lực của nền kinh tế Việt Nam hiện tại? Chúng ta đang đứng trước vận hội gì để có thể chuyển mình mạnh mẽ hơn?

- Chuyên gia kinh tế - TS. Nguyễn Minh Phong: Việt Nam là một đất nước đặc biệt, với ba cơ chế đặc biệt. Thứ nhất, chúng ta giành độc lập và thành lập Nhà nước trong bối cảnh xuất phát từ một nền kinh tế phong kiến, không gắn với chủ nghĩa tư bản hay nền kinh tế phát triển. Thứ hai, nền kinh tế nước ta chịu sự thống trị của ngoại bang gần 100 năm, lại bị tàn phá bởi hai cuộc chiến tranh kéo dài, khiến tình trạng càng thêm kiệt quệ. Nghĩa là thế và lực ban đầu vốn đã thấp, lại bị ngoại xâm, nên càng yếu kém. Thứ ba, chúng ta đã có một mô hình kinh tế kém hiệu quả trong nhiều năm, không chứng minh được ưu thế và rốt cuộc rơi vào lạm phát, khủng hoảng. Ba bối cảnh đó cho thấy nền kinh tế Việt Nam đã phải trải qua vô vàn khó khăn.

Tuy nhiên, kể từ khi đổi mới đến nay, nhìn lại suốt 80 năm, có thể thấy những khó khăn đó đã lần lượt được vượt qua, dù chúng ta phải trả giá, thậm chí là cái giá đắt. Đến nay, Việt Nam cơ bản đang đi đúng hướng, theo lộ trình hội nhập quốc tế, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tuân thủ các quy luật kinh tế, thông lệ tốt và chuẩn mực quốc tế.

Hiện nay, Việt Nam đã thoát khỏi ngưỡng nước chậm phát triển, trở thành quốc gia có thu nhập trung bình, đồng thời đã vượt qua sự bảo trợ ODA dành cho các nước nghèo. Chúng ta đang có một môi trường quốc tế rất thuận lợi với 17 FTA ký kết cùng hơn 60 quốc gia, chiếm trên 50% GDP và dòng thương mại toàn cầu, tạo nên hệ sinh thái thương mại tích cực, tiên tiến. Việt Nam có hàng chục đối tác chiến lược, chiến lược toàn diện và toàn diện, cùng quan hệ kinh tế với 230 quốc gia và vùng lãnh thổ. Việt Nam là điểm đến hấp dẫn của dòng vốn FDI, chuỗi cung ứng và có uy tín chính trị ngày càng cao.

Bên cạnh đó, Liên Hợp Quốc đã đánh giá Việt Nam là một trong năm quốc gia hoàn thành tốt nhất các mục tiêu Thiên niên kỷ về xóa đói giảm nghèo, chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em, dinh dưỡng và phòng bệnh. Đúng như cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng nhận định, Việt Nam chưa bao giờ có được một vị thế tốt đẹp và vững chắc như hiện nay.

Đời sống nhân dân được cải thiện căn bản, tỷ lệ hộ nghèo từ trên 50-60% nay chỉ còn khoảng 3%. Nhiều giai tầng xã hội đã thụ hưởng thành quả phát triển kinh tế. Thành công đó là khách quan, xứng đáng được ghi nhận cả trong nước và quốc tế. Môi trường đầu tư tại Việt Nam được đánh giá tích cực, uy tín Chính phủ, hệ số tín nhiệm quốc gia cùng nhiều chỉ số khác ngày càng cải thiện, kể cả chỉ số hạnh phúc. Có thể nói, sau 80 năm, Việt Nam đã thực sự vươn mình, đạt thành tựu bằng cả nỗ lực tự thân và sự hỗ trợ quốc tế, quan trọng hơn là đang có đà để đi đúng hướng, phát triển mạnh mẽ hơn nữa.

“

Việt Nam chưa bao giờ có được một vị thế tốt đẹp
và vững chắc như hiện nay. Từ nước nghèo, chiến tranh tàn phá, nay chúng ta đã
trở thành quốc gia thu nhập trung bình, ký kết 17 FTA với hơn 55 nước, quan hệ
kinh tế với 230 quốc gia và vùng lãnh thổ, tỷ lệ nghèo chỉ còn dưới 3%

TS Nguyễn Minh Phong, nguyên Trưởng phòng Nghiên cứu kinh tế, Viện Nghiên cứu phát triển KT-XH Hà Nội

+ Theo ông, đâu là yếu tố cốt lõi tạo nên nội lực mới của nền kinh tế Việt Nam giai đoạn hậu hội nhập sâu, nhất là khi kinh tế toàn cầu đang tái cấu trúc mạnh mẽ?

- Trước hết phải nói đến sự lãnh đạo của Đảng, tinh thần dũng cảm chính trị và quyết tâm đổi mới. Chúng ta phải thừa nhận có nhiều điểm ưu việt so với các Đảng Cộng sản khác: giữ vững ổn định đất nước, đổi mới kinh tế và đạt tăng trưởng mà không phải quốc gia nào cũng có. Đây là yếu tố quyết định thành công.

Thứ hai, chúng ta đang đi đúng hướng. Hội nhập tạo ra một hành lang thể chế thuận lợi, qua đó thúc đẩy việc tôn vinh và đặt đúng trọng tâm vai trò của khu vực tư nhân, khu vực FDI, đồng thời đổi mới khu vực kinh tế nhà nước, tạo sự phối hợp hiệu quả giữa nguồn lực trong nước và quốc tế.

Thứ ba, Việt Nam là một quốc gia yêu chuộng hòa bình, nên nhiều năm qua đã nỗ lực tránh và giảm thiểu xung đột, không bị cuốn sâu vào các tranh chấp địa - chính trị, tập trung cho phát triển kinh tế. Đây là yếu tố quan trọng của thành công.

Cuối cùng, nhờ cộng đồng người dân và doanh nghiệp năng động, sáng tạo, kiên trì, bền bỉ và đồng thuận ủng hộ sự lãnh đạo của Đảng. Tất cả tạo nên sự đồng thuận xã hội lớn cho phát triển.

+ Từ góc nhìn chuyên gia, ông có cho rằng Việt Nam đã sẵn sàng bước vào giai đoạn phát triển mang tính dẫn dắt, thay vì chỉ đi theo sau? Nếu có, đâu là lĩnh vực mà chúng ta có thể bứt phá để vươn lên tầm khu vực, thậm chí toàn cầu?

- Nói rằng Việt Nam dẫn dắt thì còn hơi sớm, nhưng chúng ta có thể tự hào ở một số lĩnh vực đã vươn tầm khu vực, thậm chí thế giới, như công nghệ thông tin, mạng 5G, một số ứng dụng trí tuệ nhân tạo, cùng các ngành dịch vụ như y tế, du lịch. Hệ thống ngân hàng cũng phát triển khá tốt. Nhìn chung, chúng ta đang từng bước khẳng định tính độc lập, tự chủ và hướng tới xây dựng một số tập đoàn dẫn dắt, cả nhà nước lẫn tư nhân.

Tuy nhiên, để thực sự đứng vững, cạnh tranh mạnh mẽ và sòng phẳng, chúng ta cần thêm thời gian. Nhưng hoàn toàn có thể tin tưởng rằng trong thời gian tới, không xa lắm, bắt đầu từ Đại hội XIV, Việt Nam sẽ có những bước phát triển mạnh hơn theo đúng cam kết và lộ trình mà Đại hội đã đề ra.

+ Nhiều năm nay có chuyên gia cho rằng chúng ta không thể xây dựng quốc gia hùng cường bằng tư duy nhiệm kỳ. Đến thời điểm này, ông thấy có dấu hiệu nào cho thấy chúng ta đang chuyển sang tư duy phát triển dài hạn, liên tục? Và nếu chưa, điều gì đang cản trở?

- Có ba yếu tố then chốt để Việt Nam phát triển dài hạn, bền vững. Ngoài hội nhập và học hỏi kinh nghiệm quốc tế, thì với chúng ta, ba vấn đề cần tập trung là:

Một là xây dựng hệ giá trị chuẩn quốc gia để tạo sự đồng thuận, định hướng và kết nối đoàn kết toàn dân tộc. Hệ giá trị này phải trở thành lý tưởng chung cho các tầng lớp, đặc biệt là thanh niên.

Hai là nhận diện và bảo vệ lợi ích quốc gia một cách tốt hơn. Lợi ích quốc gia không chỉ là lãnh thổ, tài nguyên hay lợi ích vật chất ngắn hạn, mà còn bao gồm lòng tin, sự đoàn kết, nhân tài, môi trường, uy tín và vị thế chính trị - xã hội.

Ba là công tác cán bộ. Khi cán bộ còn phải “chạy chức, chạy quyền” thì họ sẽ tìm cách hoàn vốn, dẫn đến nhũng nhiễu, tham nhũng. Công tác cán bộ cần khách quan hơn, chọn đúng người tài, giảm thiểu chi phí cơ hội để họ thật sự phụng sự xã hội. Nếu làm tốt giá trị quốc gia và công tác cán bộ, thì tư duy nhiệm kỳ sẽ không còn. Người tài được đặt đúng chỗ, họ sẽ cống hiến, đất nước sẽ phát triển.

Hiện nay, chúng ta mới có một số bước đi ban đầu, chưa có đột phá lớn, nhưng chắc chắn từ Đại hội XIV sẽ có những điều chỉnh tích cực hơn, dựa trên kết quả phòng chống tham nhũng và cải cách công tác cán bộ.

+ Chỉ còn ít ngày nữa Việt Nam sẽ kỷ niệm 80 năm thành lập nước, với tư cách là một công dân và là người nghiên cứu kinh tế, theo dõi sự phát triển của đất nước, ông có nhận xét, kỳ vọng gì về tương lai của đất nước?

- Quan sát trong và ngoài nước, tôi cho rằng Việt Nam hội tụ nhiều điều kiện để phát triển thịnh vượng, bền vững, sánh vai với bất kỳ quốc gia nào. Đặc biệt, chúng ta xây dựng đất nước trên nền tảng đạo đức, yêu hòa bình, thân thiện, hài hòa lợi ích. Kỳ vọng là Việt Nam sẽ tăng tốc trên định hướng đã lựa chọn và đang đi rất đúng hướng.

Thứ hai, trong thời gian tới, Việt Nam sẽ có đột phá mạnh ở các ngành công nghệ cao, dịch vụ chất lượng cao, nông nghiệp công nghệ cao. Chúng ta sẽ từng bước hình thành các tập đoàn lớn đủ sức cạnh tranh toàn cầu, song song với một mạng lưới doanh nghiệp vừa và nhỏ liên kết hiệu quả, tạo cơ cấu kinh tế hai tầng vững chắc.

Cùng với đó là sức mạnh đoàn kết toàn dân, đặc biệt là cộng đồng người Việt trong và ngoài nước, cùng chung lòng yêu nước, tự hào dân tộc và tinh thần phụng sự. Nếu Đảng, Nhà nước và các tổ chức phát huy tốt sức mạnh này, đây sẽ là lợi thế vượt trội để khai mở tiềm năng to lớn cho phát triển.

“

Để tăng tốc phát triển bền vững, Việt Nam cần: Xây
dựng hệ giá trị chuẩn quốc gia để định hướng, kết nối toàn dân tộc. Nhận diện và bảo vệ lợi ích quốc gia một cách toàn diện. Làm tốt công tác cán bộ – chọn
đúng người tài, loại bỏ ‘chạy chức, chạy quyền’ để họ thực sự cống hiến.

+ Vừa qua, chúng ta quyết tâm mạnh mẽ đưa vào vận hành chính quyền hai cấp. Theo ông, điều này có thể tạo ra bứt phá trong kỷ nguyên mới?

- Việt Nam đã làm được điều mà nhiều nước rất khâm phục. Tôi trao đổi với một số người đi Đài Loan, Hàn Quốc hay các nước khác, họ đều nói: những nước đó phải mất 5 năm, Việt Nam chỉ mất 1 năm, và họ rất ủng hộ việc tinh gọn bộ máy, sắp xếp lại địa giới hành chính để giảm lãng phí, loại bỏ tầng nấc trung gian cồng kềnh, tốn kém. Đây sẽ mở ra không gian kinh tế mới, hiệu quả hơn.

Việc vận hành chính quyền hai cấp, nếu làm tốt, chắc chắn sẽ là bước đột phá tích cực. Tuy nhiên, cần xử lý ngay một số vấn đề: tuyển dụng, giữ chân và bổ sung cán bộ giỏi cho bộ máy mới; duy trì đồng thuận xã hội khi một bộ phận không nhỏ cán bộ, người lao động phải nghỉ việc; và đặc biệt là đảm bảo sự vận hành trơn tru của bộ máy mới. Các nguồn nhân lực khác nhau cần thời gian gắn kết, đồng thuận để bộ máy thông suốt, đồng thời nhanh chóng điều chỉnh quy hoạch sau sắp xếp địa giới, bảo đảm thông thoáng cho dự án, thúc đẩy tăng trưởng.

Điều quan trọng cuối cùng là toàn bộ nguồn lực tiết kiệm từ tinh gọn bộ máy cần được quay lại phục vụ đất nước, phục vụ các định hướng phát triển và cả những đối tượng chịu tác động, để tăng đồng thuận, bảo đảm ổn định xã hội trong quá trình đổi mới có tính cách mạng hiện nay.

+ Nếu cô đọng lại trong một, hai câu, điều ông ấn tượng nhất về chặng đường 80 năm phát triển của đất nước là gì?

- Có thể nói, Việt Nam đã đi qua chặng đường mà nhiều dân tộc khác cũng trải qua, nhưng chúng ta đã làm chủ, dũng cảm vượt lên chính mình, khắc phục hạn chế, tiếp thu cái tích cực của thế giới để vừa phát triển đất nước, vừa góp phần ổn định, phát triển chung của khu vực và toàn cầu.

Với những gì đã đạt được, chắc chắn Việt Nam sẽ tiếp tục thịnh vượng, lớn mạnh, ngày càng củng cố vị thế trong khu vực và thế giới, để đất nước rạng rỡ, sánh vai cùng các cường quốc năm châu như di nguyện của Bác Hồ.

Xin cảm ơn ông!

Hữu Kế (Thực hiện)