Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi): Mở đường cho mô hình 'trung học nghề', gỡ nút thắt phân luồng
(CLO) Trong bối cảnh đất nước chuyển mình mạnh mẽ, dự thảo sửa đổi Luật Giáo dục nghề nghiệp được kỳ vọng sẽ tháo gỡ những điểm nghẽn tồn tại lâu nay, đồng thời định hình lại hệ thống theo hướng hiện đại, linh hoạt, đáp ứng nhu cầu phát triển của thị trường lao động.
Một trong những nút thắt lớn nhất là công tác phân luồng học sinh sau trung học cơ sở. Mô hình trung cấp 9+ hiện nay buộc người học phải “gánh” cả chương trình trung cấp hoặc học nghề, vừa bổ sung một lượng lớn kiến thức văn hóa, thậm chí phải tham gia các lớp giáo dục thường xuyên ngoài nhà trường.
Dự thảo luật lần này đề xuất mô hình trung học nghề – chương trình tích hợp văn hóa phổ thông với kỹ năng nghề, hoàn thành trong 3 năm.
Học sinh sau khi tốt nghiệp vừa có kỹ năng nghề cơ bản, vừa đảm bảo khối lượng kiến thức tối thiểu để đi làm ngay hoặc tiếp tục học lên cao đẳng, đại học. Quan trọng hơn, bằng trung học nghề sẽ được công nhận tương đương bằng tốt nghiệp THPT.
PGS.TS Hoàng Minh Sơn, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo chia sẻ: “Mô hình trung học nghề là cách tích hợp để học sinh vừa có kiến thức phổ thông, vừa có kỹ năng nghề. Sau 3 năm, các em có thể chọn đi làm, học tiếp lên cao đẳng, đại học. Đây là hướng đi để tạo sức hút, đảm bảo hiệu quả phân luồng và nâng cao chất lượng đào tạo”.
Không chỉ khối ngành kỹ thuật, nhiều lĩnh vực khác như nghệ thuật, thể thao cũng có thể áp dụng, hình thành “trường trung học nghệ thuật” hoặc “trung học năng khiếu”. Cách làm này mở ra nhiều lựa chọn hơn cho người học, phù hợp với năng lực và sở trường cá nhân.
Song song, dự thảo nhấn mạnh cơ chế tích lũy và công nhận chứng chỉ, cùng với việc tăng cường gắn kết doanh nghiệp – yếu tố then chốt để đào tạo gắn liền với sản xuất.
Khi người học được học qua làm việc, trải nghiệm thực tiễn, doanh nghiệp cũng sớm tiếp cận nguồn nhân lực phù hợp thay vì phải đào tạo lại từ đầu.
“Doanh nghiệp vừa có quyền lợi, vừa có trách nhiệm trong đào tạo. Khi tham gia từ sớm, họ không chỉ hỗ trợ người học rèn kỹ năng, mà còn chủ động thu hút nhân lực cho chính nhu cầu tuyển dụng sau này”, Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn nhấn mạnh.
Tuy nhiên, một rào cản lớn chính là định kiến xã hội. Trong nhiều năm, phần đông phụ huynh và học sinh vẫn mặc định rằng con đường đại học là “cao hơn” học nghề. Chính tư duy này khiến không ít học sinh bỏ qua lựa chọn phù hợp với năng lực và điều kiện gia đình.
Theo Thứ trưởng, cần thay đổi nhận thức học nghề và học đại học là hai con đường song song để đi đến thành công. Nếu được đào tạo bài bản, học nghề cho phép người trẻ sớm có kỹ năng, tích lũy kinh nghiệm và bước vào thị trường lao động với sự tự tin – điều mà nhiều cử nhân đại học còn thiếu.
Bên cạnh đó, dự thảo luật cũng mở rộng quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Nhưng tự chủ phải đi kèm trách nhiệm giải trình, công khai minh bạch, đặt chất lượng đào tạo làm thước đo cốt lõi.
“Tự chủ không có nghĩa là tự do, mà là quyền chủ động trong khuôn khổ pháp luật, gắn với trách nhiệm giải trình. Luật lần này được xây dựng trên nguyên tắc lấy chất lượng làm trung tâm – chất lượng là thương hiệu, là yếu tố quyết định phát triển bền vững”, Thứ trưởng cho biết thêm.
Có thể nói, dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp sửa đổi đã chạm đến những “điểm nghẽn” căn bản: phân luồng sau THCS, gắn kết với doanh nghiệp, thay đổi nhận thức xã hội và nâng cao quyền tự chủ cho các cơ sở đào tạo.
Mục tiêu cuối cùng là xây dựng giáo dục nghề nghiệp thành một trụ cột của hệ thống giáo dục quốc gia, đáp ứng yêu cầu nhân lực của nền kinh tế hiện đại.