'Khơi dậy sức mạnh kinh tế tư nhân, yêu cầu không thể chậm trễ'
(CLO) PGS.TS Nguyễn Hồng Sơn, Phó Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương cho rằng: Việt Nam không thể chậm trễ hơn phải khắc phục những thiếu hụt, khơi dậy sức mạnh của khu vực kinh tế tư nhân, góp phần thực hiện thành công mục tiêu chiến lược phát triển đất nước đến năm 2030 và 2045.
Thưa ông, kể từ khi thực hiện công cuộc Đổi mới (1986) đến nay, quan điểm của Đảng ta về khu vực kinh tế tư nhân đã có sự thay đổi như thế nào?
Kể từ khi thực hiện công cuộc Đổi mới nền kinh tế (1986) đến nay, quan điểm của Đảng ta về khu vực kinh tế tư nhân luôn nhất quán và xuyên suốt: Từ chỗ không được công nhận đến công nhận nhưng chưa coi trọng, sau đó là được xác định là một động lực quan trọng của nền kinh tế, nhất là cho tăng trưởng và phát triển bền vững đất nước.
Điều này được thể hiện rõ nét trong văn kiện các đại hội của Đảng, nhất là Nghị quyết số 10-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khoá XII (2017) về phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa, Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng (2020) và gần đây nhất là Nghị quyết số 41-NQ/TW của Bộ Chính trị khoá XIII (2023) về xây dựng và phát huy vai trò của đội ngũ doanh nhân Việt Nam trong thời kỳ mới.
Cùng với tiến trình Đổi mới, khu vực kinh tế tư nhân nước ta đã không ngừng phát triển và có đóng góp to lớn vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Tính đến năm 2024, tổng số doanh nghiệp đang hoạt động của khu vực này đạt khoảng 900.000 doanh nghiệp; đã xuất hiện một số tập đoàn tư nhân lớn như Vingroup, Masan, Sun Group, Vietjet, Thaco…
Cùng với kinh tế tập thể và hơn 5 triệu hộ kinh doanh cá thể, khu vực kinh tế tư nhân đóng góp khoảng 50,4% GDP, khoảng 30% nguồn thu ngân sách nhà nước và thu hút khoảng 85% lao động.
Khu vực kinh tế tư nhân còn góp phần quan trọng vào việc xoá đói, giảm nghèo, giảm chênh lệch phát triển giữa các vùng, miền, giữa thành thị và nông thôn.
Thực tế cho thấy khu vực kinh tế tư nhân vẫn chưa thực sự trở thành một động lực quan trọng. Theo ông, nguyên nhân nằm ở đâu?
Có thể thấy rằng, khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam hiện đang phải đối mặt với 5 cái thiếu.
Thứ nhất, thiếu động lực phát triển, tình trạng doanh nghiệp không muốn lớn, hay chỉ phát triển đến một mức độ nào đó thì bán cho nước ngoài; tư duy phát triển ngắn hạn, trong nhiều trường hợp là vi phạm pháp luật, cạnh tranh không lành mạnh…
Thứ hai, thiếu nội lực, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ, đặc biệt là thiếu vốn, công nghệ, kỹ năng quản lý, nhân lực chất lượng cao, thông tin thị trường…
Thứ ba, thiếu định hướng phát triển dài hạn, kể cả từ phía Nhà nước lẫn doanh nghiệp. Bốn là, thiếu sự kết nối, giữa doanh nghiệp trong khu vực kinh tế tư nhân với nhau, giữa khu vực kinh tế tư nhân với khu vực FDI, với khu vực nhà nước và với chiến lược phát triển quốc gia.
Thứ năm, mặc dù chúng ta đã có khá nhiều cơ chế, chính sách, thế nhưng vẫn thiếu các cơ chế, chính sách hỗ trợ hiệu quả. Tất cả những điều đó đang khiến cho khu vực này hoạt động với hiệu quả thấp, năng lực cạnh tranh không cao, năng lực hội nhập quốc tế thấp, không vươn tầm được ra khu vực và quốc tế, trong nhiều trường hợp còn thua ngay trên sân nhà, năng lực đổi mới sáng tạo thấp. Nói cách khác, khu vực này chưa thực sự trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế.
Đây có thể coi là thời điểm không thể chậm trễ hơn phải khắc phục những thiếu hụt kể trên, khơi dậy sức mạnh của khu vực kinh tế tư nhân, góp phần thực hiện thành công mục tiêu chiến lược phát triển đất nước đến năm 2030 và 2045 đã được đề ra, nhất là trong bối cảnh thế giới đang có những biến động nhanh, mạnh, khó lường, nhiều thay đổi mang tính thời đại với những tác động nhiều chiều đến nền kinh tế nước ta.
Theo ông, để khơi dậy sức mạnh và giúp khu vực này bứt phá, chúng ta cần những giải pháp gì?
Một là, đổi mới tư duy, tạo sự thống nhất cao trong nhận thức về vai trò, vị trí của khu vực kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam; tạo đột phá về cải thiện môi trường đầu tư và kinh doanh.
Điều này đặc biệt quan trọng, bởi vì chỉ khi tư duy được đổi mới và có sự thống nhất cao trong nhận thức và hành động chúng ta mới có thể có được các cơ chế, chính sách thực sự phù hợp và thúc đẩy sự phát triển của khu vực này.
Thứ hai, chúng ta cần xây dựng và tổ chức thực hiện hiệu quả chiến lược phát triển khu vực kinh tế tư nhân. Bởi, hiện nay chúng ta chưa có chiến lược phát triển khu vực kinh tế tư nhân.
Việc xây dựng chiến lược sẽ giúp gắn sự phát triển của khu vực này với chiến lược phát triển chung của đất nước, hướng tới mục tiêu đặt ra đến năm 2030 và 2045, phù hợp với từng nhóm doanh nghiệp trong khu vực kinh tế tư nhân và giúp phát huy được ở mức cao nhất các tiềm năng, lợi thế của từng nhóm doanh nghiệp cũng như tạo sự kết nối phát triển của các nhóm doanh nghiệp với nhau, với khu vực nhà nước và khu vực FDI để tạo sức mạnh chung cho phát triển đất nước.
Thứ ba, thiết kế các cơ chế, chính sách hỗ trợ hiệu quả theo từng nhóm đối tượng trong khu vực kinh tế tư nhân.
Việc phân nhóm đối tượng hỗ trợ sẽ giúp có được các cơ chế, chính sách phù hợp với vai trò, vị trí, đặc thù của từng đối tượng và giúp họ phát huy được cao nhất tiềm năng, thế mạnh của mình.
Chẳng hạn, doanh nghiệp lớn cần “đường băng” để cất cánh, vươn xa ra thế giới; tham gia giải các bài toán lớn quốc gia với tinh thần “nắm to, bỏ nhỏ”; doanh nghiệp vừa cần đòn bẩy về tài chính, công nghệ, nhân lực chất lượng cao, kết nối thị trường và quản trị để phát triển và trưởng thành thành doanh nghiệp lớn.
Trong khi đó, doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ cần “cái nôi” an toàn để hoạt động; doanh nghiệp khởi nghiệp cần “mảnh đất” phù hợp để thử nghiệm cái mới, như: Sandbox, vườn ươm, quỹ mạo hiểm…
Thứ tư, chúng ta cần thiết kế các cơ chế, chính sách để kết nối khu vực kinh tế tư nhân với chiến lược phát triển quốc gia, các chương trình phát triển quốc gia; các doanh nghiệp khu vực kinh tế tư nhân với nhau; khu vực kinh tế tư nhân với khu vực nhà nước và với khu vực FDI.
Điều này sẽ giúp nâng cao năng lực nội tại của doanh nghiệp Việt Nam, giảm sự phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu, tăng nội địa hóa, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển giao công nghệ, tăng sức cạnh tranh và khả năng tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.
Để thực hiện điều đó, trước tiên là cần xây dựng hệ sinh thái liên kết 3 nhà: doanh nghiệp tư nhân - Nhà nước – FDI để doanh nghiệp “không tự bơi mà bơi theo đàn” thông qua việc: Phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, trong đó có sự kết nối doanh nghiệp tư nhân, FDI với các trung tâm R&D, trường đại học, viện nghiên cứu, quỹ đầu tư mạo hiểm. Tạo nền tảng hợp tác phát triển sản phẩm, công nghệ mới, thúc đẩy chuyển đổi số, công nghệ xanh.
Đồng thời, xây dựng các khu công nghiệp, khu công nghệ cao, khu đổi mới sáng tạo tích hợp: Mô hình như Silicon Valley Việt Nam, khu công nghiệp - công nghệ cao - đô thị thông minh gắn kết giữa doanh nghiệp lớn, vừa, nhỏ, FDI, khởi nghiệp. Kết nối giữa nghiên cứu, sản xuất, kinh doanh, đầu tư và quản trị chính sách.
Thứ năm, Việt Nam cần tập trung phát triển, hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng chung đồng bộ, hiện đại, tạo điều kiện hoạt động thuận lợi cho doanh nghiệp.
Hệ thống hạ tầng này, bao gồm các hạ tầng cứng, hạ tầng mềm, hạ tầng dữ liệu, tri thức như: Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, các trục đường sắt đô thị, các trục hạ tầng kết nối các trung tâm/vùng kinh tế; hệ thống cảng biển, trung tâm logistics đạt chuẩn quốc tế; các khu vực thương mại tự do, phi thuế quan, các trung tâm hàng quá cảnh khu vực.
Thứ sáu, tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng; quản lý của nhà nước; hỗ trợ, bảo vệ quyền lợi, thúc đẩy liên kết… của các hiệp hội doanh nghiệp.
Hiện nay, thế giới đang có những chuyển biến nhanh chóng; các quốc gia đều đang nỗ lực tăng tốc, vươn lên. Nguy cơ tụt hậu đối với Việt Nam đang hiện hữu và ngày càng lớn hơn nếu không có những hành động quyết liệt, đổi mới mạnh mẽ và quyết tâm cao độ để thúc đẩy nền kinh tế tăng trưởng cao nhưng bền vững.
Đảng đã có chỉ đạo, Quốc hội đã thông qua, Chính phủ đang rất quyết tâm và tích cực triển khai. Để thực hiện được mục tiêu này một trong những giải pháp đặc biệt quan trọng là thúc đẩy sự phát triển đột phá của khu vực doanh nghiệp, đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân và đây cũng chính là lực lượng chính tạo sự kết nối phát triển giữa Việt Nam với ASEAN, Việt Nam với Trung Quốc, trong đó Lào Cai là một trong những trung tâm.
Với vai trò, vị trí hết sức quan trọng như vậy, khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam, hơn lúc nào hết, cần được khơi dậy, cởi bỏ các rào cản để phát triển mạnh mẽ, hiện thực hóa mục tiêu phát triển đất nước ta đến năm 2030 là nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và đến năm 2045 trở thành nước phát triển, có thu nhập cao.
Xin cảm ơn ông!