Tăng cường năng lực phòng, chống thiên tai trong vận hành chính quyền hai cấp

Tăng chủ động cho chính quyền cơ sở trong phòng, chống thiên tai

Theo thống kê của Văn phòng Giảm nhẹ rủi ro thiên tai Liên Hợp Quốc, trong hai thập kỷ qua, số lượng thiên tai trên toàn cầu đã tăng 75%, gây ra hơn 1 triệu ca tử vong, ảnh hưởng tới khoảng 4 tỷ người và gây thiệt hại kinh tế lên tới gần 3.000 tỷ USD.

Phát biểu tại Diễn đàn, ông Cao Đức Phát – nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), Chủ tịch Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai – nhấn mạnh, công tác phòng, chống thiên tai luôn nhận được sự quan tâm sâu sắc của cả hệ thống chính trị. Đây là nhiệm vụ có tính chất toàn diện, bao gồm nhiều khâu, nhiều lĩnh vực, trong đó công tác dự phòng đóng vai trò then chốt. Dự phòng không chỉ dừng ở việc chuẩn bị phương tiện, nhân lực mà còn cần được thực hiện đồng bộ về tổ chức, cơ chế chính sách và huy động nguồn lực. Việc chủ động từ sớm, từ xa sẽ giúp giảm thiểu tối đa thiệt hại khi thiên tai xảy ra.

Từ ngày 1/7/2025, sau khi vận hành chính quyền địa phương hai cấp, có nhiều vấn đề đặt ra, cần được làm rõ và điều chỉnh sớm để đảm bảo duy trì năng lực ứng phó với thiên tai, nhất là về hệ thống chỉ đạo như đầu mối, thẩm quyền và các kênh liên lạc; kế hoạch ứng phó; lực lượng ứng phó ở các cấp, vật tư dự phòng cũng như cơ chế, chính sách, luật pháp. Bên cạnh đó, phải tiếp tục tăng cường năng lực để đáp ứng yêu cầu phòng chống thiên tai có xu hướng ngày càng gay gắt hơn.

Theo ông Nguyễn Xuân Tùng - Phó trưởng phòng Phòng Ứng phó và Khắc phục hậu quả thiên tai, Cục Quản lý Đê điều và Phòng, chống thiên tai cho biết, trung bình mỗi năm, thiên tai tại Việt Nam khiến khoảng 240 người chết và mất tích, thiệt hại kinh tế ước tính gần 30.000 tỷ đồng. Đặc biệt, tình trạng lũ quét, sạt lở đất có xu hướng gia tăng rõ rệt tại các khu vực miền núi phía Bắc và miền Trung.

Các đợt thiên tai gần đây như bão Yagi (2024), bão số 3 năm 2025 và hiện tượng mưa lũ trái mùa đã cho thấy rõ, nếu thiếu sự chủ động từ chính quyền cơ sở và không có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, thiệt hại về người và tài sản có thể còn nghiêm trọng hơn rất nhiều.

Về công tác phòng chống thiên tai, sau khi mô hình chính quyền hai cấp được áp dụng từ ngày 1/7/2025, các hoạt động phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả đang được tổ chức đồng bộ, xuyên suốt từ Trung ương đến địa phương.

Đặc biệt, UBND cấp xã hiện nay được trao thêm nhiều thẩm quyền quan trọng như: xây dựng, tu bổ công trình phòng, chống thiên tai; tiếp nhận và phân bổ nguồn lực cứu trợ; thẩm định hỗ trợ sản xuất nông nghiệp bị ảnh hưởng do thiên tai. Đồng thời, cấp xã cũng được giao thực hiện các nhiệm vụ mới như cưỡng chế sơ tán, bố trí nơi ở tạm cho người dân di dời và quản lý quỹ phòng, chống thiên tai tại địa phương.

Về cơ cấu tổ chức chỉ đạo, Ban Chỉ huy Phòng, chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn các cấp đã được hợp nhất thành Ban Chỉ huy Phòng thủ dân sự, do Thủ tướng Chính phủ làm Trưởng ban ở cấp Trung ương. Tại cấp xã, nhiệm vụ tham mưu cho công tác phòng, chống thiên tai được giao cho Phòng Kinh tế hoặc Phòng Kinh tế – Hạ tầng, qua đó góp phần tăng cường năng lực tổ chức và điều hành.

Ông Tùng nhấn mạnh, những điều chỉnh này nhằm nâng cao tính chủ động của chính quyền cơ sở, rút ngắn thời gian phản ứng, từ đó cải thiện hiệu quả trong việc ứng phó với các loại hình thiên tai vốn ngày càng diễn biến phức tạp và bất thường.

Ninh Bình triển khai mô hình cụm phòng thủ tại các xã trọng điểm

Chia sẻ tại diễn đàn, ông Bùi Xuân Diệu - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Ninh Bình cho biết, Ninh Bình là địa phương thường xuyên chịu ảnh hưởng của bão, áp thấp nhiệt đới, mưa lớn, lũ, hạn hán, xâm nhập mặn và cháy rừng, do đó công tác phòng, chống thiên tai (PCTT) luôn được xác định là nhiệm vụ trọng tâm.

Sau khi sắp xếp lại đơn vị hành chính và chuyển sang mô hình chính quyền hai cấp, tỉnh đã thành lập Ban Chỉ huy phòng thủ dân sự cấp tỉnh, chỉ đạo thành lập Ban Chỉ huy và đội xung kích PCTT tại 129/129 xã, phường với tổng số 27.627 người. Toàn tỉnh hiện xác định có 9 trọng điểm cấp tỉnh và 66 trọng điểm cấp xã, phường có nguy cơ cao xảy ra sự cố khi thiên tai lớn xuất hiện. Thực tế triển khai mô hình mới cho thấy, việc cấp huyện kết thúc hoạt động khiến việc huy động lực lượng từ tỉnh xuống cơ sở gặp khó khăn do khoảng cách địa lý.

Trước tình hình đó, tỉnh đã đề xuất mô hình cụm phòng thủ tại các xã trọng điểm. Mỗi cụm gồm 4 xã, trong đó một xã phụ trách chính, các xã còn lại sẵn sàng hỗ trợ nhân lực, vật lực khi cần thiết. Thời gian tới, Ninh Bình sẽ tiếp tục kiện toàn Ban Chỉ huy phòng thủ dân sự các cấp, củng cố Quỹ PCTT và Quỹ phòng thủ dân sự, xây dựng phương án ứng phó sát thực tế, tổ chức tập huấn, diễn tập và tăng cường ứng dụng khoa học – kỹ thuật để nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành công tác phòng, chống thiên tai.

Khánh Ngọc