Ngọn lửa bùng cháy từ trang báo - vũ khí sắc bén góp phần làm nên mùa thu lịch sử

Trong cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám 1945, những trang báo đã trở thành vũ khí sắc bén nhất, xuyên thủng chế độ thực dân, phát xít. Đó là bản hùng ca được viết bằng mực và giấy, chứng minh vai trò quan trọng của báo chí trong việc giành chính quyền và lập nước.

Từ ngòi bút đến vũ khí đấu tranh

Trước hết, báo chí cách mạng Việt Nam được khai sinh từ chính tâm huyết của Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, là Người sáng lập nền Báo chí Cách mạng Việt Nam. Từ những năm 1919, 1923, Người đã sử dụng ngòi bút của mình trên các tờ báo quốc tế như L’ Humanité và Le Paria để vạch trần tội ác của chủ nghĩa thực dân và kêu gọi sự đoàn kết của các dân tộc bị áp bức.

Bước ngoặt lịch sử đến vào năm 1925, khi Người sáng lập tờ báo Thanh Niên - tiếng nói đầu tiên của cách mạng Việt Nam. Sự ra đời của tờ báo này không chỉ là một sự kiện báo chí, mà là sự ra đời của một ngọn đuốc, soi sáng con đường cho cả một dân tộc.

Khi cách mạng bước vào giai đoạn quyết liệt, những tờ báo bí mật xuất hiện khắp nơi, từ miền xuôi đến miền ngược, từ thành thị đến nông thôn. Mỗi bản tin, mỗi bài viết đều là một lời hiệu triệu, một nhát kiếm đâm thẳng vào kẻ thù.

Báo chí đã trở thành vũ khí chiến đấu sắc bén, vạch trần tội ác của thực dân Pháp và phát xít Nhật như tiêu đề các bài viết trên báo chí cách mạng thời kỳ này làm nổi bật.

Những cái tên như Tranh Đấu, Lao Động, Tạp chí Đỏ, Búa Liềm, Cờ Vô Sản, Dân Chúng, Tin Tức... không chỉ là những tờ báo, mà là những đoàn quân thầm lặng, len lỏi vào từng ngõ ngách, truyền đi ngọn lửa cách mạng.

Những hình ảnh đau lòng về nạn đói năm 1945 do nghệ sĩ nhiếp ảnh Võ An Ninh ghi lại, được báo chí đăng tải, đã thức tỉnh lương tri của toàn dân tộc, biến nỗi đau lầm than thành sức mạnh bùng nổ, biến máu và nước mắt thành quyết tâm đứng lên.

Sức mạnh của lời hiệu triệu và bản hùng ca độc lập

Khi thời cơ lịch sử xuất hiện, báo chí đã đóng vai trò là ngọn cờ hiệu triệu toàn dân. Dưới lá cờ Việt Minh, mỗi dòng chữ trên Việt Nam độc lập, mỗi khẩu hiệu trên Cứu Quốc, Cờ Giải Phóng, Tiên Phong, Hiệp Lực, Bắc Sơn... đều như một lời hiệu triệu từ trái tim, tập hợp mọi lực lượng, mọi giai cấp vào một mặt trận duy nhất: giành độc lập.

Đặc biệt, sau sự kiện "Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta", báo chí cách mạng đã thể hiện sự nhạy bén chính trị khi kịp thời đăng tải những nhận định và chủ trương của Trung ương Đảng. Các tờ báo như Tự Trị, Quyết Thắng, Kháng Địch, Khởi Nghĩa, Quân giải phóng... đã bám sát diễn biến, tuyên truyền cho chủ trương kháng Nhật cứu nước, tạo tiền đề cho cuộc Tổng khởi nghĩa.

Đến những ngày tháng Tám sục sôi, báo chí trở thành người ghi chép trung thực nhất, sống động nhất về khí thế Sao tháng Tám của toàn dân tộc. Những bài viết, hay những bức ảnh tư liệu quý giá về Cuộc mít tinh trước Nhà hát Lớn Hà Nội ngày 19/8/1945 hay hình ảnh Chính phủ Lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ngày 28/8/1945 đã tái hiện một cách hào hùng không khí của một dân tộc vùng lên để tự giải phóng mình.

Với thắng lợi của Cách mạng tháng Tám, báo chí tiếp tục tưng bừng đưa tin về sự kiện lịch sử trọng đại, đánh dấu mốc son chói lọi "Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà muôn năm!" của dân tộc Việt Nam. Cứu Quốc, Cờ Giải Phóng, Đông Phát, Việt Nam Thông tấn xã... đã lan tỏa niềm vui độc lập, tự do. Báo chí không chỉ đưa tin mà còn đồng hành cùng những hoạt động đầu tiên của chính quyền non trẻ như Phát động Tuần lễ Vàng hay Chủ tịch Hồ Chí Minh dự lễ khai mạc phòng triển lãm Văn hóa tại Hội văn hóa Cứu quốc, Hà Nội, ngày 7/10/1945.

Bên cạnh đó, không thể không nhắc đến sự ra đời của Đoàn Báo chí Việt Nam (tiền thân của Hội Nhà báo Việt Nam). Tổ chức này đã tập hợp các nhà báo, định hướng tư tưởng và góp phần vào các phong trào lớn như Tuần lễ Vàng, Quỹ Độc lập, khẳng định vị thế của báo chí như một binh chủng đặc biệt, tiên phong trên mặt trận tư tưởng để bảo vệ và xây dựng chính quyền non trẻ.

Những Ký hoạ kỷ niệm Ngày độc lập trên báo chí và Tranh cổ động mừng độc lập trên các bìa báo, tạp chí trong các số kỷ niệm dịp lễ đặc biệt này như Vệ Quốc Quân, Gió Mùa, Sự Thật, Cứu Quốc, Kháng Chiến... là minh chứng sống động cho tinh thần lạc quan, yêu nước và niềm tự hào dân tộc. Đó không chỉ là những tác phẩm nghệ thuật mà còn là những tài liệu lịch sử vô giá, tái hiện một cách sinh động không khí của những ngày tháng hào hùng, để mỗi thế hệ người Việt Nam hôm nay đều có thể cảm nhận được sức mạnh của ngòi bút và trái tim trong cuộc chiến vĩ đại giành lấy tự do.

Hoàng Anh