Cần xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù ứng dụng AI ngành ngân hàng

Ngày 20/8, tại Hà Nội, Thời báo Ngân hàng tổ chức Tọa đàm với chủ đề “Ứng dụng AI trong truyền thông chính sách và sản phẩm, dịch vụ ngân hàng”.

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang đi vào cuộc sống một cách mạnh mẽ, từng bước đảm nhiệm các nhiệm vụ đòi hỏi trí tuệ con người trong nhiều lĩnh vực. Trên thế giới, nhiều quốc gia xây dựng chiến lược phát triển AI, lấy công nghệ AI làm giải pháp phát triển mới có tính đột phá. Kết quả triển khai AI của các nước đã làm cho thế giới thay đổi theo hướng minh bạch hơn, kết nối hơn thông qua các mối liên kết giữa chính phủ với các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, giữa cơ quan quản lý nhà nước với người dân.

Theo báo cáo của Deloitte, các ngân hàng đầu tư hàng đầu thế giới có thể cải thiện hiệu suất kinh doanh từ 27% đến 35% nhờ ứng dụng AI, với doanh thu trên mỗi nhân viên dự kiến tăng thêm đến 3,5 triệu USD vào năm 2026. Tại Việt Nam, nhiều ngân hàng đã tiên phong triển khai các ứng dụng AI như chatbot, eKYC, phân tích dữ liệu dự đoán hành vi khách hàng, phát hiện gian lận, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ và hiệu quả phục vụ khách hàng.

Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội, AI cũng đặt ra không ít thách thức, như rủi ro liên quan đến bảo mật dữ liệu và quyền riêng tư; nguy cơ lệ thuộc vào thuật toán, dẫn đến sai lệch thông tin nếu không được kiểm chứng; vấn đề pháp lý và đạo đức trong sử dụng AI, nhất là trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng.

Chia sẻ từ thực tiễn, TS Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho biết, AI có thể hỗ trợ hệ thống ngân hàng ở nhiều khía cạnh như giúp phân tích dữ liệu hành vi để các ngân hàng có thể tạo ra thông điệp phù hợp cho từng nhóm khách hàng; truyền tải chính sách minh bạch, kịp thời bằng việc tóm lược văn bản pháp luật, nghị định, thông tư…, thành ngôn ngữ dễ hiểu, giúp công chúng và doanh nghiệp nắm bắt nhanh và chính xác.

Đồng thời, AI giúp phân tích phản hồi từ công chúng, dư luận xã hội về các chính sách mới. Từ đó giúp các nhà hoạch định chính sách có cái nhìn sâu sắc, kịp thời điều chỉnh để chính sách đi vào cuộc sống hiệu quả hơn. Bằng phân tích dữ liệu lớn, AI có thể gợi ý sản phẩm phù hợp với từng đối tượng, đặc biệt nhóm khách hàng yếu thế hoặc chưa tiếp cận đầy đủ dịch vụ tài chính - đúng với định hướng tài chính toàn diện quốc gia. Tối ưu hóa và tự động hóa thông minh, giải đáp tức thì hàng ngàn thắc mắc của khách hàng, nâng cao đáng kể chất lượng dịch vụ và giải phóng con người khỏi các tác vụ lặp đi lặp lại. Đặc biệt là phòng ngừa rủi ro truyền thông và bảo đảm an toàn hệ thống khi AI có khả năng giám sát, phân tích dữ liệu mạng xã hội để phát hiện sớm thông tin sai lệch, từ đó ngân hàng có thể phản ứng kịp thời, bảo vệ uy tín và sự ổn định hệ thống.

Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội, bà Nguyễn Thị Thanh Bình - Phó Tổng biên tập Thời báo Ngân hàng - cũng chỉ ra việc AI cũng đặt ra không ít thách thức, như rủi ro liên quan đến bảo mật dữ liệu và quyền riêng tư; nguy cơ lệ thuộc vào thuật toán, dẫn đến sai lệch thông tin nếu không được kiểm chứng; vấn đề pháp lý và đạo đức trong sử dụng AI, nhất là trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng.

Cùng chung nhận định này, TS Nguyễn Quốc Hùng nhấn mạnh, đến những thách thức về an ninh mạng, bảo mật dữ liệu, nguy cơ tin giả (Deepfake) và các rủi ro về đạo đức AI là những rào cản hữu hình. Bên cạnh đó, chi phí đầu tư lớn, thiếu hụt nhân sự AI chất lượng cao, hành lang pháp lý chưa theo kịp công nghệ, và vấn đề "hộp đen" (black box) của AI khi ra quyết định (vì các nhà phát triển AI muốn bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của họ) cũng là những rào cản.

Để thúc đẩy ứng dụng AI trong ngành ngân hàng, thời gian tới, TS. Nguyễn Quốc Hùng đề xuất cần ưu tiên xây dựng và tuân thủ các nguyên tắc đạo đức phát triển và ứng dụng AI, đảm bảo tính công bằng, minh bạch và phục vụ con người. Bên cạnh đó, cân nhắc thành lập Hội đồng Đạo đức AI nội bộ để giám sát các dự án trọng yếu; Chủ động tăng cường hợp tác giữa các ngân hàng, công ty Fintech, viện nghiên cứu và cơ quan quản lý để chia sẻ kinh nghiệm, dữ liệu (trong phạm vi cho phép) và cùng phát triển các giải pháp AI an toàn, hiệu quả.

Về công nghệ và dữ liệu, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho rằng, cần ưu tiên nguồn lực đầu tư vào hệ thống công nghệ thông tin hiện đại, có khả năng mở rộng và bảo mật cao để làm nền tảng vững chắc cho việc triển khai các ứng dụng AI phức tạp, đảm bảo dữ liệu luôn được bảo vệ an toàn. Đồng thời, xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù để thu hút và giữ chân đội ngũ chuyên gia về AI, khoa học dữ liệu và an ninh mạng. Song song đó, tiếp tục triển khai các chương trình đào tạo để nâng cao nhận thức và kỹ năng số cho toàn thể cán bộ, nhân viên.

An Hạ