Cuộc đua AI của Trung Quốc nóng lên với robot hình người và trợ cấp hàng tỷ nhân dân tệ
(CLO) Thâm Quyến chi 4,5 tỷ NDT trợ cấp robot AI, mở cửa hàng 6S đầu tiên, biểu tượng cho cuộc đua trí tuệ nhân tạo toàn quốc.
Những chiếc drone lướt nhanh trong không trung, vận chuyển thực phẩm và thuốc men một cách chính xác. Những chiếc taxi tự hành và xe không người lái len lỏi khéo léo trong dòng giao thông nhộn nhịp, trong khi các “con người số” kích thước thật hỗ trợ hành khách tại những ga tàu điện ngầm đông đúc.
Đây là hình ảnh thường nhật tại Thâm Quyến, trung tâm công nghệ sôi động, nơi tiên phong trong cuộc đua trí tuệ nhân tạo (AI) của Trung Quốc. Tuy nhiên, thành phố phía nam này chỉ là một trong số nhiều địa phương đang cạnh tranh để trở thành trung tâm AI hàng đầu.
Trên khắp đất nước, các chính quyền địa phương đang triển khai những kế hoạch đầy tham vọng nhằm khẳng định vị thế dẫn đầu trong lĩnh vực AI.
Các nhà phân tích nhận định, cuộc cạnh tranh này diễn ra quyết liệt, và thành công phụ thuộc vào khả năng tận dụng thế mạnh riêng biệt của từng địa phương.
Họ cảnh báo rằng việc sao chép một cách mù quáng mô hình của các thành phố khác có thể dẫn đến thất bại, ngay cả trong một lĩnh vực đầy tiềm năng như AI. Việc đầu tư quá mức mà không có chiến lược dài hạn rõ ràng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro.
Ông Benjamin Cheong, Phó Giám đốc bộ phận công nghệ, truyền thông và viễn thông tại công ty luật Rajah & Tann, nhấn mạnh: “Mọi địa phương đều muốn dẫn đầu cuộc đua AI, nhưng cần xác định rõ thế mạnh của mình thay vì chạy theo xu hướng một cách thiếu định hướng.”
Ngoài Thâm Quyến, các thành phố dẫn đầu khác trong lĩnh vực AI bao gồm Bắc Kinh, Thượng Hải và Hàng Châu.
Bắc Kinh, với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ, là nơi đặt các viện nghiên cứu AI hàng đầu thế giới và các khu công nghiệp công nghệ cao. Ngành AI cốt lõi của thành phố này đang tiến gần đến quy mô 350 tỷ nhân dân tệ (khoảng 48,6 tỷ USD), chiếm gần một nửa tổng giá trị cả nước.
Trong khi đó, Thượng Hải tận dụng danh tiếng là trung tâm tài chính toàn cầu để thúc đẩy tham vọng AI. Thành phố này tổ chức Hội nghị AI Thế giới (WAIC) thường niên vào tháng 7, đồng thời công bố khoản trợ cấp 1 tỷ nhân dân tệ nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp và startup áp dụng các giải pháp AI.
Hàng Châu, một thành phố phía đông Trung Quốc, cũng đang đầu tư mạnh mẽ vào lĩnh vực này. Nơi đây là cái nôi của những công ty công nghệ nổi bật như DeepSeek và Game Science - đơn vị phát triển tựa game đình đám Black Myth: Wukong. Cộng đồng startup công nghệ tại Hàng Châu đang phát triển mạnh mẽ, góp phần đưa thành phố này trở thành một nhân tố đáng chú ý.
Câu hỏi lớn đặt ra là: Liệu một trong những thành phố này có thể không chỉ trở thành trung tâm AI của Trung Quốc, mà còn vươn tầm thế giới?
Thâm Quyến: Thung lũng Silicon của Trung Quốc
Khi nhắc đến sự phát triển công nghệ tại Trung Quốc, Thâm Quyến thường là cái tên được nghĩ đến đầu tiên. Được mệnh danh là “Thung lũng Silicon của Trung Quốc”, thành phố này nổi bật với văn hóa đổi mới nhanh chóng.
Thâm Quyến đang đầu tư mạnh vào việc phát triển các robot hình người sử dụng AI, có khả năng di chuyển chính xác và thực hiện nhiều nhiệm vụ, từ tuần tra đường phố đến tham gia các hoạt động thể thao.
Ông Lâm Phong, Giám đốc điều hành của Future Era - showroom và cửa hàng dịch vụ robot “6S” đầu tiên trên thế giới tại quận Long Cương, Thâm Quyến, chia sẻ: “Từ thiết kế sản phẩm đến thử nghiệm thị trường, mọi thứ diễn ra rất nhanh chóng”.
Vào tháng 2, chính quyền thành phố công bố các khoản trợ cấp và chính sách đặc biệt, bao gồm các ưu đãi tài chính lên tới 4,5 tỷ nhân dân tệ để thúc đẩy ngành robot AI và khuyến khích doanh nghiệp áp dụng công nghệ này.
Ông Lâm Nghĩa, Giám đốc Văn phòng Công nghiệp AI Thâm Quyến, tuyên bố với truyền thông nhà nước Trung Quốc: “Thâm Quyến sẽ triển khai các chính sách cởi mở và tham vọng hơn, kết nối các nguồn lực đổi mới trong nước và quốc tế”.
Tháng 5 vừa qua, quận Long Cương ra mắt Cục Quản lý Trí tuệ Nhân tạo (Robot) - cơ quan chính phủ đầu tiên tại Trung Quốc chuyên trách về lĩnh vực robot.
Ông Triệu Băng Băng, Giám đốc cơ quan này, tự hào: “Các kỹ sư trẻ của chúng tôi không chỉ đi theo con đường quen thuộc mà còn mở ra những lối đi mới. Tại đây, các bộ phận cho robot, từ thượng nguồn đến hạ nguồn, đều có thể được tìm thấy trong vòng một giờ”.
Theo kế hoạch hành động ba năm, hơn 1.000 mẫu robot bao gồm trợ lý hình người và “nhà hát robot” để thử nghiệm sẽ được triển khai trong các dịch vụ công cộng.
Quận Long Cương, nơi đặt trụ sở của các tập đoàn như Huawei và BYD, cũng khởi động chương trình mua sắm chính phủ trị giá 10 tỷ nhân dân tệ, dành 10-20% dự án được tài trợ công cho các công ty AI và robot.
Ông Trần Tam Đa, nhà sáng lập Lingqu AI Robotics, người chuyển từ tỉnh Hồ Nam đến Thâm Quyến trong năm nay, chia sẻ với CNA: “Chuỗi cung ứng thượng nguồn tại đây là không thể sánh bằng, từ linh kiện, vật liệu, đến tùy chỉnh động cơ và thậm chí cả lớp vỏ robot”. Ông tiết lộ đội ngũ của mình đang lên kế hoạch mở showroom thứ hai tại Thâm Quyến trước cuối năm.
Các công ty robotaxi tại Thâm Quyến cũng đang mở rộng quy mô. Pony.ai hiện vận hành khoảng 300 xe robotaxi không người lái và dự kiến tăng lên 1.000 chiếc trong vài năm tới. Người phát ngôn của Pony.ai nhận định: “Chúng ta đang ở ngưỡng cửa của việc thương mại hóa quy mô lớn”.
Bắc Kinh: Thủ đô AI của Trung Quốc
Bắc Kinh được đánh giá là ứng viên hàng đầu trong cuộc đua AI nhờ vào “tập trung nguồn nhân tài chất lượng cao, các viện nghiên cứu hàng đầu và vị thế trung tâm phần mềm của Trung Quốc”, theo ông Mã Thụy, một nhà đầu tư và phân tích công nghệ Trung Quốc tại San Francisco.
Ông nhấn mạnh: “Sự kết hợp này tạo ra động lực bền vững, mang lại lợi thế vượt trội trong phát triển AI tiên tiến và nguồn nhân lực mà các thành phố khác khó bắt kịp”.
Bắc Kinh là nơi đặt các trường đại học hàng đầu, các viện nghiên cứu như Học viện Trí tuệ Nhân tạo Bắc Kinh và Khu Công nghệ Trung Quan Thôn. Theo số liệu chính thức, hiện có hơn 2.400 công ty và doanh nghiệp AI đăng ký tại thủ đô.
Ông Lý Hải Châu, Hiệu trưởng Trường Trí tuệ Nhân tạo tại Đại học Hồng Kông Trung Quốc (Thâm Quyến), nhận định: “Bắc Kinh sở hữu nguồn lực học thuật mạnh mẽ và đội ngũ nhân tài về thuật toán dồi dào”.
Thượng Hải: Trung tâm tài chính và AI
Khác với Bắc Kinh, nơi tập trung vào nghiên cứu, Thượng Hải tận dụng vị thế trung tâm tài chính để thúc đẩy mục tiêu AI. Ông Lư Anh Tường, đồng sáng lập kiêm Giám đốc điều hành của Infermove - công ty robot có sản phẩm được triển khai tại các tòa nhà văn phòng, công viên thương mại, sân bay và khu dân cư, cho biết:
“Vị trí chiến lược của Thượng Hải tại trung tâm đồng bằng sông Dương Tử, cùng với tầm nhìn toàn cầu, tạo ra một hệ sinh thái công nghiệp hoàn chỉnh, từ nghiên cứu, sản xuất đến chuỗi cung ứng và thương mại hóa”.
Năm 2021, Thượng Hải trở thành thành phố đầu tiên trên thế giới triển khai mạng quang học toàn thành phố, hỗ trợ từ công nghiệp, thương mại điện tử đến làm việc từ xa và logistics.
Ông Lư bổ sung: “Thượng Hải cung cấp các kịch bản ứng dụng thực tế với lưu lượng cao, như trung tâm hàng không và hội nghị quốc tế, tạo điều kiện lý tưởng để kiểm chứng và cải tiến sản phẩm”.
Quận Từ Hối, nơi có Vườn Thực vật Thượng Hải và các trung tâm thương mại sầm uất, đã chuyển mình thành trung tâm AI sôi động.
Theo số liệu chính phủ, doanh thu từ ngành AI tại Thượng Hải trong quý 1 năm nay đạt hơn 118 tỷ nhân dân tệ, tăng 29% so với cùng kỳ, với lợi nhuận tăng 65%. Thành phố cũng lên kế hoạch xây dựng năm trung tâm dữ liệu lớn và phân bổ 1 tỷ nhân dân tệ trợ cấp cho các dịch vụ từ thuê sức mạnh tính toán đến mua dữ liệu.
Trong chuyến thăm chính thức vào tháng 4, Chủ tịch Tập Cận Bình kêu gọi Thượng Hải đẩy nhanh nỗ lực trở thành nguồn đổi mới tiên tiến và trung tâm công nghệ ảnh hưởng toàn cầu. Ông nhấn mạnh: “Cần tăng cường chính sách hỗ trợ, nuôi dưỡng nhân tài và phát triển các sản phẩm AI chất lượng cao, an toàn và đáng tin cậy”.
Bên cạnh các thành phố lớn, một số địa phương nhỏ hơn cũng đang vươn lên trong cuộc đua AI. Ông Jeffrey Towson, đối tác tại Công ty Tư vấn Techmoat, nhận xét rằng sự nổi bật của Hàng Châu đặc biệt đáng chú ý.
Ngoài những tên tuổi lớn như Alibaba, Hàng Châu còn là nơi đặt trụ sở của DeepSeek, Game Science, Unitree, DEEP Robotics, BrainCo và ManyCore - được gọi là “Sáu con rồng nhỏ” tạo sóng trong ngành công nghệ toàn cầu. Tính đến tháng 12/2024, hơn 200 công ty liên quan đến robot đã đăng ký tại đây.
Chính quyền Hàng Châu đặt mục tiêu doanh thu từ ngành AI cốt lõi vượt 390 tỷ nhân dân tệ vào năm 2025, hỗ trợ hơn 700 doanh nghiệp AI trọng điểm trong các lĩnh vực sản xuất, y tế và tài chính. Thành phố này cũng cung cấp trợ cấp lên đến 60% cho các startup và doanh nghiệp. Với vị trí chỉ cách Thượng Hải hai giờ lái xe, Hàng Châu thu hút lượng lớn nhân tài và sinh viên mới ra trường tìm kiếm cơ hội trong ngành công nghệ.
Thành Đô, thủ phủ tỉnh Tứ Xuyên, nổi tiếng với gấu trúc và lẩu cay, cũng đang chuyển mình mạnh mẽ về công nghệ. Thành phố hiện có hơn 1.000 công ty AI và bán dẫn, như HiSilicon.
Ngành AI của Thành Đô đạt doanh thu 100 tỷ nhân dân tệ vào năm 2024 và dự kiến đạt 130 tỷ nhân dân tệ trong năm nay. Thành Đô dẫn đầu trong các ứng dụng AI y tế và robot, với những đột phá như hệ thống AI phẫu thuật từ xa và robot ngoại cốt giúp bệnh nhân đi lại.
Tuy nhiên, Thành Đô vẫn cần nỗ lực để bắt kịp các thành phố lớn như Bắc Kinh, Thâm Quyến và Thượng Hải. Các chuyên gia cho rằng Thành Đô cần thu hút thêm các tên tuổi công nghệ toàn cầu và tập trung vào những lĩnh vực mà thành phố đã có lợi thế.
Tham vọng toàn cầu và những thách thức
Các nhà phân tích nhận định không có thành phố nào đang thực sự dẫn đầu cuộc đua AI tại Trung Quốc. Ông Mã Thụy nhấn mạnh: “Nhiều thành phố đang tiến song song, với tham vọng không chỉ giới hạn trong nước mà còn hướng tới xuất khẩu và doanh thu toàn cầu”.
Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cảnh báo về nguy cơ đầu tư mù quáng. Ông Benjamin Cheong lưu ý: “Nền kinh tế Trung Quốc gần đây có dấu hiệu chậm lại. Việc đầu tư quá mức vào AI mà không đánh giá điều kiện địa phương có thể dẫn đến rủi ro lâu dài”.
Tại hội nghị công tác đô thị trung ương vào tháng 7, Chủ tịch Tập Cận Bình bày tỏ lo ngại về xu hướng “đua theo đám đông” trong việc triển khai các dự án AI và năng lượng mới.
Ông đặt câu hỏi: “Tại sao mỗi dự án được đề xuất đều xoay quanh một vài lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, sức mạnh tính toán hay xe năng lượng mới? Liệu mọi tỉnh thành đều phải phát triển theo hướng này?”.
Lời cảnh báo của ông được đăng trên Nhân dân Nhật báo, tờ báo chính thức của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Ông Tom Nunlist, Phó Giám đốc chính sách công nghệ và dữ liệu tại Trivium China, nhận định rằng những phát biểu này phản ánh lo ngại về cơn sốt đầu tư và nguy cơ dư thừa công suất.
Ngành AI tại Trung Quốc được mô tả là “hỗn loạn và phân mảnh”, phản ánh sự phát triển nhanh chóng của lĩnh vực này.
Ông Towson từ Techmoat Consulting nhận xét: “Cả nước đang sôi nổi với các công ty AI mọc lên khắp nơi, tạo nên một bức tranh đầy năng động nhưng cũng rất hỗn độn.”
Tuy nhiên, tham vọng AI của Trung Quốc không dừng lại ở biên giới quốc gia. Ông Triệu Băng Băng, Giám đốc Cục Quản lý Trí tuệ Nhân tạo (Robot) quận Long Cương, Thâm Quyến, khẳng định: “Nếu Thâm Quyến trở thành thủ phủ AI toàn cầu, đó sẽ là nhờ hàng ngàn nhà nghiên cứu và kỹ sư trẻ không ngừng vượt qua giới hạn”.
Ông Benjamin Cheong kết luận bằng một câu ngạn ngữ Trung Quốc: “Bách hoa tề phóng - hãy để trăm hoa đua nở, và hy vọng một kỳ lân công nghệ sẽ vươn lên từ đó”.