"Xanh” và “số” - Giấy thông hành của hàng hóa Việt Nam khi xuất khẩu
(NB&CL) Ông Trần Đức Trí Quang, Phó Chủ tịch kiêm Giám đốc Dữ liệu FPT IS, Tập đoàn FPT nhấn mạnh: Việt Nam đang đứng trước làn sóng kép, đó là thuế carbon và AI chi phí thấp. Doanh nghiệp nào minh bạch dữ liệu và ứng dụng AI sớm sẽ biến rào cản thành lợi thế, mở cánh cửa vào những thị trường khó tính nhất.
+ Thưa ông, vì sao “xanh” và “số” lại đang trở thành giấy thông hành quan trọng cho doanh nghiệp Việt Nam khi xuất khẩu?
- Hiện nay, Mỹ đã có chính sách thuế quan mới đối với hàng hóa có hàm lượng carbon cao, điều này có nghĩa là hàng hóa xuất khẩu nào vào thị trường này có phát thải CO2 cao trong quá trình sản xuất sẽ bị đánh thêm thuế.
Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp Việt Nam phải chuyển trọng tâm xuất khẩu sang EU và Nhật Bản. Dù vậy, 2 thị trường này cũng yêu cầu phải có chứng nhận bền vững, ví dụ doanh nghiệp sản xuất hàng xuất khẩu phải chứng minh được mức phát thải, minh bạch dữ liệu khí thải, có kế hoạch giảm carbon,...
Từ tháng 10/2023, Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon của EU (CBAM) được thực thi, yêu cầu hàng hóa xuất khẩu sang EU sẽ phải báo cáo bắt buộc về dữ liệu phát thải. Từ năm 2026, tức là còn mấy tháng nữa, hàng hóa xuất khẩu sang EU phát thải nhiều sẽ bị thu thêm thuế carbon.
Bên cạnh đó, các yêu cầu công bố thông tin phát thải như CSRD (báo cáo phát triển bền vững của doanh nghiệp), CSDDD (thẩm định trách nhiệm phát triển bền vững) cũng đã được áp dụng.
Tại Nhật, GX League (có thể hiểu đây là một câu lạc bộ của các doanh nghiệp Nhật Bản, chiếm hơn 50% phát thải quốc gia), buộc các thành viên kê khai và giảm phát thải toàn chuỗi cung ứng, tiến tới hệ thống giao dịch tín chỉ 2026.
Như vậy, minh bạch dữ liệu khí thải không còn là lựa chọn, mà là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp có thể tiếp cận thị trường toàn cầu.
+ Trong nước, Chính phủ đã có những định hướng gì để hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình này?
- Vừa qua, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách nhằm định hướng và hỗ trợ doanh nghiệp. Trọng tâm là 3 chính sách quan trọng.
Thứ nhất, Quyết định 749/QĐ-TTg về Chương trình Chuyển đổi số quốc gia, đặt mục tiêu kinh tế số chiếm 20% GDP và năng suất lao động tăng 7%/năm trước 2025. Với chính sách này, Chính phủ mong muốn doanh nghiệp đầu tư vào hạ tầng dữ liệu và nền tảng số.
Thứ hai, Quyết định 1658/QĐ-TTg về Chiến lược Tăng trưởng Xanh, yêu cầu giảm cường độ phát thải bằng hoặc lớn 15%/GDP và tăng tỷ lệ năng lượng tái tạo 15–20% vào năm 2030. Chiến lược tăng trưởng xanh khuyến khích dự án giảm phát thải, giảm tín chỉ.
Thứ ba, Nghị định 06/2022/NĐ-CP buộc các cơ sở phát thải bằng hoặc lớn hơn 3.000 tCO₂e/năm phải kiểm kê khí nhà kính, tham gia thị trường carbon thí điểm từ 2025.
Điều này có nghĩa là doanh nghiệp vừa buộc phải số hóa dữ liệu phát thải, vừa phải chuẩn bị tham gia thị trường carbon, đồng thời tận dụng cơ hội từ chính sách khuyến khích tín chỉ carbon.
Bên cạnh các chính sách từ Chính phủ, các doanh nghiệp Việt Nam còn đang đón cơ hội đến từ yếu tố công nghệ, đặc biệt là công nghệ dữ liệu và trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng hoàn thiện và ngày càng “mềm” hơn.
Đặc biệt, AI không còn đặc quyền của tập đoàn lớn, mà có thể ứng dụng ngay trong bán hàng, nhân sự, chuỗi cung ứng để tự động hóa và dự báo.
+ FPT đã có những kinh nghiệm gì trong việc gắn “xanh” với “số”, thưa ông?
- FPT đang phát triển hơn 40 sản phẩm AI cho tài chính, sản xuất, bán lẻ, logistics. Chúng tôi cũng đầu tư mạnh vào đào tạo nhân lực, hiện có 12.000 sinh viên theo học AI, mục tiêu 30.000 học sinh, sinh viên tiếp cận giáo trình Nvidia & Landing AI trong 5 năm tới.
Dù vậy, trên thực tế, FPT cũng đã và đang gặp rất nhiều thách thức trong việc triển khai và ứng dụng AI vào chính hoạt động của mình. Một trong những động lực cần được tiếp tục củng cố là sự đồng thuận và kết nối giữa lãnh đạo và nhân viên các phòng ban.
Khảo sát nội bộ của chúng tôi cho thấy 70% nhân viên hào hứng ứng dụng AI vào công việc hằng ngày. 30% lãnh đạo có kỳ vọng rõ ràng và tích cực với AI.
Từ thực tế đó, có thể thấy việc đầu tư vào đào tạo và nâng cao năng lực cho đội ngũ quản lý cấp trung sẽ đóng vai trò then chốt, tạo lực đẩy quan trọng giúp doanh nghiệp gia tốc trên hành trình chinh phục AI, không chỉ trong nội bộ mà còn trong các giải pháp cung cấp ra thị trường.
+ Vậy ông có khuyến nghị gì cho doanh nghiệp Việt Nam trong bối cảnh này?
- Trước hết, các doanh nghiệp Việt Nam cần đặt chuẩn dữ liệu phát thải ngay hôm nay, đồng thời các doanh nghiệp có thể thử nghiệm AI mã nguồn mở cho các bài toán hẹp, như dự báo năng lượng, tối ưu logistics, nơi có thể thu hồi vốn nhanh, tham khảo các báo cáo tránh kỳ vọng quá mức.
Đặc biệt, cộng đồng doanh nghiệp cần chuẩn bị tham gia thị trường carbon nội địa, dùng AI để giả lập chi phí cắt giảm (MACC) và định giá carbon nội bộ.
Ngoài ra, doanh nghiệp có thể liên kết với viện, trường, tận dụng các chương trình đào tạo AI để nâng cấp năng lực nhân sự, xây dựng lực lượng “xanh và số”.
+ Xin cảm ơn ông!