Xe cấp cứu Việt Nam chỉ đạt 0,2/100.000 dân, quá xa chuẩn quốc tế
(CLO) Tỷ lệ xe cấp cứu tại Việt Nam hiện mới đạt 0,2/100.000 dân, thấp hơn nhiều so với Singapore (0,8), Nhật Bản và Đài Loan (2-3), Hàn Quốc (2).
Cấp cứu ngoại viện khâu đầu tiên và quyết định trong “thời gian vàng” cứu sống người bệnh từ lâu đã được xem là mắt xích then chốt trong hệ thống y tế.
Thế nhưng, tại Việt Nam, lĩnh vực này vẫn đang đối diện vô vàn khó khăn, thách thức, dù Bộ Y tế đã và đang nỗ lực xây dựng Đề án phát triển hệ thống cấp cứu ngoại viện giai đoạn 2025-2030.
TS.BS Hà Anh Đức, Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) cho biết, dự thảo đề án hiện đã được Bộ gửi lấy ý kiến các đơn vị liên quan, nhằm từng bước hoàn thiện khung chính sách, mở đường cho việc củng cố, mở rộng và nâng cao chất lượng dịch vụ cấp cứu ngoại viện trên phạm vi toàn quốc.
Theo Bộ Y tế, cấp cứu ngoại viện có vai trò đặc biệt quan trọng trong bảo vệ tính mạng và sức khỏe nhân dân, nhất là tại cộng đồng hoặc hiện trường tai nạn. Sự can thiệp y khoa kịp thời ngay tại chỗ giúp duy trì chức năng sống, giảm tỷ lệ tử vong, hạn chế biến chứng nặng về thần kinh, tim mạch, hô hấp… và giảm tải cho các bệnh viện tuyến sau.
Không chỉ vậy, hệ thống cấp cứu ngoại viện còn là lực lượng phản ứng nhanh trong thảm họa, tai nạn hàng loạt như giao thông nghiêm trọng, cháy nổ, thiên tai. Cấp cứu ngoại viện tốt giúp phân loại, điều phối hợp lý bệnh nhân tại hiện trường, đồng thời giúp các bệnh viện chuẩn bị sẵn sàng phương án tiếp nhận.
Thực tế, tại nhiều quốc gia, hiệu quả hệ thống cấp cứu ngoại viện được chứng minh rõ rệt. Ở Hoa Kỳ, tỷ lệ tử vong và chấn thương nặng giảm 20-40% nhờ cấp cứu ngoại viện. Tại Đức, con số này là 35%. Tỷ lệ tử vong do tai nạn giao thông cũng giảm đáng kể: từ 60% xuống 20% ở Mỹ; từ 35% xuống 15% tại Anh; và từ 40% xuống 25% ở một số nước châu Phi như Kenya, Nigeria, Tanzania.
Mặc dù đã có những bước tiến nhất định, mạng lưới cấp cứu ngoại viện tại Việt Nam vẫn còn nhiều lỗ hổng. Hiện nay, một số tỉnh, thành phố lớn đã thành lập trung tâm cấp cứu độc lập ngoài bệnh viện (Trung tâm Cấp cứu 115). Một số địa phương khác giao nhiệm vụ cho bệnh viện đa khoa tỉnh hoặc phối hợp cùng đơn vị tư nhân. Tuy nhiên, theo Bộ Y tế, hệ thống này vẫn rời rạc, thiếu tính liên thông và điều phối tổng thể trên phạm vi quốc gia.
Khung pháp lý dành riêng cho cấp cứu ngoại viện chưa được xây dựng đầy đủ; chưa có chiến lược quốc gia hay kế hoạch dài hạn. Đặc biệt, bảo hiểm y tế chưa chi trả dịch vụ cấp cứu ngoại viện, dẫn đến khó khăn về tài chính và hạn chế khả năng mở rộng.
Trong khi đó, tổng đài 115 hiện chưa đủ năng lực phân loại tình trạng bệnh từ khi tiếp nhận cuộc gọi. Việc ghi nhận và xử lý thông tin còn thiếu hệ thống. Độ bao phủ dịch vụ còn rất thấp, nhiều tỉnh nhất là vùng sâu, vùng xa – gần như không có hệ thống cấp cứu ngoại viện đúng chuẩn.
Theo thống kê, các trung tâm cấp cứu 115 mới chỉ đáp ứng khoảng 10-20% nhu cầu thực tế. Khoảng 80-90% còn lại, người dân phải tự di chuyển đến bệnh viện hoặc nhờ vào các đội tình nguyện tự phát.
Nguồn nhân lực cũng là điểm nghẽn. Hiện khoảng 80% nhân viên cấp cứu ngoại viện chưa được đào tạo chuẩn hóa, thiếu chứng chỉ hành nghề đặc thù. Hoạt động đào tạo chưa thường xuyên, liên tục.
Trang thiết bị cũng còn nhiều hạn chế. Chỉ khoảng 60% số huyện có xe cấp cứu, trong đó 70% không đạt tiêu chuẩn quốc tế. Tỷ lệ xe cấp cứu tại Việt Nam hiện mới đạt 0,2/100.000 dân, thấp hơn nhiều so với Singapore (0,8), Nhật Bản và Đài Loan (2-3), Hàn Quốc (2).
Ngoài ra, thời gian phản ứng trung bình của lực lượng cấp cứu ngoại viện ở Việt Nam còn cao hơn nhiều so với chuẩn quốc tế (≤ 8 phút tại đô thị, ≤ 15 phút ở nông thôn). Tỷ lệ sống sót sau cấp cứu cũng chưa đạt ngưỡng chuẩn quốc tế 65%.
Để khắc phục những bất cập nêu trên, Bộ Y tế đã xây dựng Đề án phát triển hệ thống cấp cứu ngoại viện giai đoạn 2025-2030. Mục tiêu trọng tâm là xây dựng khung pháp lý hoàn chỉnh, từng bước hình thành mạng lưới đồng bộ, liên thông từ trung ương đến địa phương; có cơ chế tài chính bền vững, trong đó tính đến khả năng chi trả từ bảo hiểm y tế.
Theo TS.BS Hà Anh Đức, đề án cũng đặt trọng tâm vào chuẩn hóa đào tạo nhân lực, tăng cường đầu tư trang thiết bị, nâng cao năng lực điều phối 115, đồng thời mở rộng độ bao phủ dịch vụ đến tận vùng sâu, vùng xa.
“Cấp cứu ngoại viện không chỉ là vấn đề chuyên môn y khoa, mà còn là thước đo năng lực phản ứng, sự sẵn sàng và hiệu quả của cả hệ thống y tế. Khi hệ thống cấp cứu ngoại viện mạnh, niềm tin của người dân vào ngành y cũng sẽ được củng cố”, ông Đức nhấn mạnh.