Sáng tạo nội dung số: Từ hiện tượng mạng đến ngành công nghiệp mang bản sắc

Tỏa sáng thì dễ, trụ vững mới khó

Thực tế cho thấy, nhiều cá nhân nổi lên nhanh chóng như hiện tượng mạng, nhưng cũng nhanh chóng "lao dốc" vì thiếu nền tảng chuyên môn, kỹ năng kiểm soát khủng hoảng, hay đơn giản là vướng vào sai phạm pháp lý.

Có người từng được xem là biểu tượng truyền cảm hứng, nhưng chỉ sau một đêm, lại trở thành tâm điểm của làn sóng chỉ trích vì phát ngôn thiếu kiểm soát, quảng cáo sai sự thật hoặc thậm chí bị khởi tố. Những câu chuyện như vậy không chỉ khiến khán giả mất niềm tin mà còn đặt ra câu hỏi về trách nhiệm của người làm nội dung trong việc tạo dựng không gian số an toàn và tích cực.

Một thực tế khác không thể bỏ qua là việc thiếu hành lang pháp lý và cơ chế giám sát phù hợp. Trong khi nội dung "xấu, độc" lan truyền với tốc độ chóng mặt thì các sáng tạo mang giá trị thật sự - nội dung giáo dục, nhân văn, truyền cảm hứng - lại thường bị lép vế vì khó viral, ít được đầu tư, và không có nền tảng hỗ trợ đủ mạnh để lan tỏa. Thị trường vì thế đang bị lấn át bởi "nội dung ngắn hạn" thay vì "giá trị dài hạn".

Ở một khía cạnh khác, bản thân nhiều nhà sáng tạo nội dung trẻ cũng đang mắc kẹt giữa hai thái cực: một bên là áp lực chạy theo thuật toán, lượng tương tác và hợp đồng thương mại; bên kia là mong muốn thể hiện bản sắc cá nhân và lan tỏa giá trị tích cực.

Sự thiếu vắng định hướng chuyên môn, thiếu không gian trao đổi nghề nghiệp và thiếu mô hình phát triển bài bản khiến họ dễ bị mất phương hướng, thậm chí đánh mất chính mình trong cuộc đua nổi tiếng.

Cần một hệ sinh thái chọn lọc và biết chịu trách nhiệm

Cũng bởi vậy, ngành sáng tạo nội dung số Việt Nam đang rất cần một "cơ chế lọc", một không gian để xác lập lại chuẩn mực nghề nghiệp, tôn vinh giá trị thực và giúp cộng đồng sáng tạo trưởng thành hơn - không chỉ về kỹ năng mà cả về tư duy, đạo đức và trách nhiệm xã hội.

Trong bối cảnh đó, Vietnam iContent 2025 được khởi động như một nỗ lực rõ ràng nhằm định hình lại toàn bộ hệ sinh thái sáng tạo nội dung tại Việt Nam.

Vào ngày 10/9, chương trình đã chính thức được công bố dưới sự chỉ đạo của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, do Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử phối hợp với Báo VnExpress và Công ty Cổ phần Dịch vụ Trực tuyến FPT tổ chức. Nhưng quan trọng hơn cả lễ công bố, chính là thông điệp mà Vietnam iContent 2025 mang theo: từ một "sân chơi sáng tạo" nay chuyển mình thành không gian phản biện, đối thoại và thiết lập những tiêu chuẩn nghề nghiệp cần thiết cho ngành.

Không dừng lại ở việc vinh danh người làm nội dung, chương trình được thiết kế như một chuỗi hoạt động có chiều sâu: giải thưởng, hội thảo, tọa đàm chuyên môn, kết nối cộng đồng và đặc biệt là các hoạt động mang tính ứng dụng cao như livestream bán hàng gây quỹ.

Tâm điểm là Giải thưởng Vietnam iContent Awards 2025, chia theo ba nhóm chính: Nhà sáng tạo số, Sản phẩm truyền cảm hứng và Vì cộng đồng - phản ánh một hướng đi rất khác so với những bảng xếp hạng hay cuộc bình chọn thông thường. Sự ghi nhận ở đây không hướng đến sự nổi tiếng nhất thời, mà đặt nền tảng trên các giá trị bền vững, tác động tích cực và trách nhiệm xã hội.

Bên cạnh đó, chuỗi talkshow Insight Out cũng trở lại trong năm nay với nội dung mở rộng đáng kể, không chỉ chia sẻ kinh nghiệm làm nghề mà còn đặt lên bàn cân những chủ đề nhạy cảm và thiết thực như: xây dựng thương hiệu cá nhân gắn với giá trị cộng đồng, đối diện khủng hoảng hình ảnh, hay làm sao để "sống sót" và phát triển bền vững giữa một thị trường đầy biến động.

Một điểm đáng chú ý khác là sự tham gia đồng thời của các nền tảng số, cơ quan quản lý, doanh nghiệp truyền thông, KOL/KOC và các nhà sáng tạo nội dung độc lập cho thấy nỗ lực kết nối toàn diện giữa các chủ thể trong ngành, thay vì để từng nhóm "tự bơi" trong một môi trường cạnh tranh khốc liệt.

Đặc biệt, trong bối cảnh làn sóng "ngã ngựa" của không ít người nổi tiếng, influencer và KOL thời gian gần đây - từ scandal đời tư, hành vi trái pháp luật đến phát ngôn lệch chuẩn, câu hỏi về tiêu chí vinh danh và cách ứng xử khi có biến cố là điều không thể tránh khỏi.

Trả lời câu hỏi này, ông Lê Quang Tự Do, Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử nêu rõ: các giải thưởng hướng tới hành động, không thần tượng hóa cá nhân. Nếu người được vinh danh sau này vướng vào vi phạm đạo đức hay pháp luật, việc xem xét lại giải thưởng sẽ dựa trên bản chất nội dung họ từng làm, chứ không xóa sạch mọi đóng góp chỉ vì những sai lầm cá nhân.

Ông nói: "Ví dụ BTC trao Giải thưởng cho Khoai Lang Thang năm 2024 là vì bạn ấy có các nội dung số phục vụ cộng đồng, chứ không phải trao cho cá nhân bạn ấy là người tốt. Nếu có tình huống xấu xảy ra thì có thể thu hồi giải thưởng, nhưng phải theo hướng là các hoạt động đó không đúng sự thật, vi phạm tiêu chí của cuộc thi".

Và đặc biệt, ông dẫn thêm ví dụ: "Hay như Quang Linh Vlog - có nhiều việc làm tốt trước đó, nhưng năm sau họ bước vào vòng lao lý thì đây là hai việc tách biệt nhau, chứ không phải vì việc đó lại phủ nhận những gì họ đã cống hiến cho cộng đồng trước đó".

Cách tiếp cận này cho thấy một nỗ lực phân định rạch ròi giữa giá trị sáng tạo nội dung và sai phạm cá nhân, giữa những gì từng được lan tỏa tích cực trong cộng đồng và những biến cố đến sau.

Đây cũng là một lời nhắc nhở với toàn ngành rằng: làm nội dung không thể tách rời khỏi đạo đức nghề nghiệp, và mọi hành vi dù trong đời sống cá nhân cũng đều có khả năng tác động ngược trở lại thương hiệu và di sản số mà mỗi nhà sáng tạo đang xây dựng.

Phan Anh