Không kích Qatar, Israel đã phá hủy 'cây cầu đến hòa bình'
(CLO) Bằng việc không kích một số địa điểm có các nhà lãnh đạo Hamas tại thủ đô Doha của Qatar, Israel đã đánh sập “cây cầu” kết nối họ với thế giới Ả Rập. Bất kể được tính toán kỹ lưỡng thế nào, hành động quân sự này vẫn tiềm ẩn mở ra những bất ổn không hồi kết tại Trung Đông.
Vụ không kích gây phẫn nộ khắp thế giới Ả Rập
Cuộc không kích của Israel vào các nhà lãnh đạo Hamas ở Qatar hôm 9/9 đã gây ra sự giận dữ và những phản ứng gay gắt từ thế giới Ả Rập. Ả Rập Xê Út, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) và Qatar đều lên án vụ tấn công là sự vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế.
Ông Anwar Gargash, cựu Bộ trưởng Ngoại giao UAE, mô tả vụ tấn công là một sự phản bội, trong khi Ngoại trưởng Sheikh Mohammed bin Abdulrahman Al Thani của Qatar gọi đây là hành động “khủng bố nhà nước”. Thủ tướng Lebanon, Nawaf Salam thì cáo buộc nói rằng cuộc tấn công này đã vi phạm “mọi chuẩn mực và nguyên tắc của luật pháp quốc tế”. Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, Recep Tayyip Erdogan khẳng định, vụ tấn công của Israel vào phái đoàn đàm phán Hamas tại Qatar một lần nữa cho thấy rõ “sự giận dữ mù quáng và ý định làm trầm trọng thêm xung đột”.
Bất chấp làn sóng chỉ trích và sự giận dữ từ các quốc gia Vùng Vịnh, Israel không hề tỏ ra hối tiếc về hành động quân sự của mình. Trái lại, Đại sứ Israel tại Mỹ, ông Yechiel Leiter còn khẳng định, nước này sẽ tiếp tục “sẽ truy đuổi và hạ những kẻ muốn tiêu diệt mình, bất kể họ ở đâu”. Trong khi đó, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cũng kêu gọi Qatar trục xuất các thành viên thuộc cánh chính trị của Hamas hoặc “đưa họ ra trước công lý”, và cảnh báo, nếu Doha không hành động, Tel Aviv sẽ “tự làm điều này”.
Nếu vụ không kích là một viên đạn đã rời nòng không thể thu hồi lại được, thì thông điệp cứng rắn vừa nêu của Israel có thể xem như loạt đạn tiếp theo bắn vào các nỗ lực tìm kiếm hòa bình, ổn định cho khu vực. Và nó khiến các quốc gia vùng Vịnh bắt buộc phải sắp xếp lại trật tự địa chính trị mới, trong đó nổi bật việc cân nhắc xem có nên coi Israel là đối tác tiềm năng, rủi ro an ninh hay cả hai.
Đây là một sự thay đổi mang tính đảo ngược so với những năm gần đây, khi hai quốc gia vùng Vịnh nằm ở hai bên Qatar là UAE và Bahrain đã thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức với Israel theo Hiệp định Abraham, trong khi Ả Rập Xê Út và các nước khác cũng cân nhắc các động thái bình thường hóa quan hệ của riêng họ với nhà nước Do Thái.
Khaled Elgindy, một học giả tại Trung tâm Nghiên cứu Ả Rập Đương đại thuộc Đại học Georgetown, cho biết mục đích của các hiệp định là đưa Israel trở thành một đối tác bình đẳng trong khu vực. “Nhưng thay vào đó, Israel giờ đây đang hành động như một thế lực bá chủ”, ông Elgindy nói. “Chắc hẳn, có một số nhà lãnh đạo Vùng Vịnh đang cảm thấy hối hận”.
Khi Israel tấn công Iran hồi tháng 6, đấy là một hành động quân sự không gây ngạc nhiên vì giữa Israel và Iran vốn có sự thù địch lâu dài và không thể hóa giải. Tuy nhiên, vụ tấn công ở Doha lại khác. Qatar hiện đang đóng một vai trò tích cực trong việc vận động cho một lệnh ngừng bắn, và xa hơn là thỏa thuận hòa bình giữa Israel với Hamas.
Trên lý thuyết, đấy là một quốc gia trung lập, một cây cầu nối Israel với thế giới Ả Rập cũng như các lực lượng quân sự chống lại Tel Aviv. Bản thân Qatar cũng được Mỹ công nhận là một đồng minh quan trọng ngoài NATO và là nơi đặt căn cứ quân sự lớn nhất của Mỹ trong khu vực, với hàng ngàn binh sĩ.
Do đó, dư luận Ả Rập đang tự hỏi liệu còn ranh giới đỏ nào cho Israel không, khi nước này không ngần ngại đưa ra quyết định bảo vệ mình bằng vũ lực, bất chấp việc phải hy sinh quan hệ ngoại giao. Asher Fredman, giám đốc Viện Hòa bình Abraham Accords về Israel, cho biết: “Các quốc gia Ả Rập Vùng Vịnh lo ngại rằng Israel đã trở nên quá hùng mạnh về mặt quân sự và không thể kiềm chế được, điều có thể dẫn đến xung đột và bất ổn kéo dài trong khu vực”.
Cuộc khủng hoảng thêm trầm trọng
Hiện tại, những quốc gia Ả Rập Vùng Vịnh vẫn bối rối không biết phải ứng phó thế nào sau vụ không kích nhằm vào Doha. Các quan chức của họ đã có nhiều cuộc điện đàm để thảo luận về nhu cầu cần đưa ra một câu trả lời mạnh mẽ và thống nhất đối với Israel, nhưng dường như giải pháp cuối cùng vẫn chưa xuất hiện.
Trước mắt, Qatar đã ra tín hiệu sẽ tạm dừng vai trò trung gian hòa giải trong các cuộc đàm phán giữa Israel và Hamas. Sự phối hợp của Qatar với Israel về các vấn đề an ninh bên ngoài quan hệ ngoại giao chính thức cũng sẽ bị tổn hại nghiêm trọng, giáo sư Hussein Ibish - một học giả cao cấp tại Viện Các Quốc gia Ả Rập Vùng Vịnh, một tổ chức nghiên cứu có trụ sở tại Washington, nhận định.
Trong bối cảnh Israel đang tiếp tục đưa quân vào Gaza, việc mất đi một cầu nối ngoại giao giá trị như Qatar sẽ càng khiến triển vọng hòa bình tại dải đất này thêm mong manh và làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng nhân đạo mà gần 2 triệu người Palestine tại Gaza đang phải đối mặt.
Thiệt hại nặng nhất sau vụ không kích của Israel vào Doha, do đó, là chính những người Palestine đang mòn mỏi chống chọi lại cái đói và bệnh tật. Khi Tel Aviv chấp nhận một cuộc chiến kéo dài bất tận, thì những người Palestine đang mất nhà cửa và chạy trốn chiến sự ở Gaza sẽ còn rất lâu nữa mới có thể về nhà.
Được biết, gánh vác vai trò trung gian đàm phán giữa Israel với Hamas lúc này sẽ là Ai Cập, quốc gia cũng rất tích cực vận động cho một thỏa thuận ngừng bắn thời gian qua. Nhưng khác với Qatar, Ai Cập không có sự liên hệ mật thiết với giới chức Hamas và sẽ khó có thể tác động được nhiều vào lực lượng này như cách Qatar vẫn làm.
Rất có thể Qatar rồi sẽ trở lại với vai trò trung gian hòa giải. Nhưng một điều đáng lưu ý là công dân Qatar hay các quốc gia Vùng Vịnh khác phần lớn đều có thiện cảm với người Palestine. Dù các quân chủ tại đây có quyền lực vững chắc hơn những nhà lãnh đạo được bầu, nhưng điều đó không đồng nghĩa rằng họ có thể bỏ qua tiếng nói của quần chúng. Vụ không kích hôm 9/9 vào Doha, vì thế, vẫn sẽ dựng lên một rào cản dư luận rất lớn cho những nỗ lực ngoại giao của Qatar với Israel.
Nhận định về vấn đề này, Tiến sĩ Yossi Mekelberg, chuyên gia tư vấn cấp cao tại tổ chức Chatham House ở London, cho biết: “Điều mà Israel không bao giờ tính đến, hoặc từ chối tính đến là còn có một lượng công chúng trong nước theo dõi những gì các chính phủ Vùng Vịnh đang làm. Điều đó có nghĩa là bất cứ quyết định nào của họ với Israel cũng có thể kèm theo một cái giá phải trả trong nước”.