Nghe tiếng phanh để "đoán" bệnh xe
(CLO) Bài viết giải mã 5 âm thanh đặc trưng từ phanh đĩa, giúp tài xế chẩn đoán sớm hao mòn má, đĩa và tránh sửa chữa tốn kém.
Hệ thống phanh là một bộ phận quan trọng trên ô tô, đảm bảo xe dừng an toàn và kịp thời. Tuy nhiên, các chi tiết phanh, đặc biệt là má phanh trong hệ thống phanh đĩa và guốc phanh trong phanh tang trống, sẽ hao mòn theo thời gian.
Việc phát hiện kịp thời sự hao mòn và thay thế các bộ phận này là điều cần thiết, bởi nếu bỏ qua, các hỏng hóc có thể gây ra hiệu ứng domino, dẫn đến nhiều vấn đề nghiêm trọng hơn.
Các nhà sản xuất thường cung cấp lịch thay thế định kỳ cho các bộ phận phanh, tương tự như các bộ phận khác của xe. Tuy nhiên, tùy thuộc vào phong cách lái xe, hệ thống phanh có thể bị mòn nhanh hơn, đòi hỏi thay thế sớm hơn so với khuyến nghị.
May mắn thay, các bộ phận chuyển động thường phát ra âm thanh khi có vấn đề. Đối với phanh, do sử dụng lực ma sát để làm chậm xe, quá trình này sinh ra nhiệt và tiếng ồn.
Các chi tiết phanh bị mòn hoặc hỏng sẽ tạo ra những âm thanh đặc trưng, giúp người lái nhận biết vấn đề trước khi chúng gây hư hại nghiêm trọng hoặc dẫn đến hỏng phanh hoàn toàn.
Bài viết này tập trung vào các xe sử dụng phanh đĩa, loại phanh phổ biến trên các mẫu xe hiện đại, và phân tích các âm thanh bất thường như tiếng mài, rít, gõ, rung hoặc kêu chói tai để chẩn đoán các vấn đề phanh.
Một trong những dấu hiệu rõ ràng nhất là tiếng mài hoặc âm thanh kim loại cọ xát vào nhau. Người lái không chỉ nghe thấy mà còn có thể cảm nhận được rung động qua vô-lăng nếu phanh trước gặp vấn đề.
Nguyên nhân phổ biến nhất là má phanh đã mòn hoàn toàn. Má phanh bao gồm lớp vật liệu ma sát và tấm kim loại hỗ trợ cấu trúc. Lớp vật liệu ma sát cọ vào đĩa phanh để dừng xe, và khi lớp này mòn hết, tấm kim loại cọ trực tiếp vào đĩa phanh, tạo ra tiếng mài.
Hiện tượng này có thể làm hỏng đĩa phanh, dẫn đến chi phí sửa chữa cao hơn nhiều so với thay má phanh. Giải pháp là thay má phanh ngay lập tức.
Một nguyên nhân khác gây ra tiếng mài có thể là do dị vật, chẳng hạn như một viên sỏi nhỏ kẹt giữa má phanh và đĩa phanh. Trường hợp này dễ khắc phục và không cần thay thế bộ phận phanh.
Nếu xe phát ra tiếng cọ xát sau khi để lâu không sử dụng, có thể đĩa phanh bị gỉ sét trên bề mặt. Việc lái xe trong giao thông và phanh liên tục sẽ giúp loại bỏ gỉ sét và tiếng ồn kèm theo.
Tiếng rít khi phanh thường xuất hiện khi sử dụng má phanh chất lượng thấp, vốn không chỉ giảm hiệu suất phanh mà còn gây ra âm thanh khó chịu. Một nguyên nhân khác là thanh cảnh báo mòn trên má phanh, thường được gọi là "squealer", chạm vào đĩa phanh, tạo ra âm thanh rít cao để báo hiệu cần thay má phanh.
Tiếng kêu tương tự như rít, nhưng có thể do dị vật như dây phanh lỏng tiếp xúc với bánh xe hoặc đĩa phanh đang quay. Để nhận biết vấn đề này, người lái nên kiểm tra xem cường độ tiếng kêu có thay đổi theo tốc độ xe hay không.
Tiếng rên hoặc kẽo kẹt không nhất thiết liên quan đến phanh, mà có thể do ổ bi bánh xe hoặc các bộ phận hệ thống treo bị mòn. Âm thanh này có thể xuất hiện khi phanh do các bộ phận treo di chuyển trong quá trình giảm tốc.
Để kiểm tra, người lái nên nâng xe bằng kích và xoay bánh xe để xác định tiếng ồn từ ổ bi, hoặc kiểm tra các chi tiết treo như khớp nối và thanh giằng.
Nếu nghe thấy tiếng rít giống như xì hơi khi phanh, có thể bộ trợ lực phanh bị rò rỉ chân không do ống dẫn hỏng hoặc màng ngăn bị rách, dẫn đến bàn đạp phanh cứng bất thường.
Tiếng gõ hoặc thình thịch có thể do bu-lông kẹp phanh (caliper) bị lỏng, và việc siết chặt lại sẽ giải quyết vấn đề. Tiếng rung có thể xuất phát từ việc má phanh, kẹp phanh hoặc kẹp chống rung được lắp đặt không đúng, khiến má phanh di chuyển khỏi vị trí khi phanh.
Đây là vấn đề nghiêm trọng, có thể gây giảm hiệu quả phanh, xe bị kéo lệch sang một bên hoặc thậm chí hỏng phanh. Tiếng rung cũng có thể do đĩa phanh bị cong, khiến má phanh va chạm vào các phần của đĩa, dẫn đến rung động ở bàn đạp phanh và vô-lăng.
Trong trường hợp này, cần mài lại hoặc thay đĩa phanh. Tuy nhiên, tiếng gõ hoặc rung thường xuất phát từ các bộ phận treo lỏng lẻo hơn là từ phanh.
Một âm thanh hiếm gặp là tiếng rên hoặc rì rầm kèm theo lực phanh yếu, thường do má phanh bị "vitrified" - bề mặt má phanh trở nên bóng loáng như gương thay vì thô ráp.
Hiện tượng này xảy ra do phanh gấp liên tục hoặc giữ chân phanh quá lâu, khiến bề mặt má phanh quá nóng và xuống cấp. Dù có thể khắc phục tạm thời bằng cách chà nhám bề mặt, giải pháp tốt nhất là thay má phanh mới.
Trên các xe trang bị hệ thống chống bó cứng phanh (ABS), tiếng mài nhanh khi ABS kích hoạt là dấu hiệu bình thường, thường xảy ra khi phanh gấp ở tốc độ cao hoặc trên bề mặt trơn trượt. Tuy nhiên, nếu tiếng này xuất hiện thường xuyên, kể cả ở tốc độ thấp, có thể cảm biến ABS hoặc cảm biến tốc độ bánh xe gặp sự cố.
Hệ thống phanh đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an toàn, và việc nhận biết các vấn đề qua âm thanh chỉ là bước đầu. Để ngăn ngừa hỏng hóc, người lái cần xây dựng thói quen lái xe phù hợp nhằm kéo dài tuổi thọ phanh.
Tránh phanh gấp quá mức, vì hành động này gây áp lực lớn lên hệ thống phanh, đặc biệt là má phanh, dẫn đến hao mòn nhanh và cần thay thế sớm. Việc giữ khoảng cách an toàn với xe phía trước giúp người lái có thời gian phản ứng và phanh từ từ trong tình huống khẩn cấp.
Cách tốt nhất để bảo vệ phanh là giảm tần suất sử dụng. Người lái có thể dự đoán điểm dừng và nhả chân ga từ sớm, để xe tự giảm tốc độ nhờ lực phanh động cơ. Phanh động cơ không chỉ tăng hiệu quả phanh mà còn có thể cứu nguy trong trường hợp phanh hỏng ở tốc độ cao.
Tuy nhiên, cần sử dụng phanh động cơ đúng cách và tránh nhấn ly hợp khi phanh, vì điều này làm mất lực phanh động cơ, khiến xe tăng tốc ngoài ý muốn.
Ngoài ra, người lái nên tránh giữ chân nhẹ trên bàn đạp phanh, vì áp lực liên tục, dù nhỏ, cũng khiến má phanh cọ vào đĩa, gây quá nhiệt và hao mòn nhanh.
Việc bảo dưỡng định kỳ và thay thế má phanh kịp thời, kết hợp với thói quen lái xe hợp lý, sẽ giúp hệ thống phanh hoạt động hiệu quả, đảm bảo an toàn và tiết kiệm chi phí sửa chữa.