Vì sao miền Bắc 'nghẹt thở' vì ô nhiễm từ tháng 10 đến tháng 4?
(CLO) Tình trạng ô nhiễm không khí tại miền Bắc có tính quy luật rõ rệt, thường tập trung và trở nên nghiêm trọng hơn vào mùa đông và mùa xuân, từ tháng 10 năm trước đến tháng 4 năm sau.
Vì sao từ tháng 10 đến tháng 4 năm sau, ô nhiễm không khí tại miền Bắc nghiêm trọng nhất?
Ngày 12/7 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 20 về một số nhiệm vụ cấp bách nhằm ngăn chặn, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường. Trong đó đã nhấn mạnh công tác bảo vệ môi trường được Đảng, Nhà nước đặc biệt quan tâm, xác định cùng với kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường là trụ cột quan trọng, không thể tách rời, quyết định sự phát triển bền vững của đất nước.
Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy, các vấn đề môi trường vẫn đang nổi cộm, trong đó đáng chú ý là ô nhiễm không khí, ô nhiễm nguồn nước, các vấn đề về rác thải đang là bài toán gây nhức nhối dư luận.
Tại Diễn đàn công nhân lao động vì môi trường 2025 với chủ đề “Quản lý rác thải sinh hoạt sau sáp nhập, gắn với thực thi Chỉ thị 20 của Thủ tướng Chính phủ” diễn ra vào chiều 19/9, ông Phạm Hồng Quân, Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết: Tình trạng ô nhiễm không khí tại miền Bắc có tính quy luật rõ rệt, thường tập trung và trở nên nghiêm trọng hơn vào mùa đông và mùa xuân, từ tháng 10 năm trước đến tháng 4 năm sau.
Đây là giai đoạn các yếu tố khí tượng bất lợi như nghịch nhiệt, lặng gió xuất hiện thường xuyên, tạo lớp ngăn cản khiến các chất ô nhiễm khó khuếch tán, bị tích tụ ở tầng không khí sát mặt đất và gây ra những đợt ô nhiễm kéo dài.
Các nguồn phát thải chính gây ô nhiễm không khí có thể kể đến trước hết là giao thông vận tải. Với số lượng phương tiện cơ giới cá nhân khổng lồ, nhiều xe cũ không đạt chuẩn khí thải, ngoài khí thải từ ống xả, bụi đường do phương tiện cuốn lên và các tiền chất tạo bụi thứ cấp cũng góp phần làm gia tăng ô nhiễm không khí đô thị.
Nguồn thứ hai là sản xuất công nghiệp. Các nhà máy nhiệt điện, xi măng, luyện thép cùng nhiều cơ sở sản xuất khác, đặc biệt tại các tỉnh lân cận Hà Nội, được xác định là tác nhân góp phần đáng kể vào mức độ bụi mịn PM2.5 trong không khí.
Thứ ba là hoạt động xây dựng và đốt mở. Bụi từ công trường xây dựng, phá dỡ, vận chuyển vật liệu không che chắn đúng quy định vẫn còn phổ biến. Đáng chú ý, tình trạng đốt rơm rạ sau thu hoạch hay đốt rác sinh hoạt tự phát ở ven đô và nông thôn cũng là nguồn phát thải quan trọng, cần có biện pháp quyết liệt để kiểm soát.
“Đặc biệt, vào những tháng cuối năm, khi xây dựng, sản xuất và giao thương tăng tốc, các nguồn phát thải đồng loạt gia tăng. Kết hợp với điều kiện thời tiết bất lợi, tình trạng này đã tạo nên những đợt ô nhiễm nghiêm trọng, ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe và đời sống người dân”, ông Quân nói.
Tất cả công trình xây dựng cũng bắt buộc phải tuân thủ nghiêm quy định về môi trường
Để triển khai thực hiện Chỉ thị 20, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Kế hoạch hành động của Bộ tại Quyết định số 3602 ngày 3/9.
Kế hoạch này đã cụ thể hóa các nội dung chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, phân công nhiệm vụ cho các đơn vị trực thuộc Bộ, tập trung vào các nhóm nhiệm vụ chính như: rà soát, đánh giá tiến độ thực hiện các chương trình, đề án về bảo vệ môi trường; tham mưu hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật; xây dựng cơ sở dữ liệu môi trường quốc gia; nâng cao chất lượng công tác thẩm định, cấp phép và kiểm tra pháp luật về môi trường.
Một trong những nội dung quan trọng, trọng tâm của Cục Môi trường trong năm nay là phải xây dựng, dự thảo tham mưu Bộ Nông nghiệp và Môi trường trình Thủ tướng Chính phủ dự thảo "Kế hoạch hành động quốc gia về khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng môi trường không khí giai đoạn 2025 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045".
Chia sẻ về các nhóm nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm, ông Phạm Hồng Quân nhấn mạnh kế hoạch hành động quốc gia đã xác định các nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm nhằm kiểm soát và cải thiện chất lượng không khí.
Trước hết là hoàn thiện thể chế, chính sách, tiếp tục rà soát và sửa đổi các quy định pháp luật, đặc biệt là Nghị định về xử phạt vi phạm hành chính theo hướng tăng nặng để đủ sức răn đe. Đồng thời, xây dựng lộ trình cung ứng nhiên liệu sạch trên toàn quốc và thiết lập cơ chế phối hợp liên vùng, liên tỉnh để xử lý các vấn đề ô nhiễm không khí mang tính liên ngành, xuyên biên giới hành chính.
Với các nguồn phát thải lớn, triển khai các chính sách đồng bộ với Chỉ thị 20/CT-TTg nhằm hạn chế xe máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch tại các đô thị lớn như Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.
Cùng với đó, sẽ quản lý chặt chẽ hơn phát thải từ giao thông và xây dựng, áp dụng lộ trình hạn chế phương tiện cá nhân đi vào các vành đai 1, 2, 3 của Hà Nội giai đoạn 2026 - 2030. Tất cả công trình xây dựng cũng bắt buộc phải tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp giảm thiểu bụi.
Thứ nhất, Bộ Nông nghiệp và Môi trường kiểm soát đốt mở và hoạt động xây dựng thông qua việc phối hợp với Cục Viễn thám quốc gia sử dụng thiết bị bay không người lái (drone) để theo dõi tình trạng đốt rơm rạ tại các vùng ven đô và phát tán bụi từ công trường xây dựng lớn, chuyển ngay kết quả cho chính quyền địa phương xử lý.
Bộ sẽ thành lập các đoàn kiểm tra liên ngành, phối hợp với Hà Nội và các Bộ liên quan thành lập các đoàn kiểm tra đột xuất tại các điểm nóng về xây dựng, giao thông và các khu vực có nguy cơ đốt rác thải, phụ phẩm nông nghiệp để xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.
Đồng thời, phối hợp với các cơ quan truyền thông, các nền tảng mạng xã hội, iHanoi để truyền thông, phát cảnh báo khi có điểm nóng ô nhiễm. Xây dựng Dự thảo Quy chế phối hợp liên vùng, liên tỉnh và các hành động biện pháp khẩn cấp khi xảy ra ô nhiễm nghiêm trọng.
Qua những phân tích trên, có thể thấy rằng, ô nhiễm không khí là một vấn đề môi trường nghiêm trọng và cấp bách, nhưng chúng ta không bị động. Dưới sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, sự vào cuộc đồng bộ của các Bộ, ngành, trong đó Bộ Nông nghiệp và Môi trường giữ vai trò chủ trì, một lộ trình hành động toàn diện, khoa học và khả thi đã được xây dựng và đang được triển khai mạnh mẽ.
“Hành động vì môi trường không chỉ là trách nhiệm mà còn là mệnh lệnh từ cuộc sống, vì sức khỏe của chính chúng ta hôm nay và vì tương lai của các thế hệ mai sau. Quyết tâm chính trị của Đảng, Nhà nước và Chính phủ là rất cao, nhưng để thành công, cuộc chiến này cần sự chung tay của toàn xã hội”, ông Quân nói.