Gia Lai: Người dân vùng khó đổ xô đi săn đặc sản từ rừng già

“Lộc trời” từ rừng già

Đến hẹn lại lên, thời gian này người dân địa phương ở xã Sơn Lang lại rủ nhau vào rừng để săn đặc sản – xoay rừng. Mùa hái xoay thường bắt đầu từ đầu tháng 8 sau những cơn mưa đầu mùa và kéo dài khoảng 2 tháng.

Quả xoay có lớp vỏ màu nâu nhung, kích thước chỉ bằng ngón tay cái nhưng mang vị chua ngọt hấp dẫn. Loài cây này 4 năm mới cho trái một lần, vì vậy quả xoay được xem là "lộc trời" và thường được nhiều thương lái săn đón.

Nhằm kiếm thêm thu nhập, những ngày này ngay từ sáng sớm từng tốp người đã hối hả tiến vào cánh rừng thuộc xã Sơn Lang để tìm, hái xoay. Năm nay, xoay không chỉ được mùa mà còn được giá, khiến nhiều gia đình tạm gác lại công việc thường ngày để tập trung vào việc săn lùng đặc sản.

Trò chuyện với PV, chị Đinh Thị Ngàn (SN 1993, trú tại buôn Lưới, xã Sơn Lang) chia sẻ: “Phải mất 4 năm xoay mới ra quả một đợt, nên hơn 1 tháng nay bà con tranh thủ tối đa thời gian để đi hái xoay. Nếu như những năm trước, xoay chỉ có giá 10.000-15.000 đồng/kg, năm nay giá xoay tăng đến 30.000-50.000 đồng/kg, tạo động lực lớn cho bà con trong làng kiếm thêm thu nhập. Nhờ xoay có giá cao nên trung bình mỗi người có thể thu về từ 300.000-500.000 đồng mỗi ngày. Nhiều lúc gặp xoay chín, bà con còn có thể thu cao hơn”.

Theo chị Ngàn, mỗi nhóm hái xoay thường có 7-10 người. Trong đó, 2 thanh niên to khỏe, nhanh nhẹn sẽ được cắt cử trèo lên cây cao, chặt cành nhỏ thả xuống, trong khi phụ nữ và trẻ em ngồi dưới gốc nhặt quả.

Không chỉ người lớn, nhiều học sinh trong làng cũng tranh thủ những ngày cuối tuần vào rừng nhặt xoay để kiếm thêm thu nhập. Chỉ trong 1 tuần, em Đinh Thị Kim và Đinh Thị Hân (trú tại xã Sơn Lang) đã tích góp được gần 2 triệu đồng nhờ hái xoay. Số tiền nay, hai em dùng để mua sắm một số đồ dùng học tập.

Chính sự tăng giá của xoay đã kéo theo sự cạnh tranh gay gắt từ người dân khắp nơi đổ về khiến lượng xoay trong rừng xã Sơn Lang bị hái gần hết. Để bảo vệ nguồn lợi, những cây xoay lớn gần đường đã được dân làng đánh dấu và phân công người trông coi, chờ quả chín để bán được giá cao hơn.

Xoay rừng có giá trị kinh tế cao, người dân lại không phải bỏ công sức trồng trọt và chăm sóc, tuy nhiên việc hái xoay tiềm ẩn nhiều rủi ro vì cây rất cao, người dân phải mạo hiểm tính mạng để thu hoạch.

Anh Đinh Văn Vơn (SN 1997, trú tại buôn Lưới, xã Sơn Lang), người có kinh nghiệm leo trèo từ nhỏ, thường là người đảm nhận việc trèo lên những cây xoay cao tới 50m để chặt cành.

“Công việc hái xoay, đặc biệt là việc leo cây, tiềm ẩn nhiều rủi ro, nguy hiểm, chỉ một sơ suất nhỏ cũng có thể dẫn đến tai nạn nghiêm trọng. Tuy nhiên, vì gia đình khó khăn, con cái vào năm học nên cần tiền để trang trải. Thấy nguy hiểm nên lúc chia tiền bán xoay, dân làng thường trích thêm 300.000 đồng để trả thêm cho người leo cây", anh Vơn trải lòng.

Nghiêm cấm việc cưa hạ cây rừng để hái trái

Được biết, vùng rừng cao nguyên Kon Hà Nừng - nơi tập trung quần thể cây xoay lớn nhất Gia Lai - được UNESCO công nhận là khu dự trữ sinh quyển thế giới. Nhằm bảo vệ nguồn lợi lâu dài, các cơ quan chức năng Gia Lai đã và đang triển khai nhiều biện pháp quản lý.

Ngoài việc khuyến cáo người dân không tranh chấp cây xoay khi thu hái, chú trọng đảm bảo an toàn cho bản thân, các đơn vị chủ rừng cũng thường xuyên kiểm soát chặt chẽ, tuyên truyền người dân chỉ chặt cành nhỏ, tuyệt đối không được cưa cây lấy quả mà phải thu hái đúng quy trình kỹ thuật để đảm bảo nguồn thu các năm tiếp theo.

Ông Nguyễn Văn Hợi - Giám đốc Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Sơ Pai, đơn vị quản lý cánh rừng thuộc xã Sơn Lang, cho biết: “Công ty quản lý hơn 7.000 ha rừng tự nhiên, trong đó cây xoay phân bố khắp 14 tiểu khu, nhiều nhất là tiểu khu 60, 61, 125, 112. Khu vực này có rất nhiều cây xoay lớn, cao từ 30-50m. Người dân bản địa đã quen với việc vào rừng hái xoay để mưu sinh từ nhiều đời nay.

Để bảo vệ rừng, công ty thường xuyên tuyên truyền bà con không được tác động đến cây, chỉ được nhặt quả rơi xuống. Công ty cũng cấm hái trái xanh, phải đợi lúc quả chín mới thả cửa rừng để bà con vào nhặt quả rụng".

Trước đó, Chi cục Kiểm lâm Gia Lai cũng đã có công văn gửi các hạt kiểm lâm, các đội cơ động và phòng chống cháy rừng chỉ đạo phối hợp với các đơn vị chủ rừng, các cơ quan, đơn vị có liên quan trên địa bàn quản lý tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về lâm nghiệp. Qua đó, vận động nhân dân tích cực tham gia bảo vệ rừng, tố giác các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực lâm sản. Đặc biệt nghiêm cấm việc chặt hạ cây và thu hái quả ươi, quả xoay trái pháp luật.

Trần Hiền