Giải pháp xử lý rơm rạ bằng chế phẩm vi sinh: Hướng đi bền vững giảm phát thải trong nông nghiệp
(CLO) Trong số các giải pháp nhằm giảm thiểu lượng khí nhà kính từ việc đốt rơm rạ thì xử lý rơm rạ bằng chế phẩm vi sinh là một trong những giải pháp được đánh giá cao.
Việt Nam được biết đến là một trong những quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới, mỗi năm sản xuất khoảng 43 triệu tấn lúa. Song song với sản lượng lúa, một lượng phụ phẩm khổng lồ cũng phát sinh ra 47 triệu tấn rơm rạ.
Đây là nguồn tài nguyên sinh khối có giá trị, nhưng thực tế chỉ khoảng 20% được tận dụng để trồng nấm rơm, làm thức ăn chăn nuôi hoặc đệm lót bảo quản nông sản.
Tại Đồng bằng sông Cửu Long, vựa lúa lớn nhất cả nước, mỗi năm thu hoạch khoảng 24 triệu tấn lúa, tạo ra từ 26–27 triệu tấn rơm rạ. Tuy nhiên, công tác thu gom còn hạn chế, mới chỉ 30% lượng rơm rạ được sử dụng, còn lại tới 70% bị nông dân xử lý bằng cách đốt ngoài đồng hoặc vùi trực tiếp xuống đất.
Theo ước tính của các nhà chuyên môn, đốt 1ha (trung bình 8 tấn rơm rạ) sẽ phát thải 9,1 tấn Co2, 789 kg khí CO, 398kg các chất hữu cơ độc và 12kg tro bụi. Việc đốt bỏ và vùi rơm vào ruộng còn tạo khí các bon đi ô xít và khí mê tan. góp phần khiến canh tác lúa đạt mức phát thải lên đến 88,6 triệu tấn carbon tương đương mỗi năm.
Ngoài tác động môi trường, đốt rơm rạ còn gây ra hiện tượng ô nhiễm không khí cục bộ, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng với các bệnh về hô hấp, mắt, và làm giảm tầm nhìn giao thông trong mùa gặt.
Trong khi đó, việc vùi rơm rạ chưa qua xử lý lại làm phát sinh khí độc trong đất, gây ngộ độc hữu cơ cho lúa vụ sau, đồng thời tạo điều kiện cho sâu bệnh phát triển. Vì vậy, để khắc phục những thách thức này sẽ góp phần giảm phát thải khí metan cũng như các loại khí gây hiệu ứng nhà kính khác.
Trong số các giải pháp nhằm giảm thiểu lượng khí nhà kính từ việc đốt rơm rạ thì xử lý rơm rạ bằng chế phẩm vi sinh là một trong những giải pháp được đánh giá cao. Xử lý rơm rạ không chỉ giúp phân hủy nhanh các tàn dư thực vật trên đồng ruộng mà còn góp phần cải tạo đất, giảm chi phí phân bón và đặc biệt là hạn chế đáng kể phát thải khí nhà kính.
Việc mở rộng xử lý rơm rạ bằng chế phẩm vi sinh mang lại nhiều lợi ích kép. Thứ nhất, góp phần vào mục tiêu giảm phát thải 43,5% khí nhà kính của ngành nông nghiệp đến năm 2030 như cam kết tại COP26. Thứ hai, nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên sinh khối, biến rơm rạ từ phụ phẩm thành tài nguyên hữu ích. Thứ ba, cải thiện sinh kế nông dân khi tiết kiệm chi phí và gia tăng năng suất.
Bà Đỗ Phương Chi, nguyên Giám đốc Trung tâm Phân tích và Chuyển giao công nghệ môi trường nhấn mạnh, giải pháp này còn mang lại lợi ích kép
“Thứ nhất, giúp cải tạo, duy trì độ phì nhiêu và cải thiện môi trường đất nông nghiệp. Thứ hai, góp phần giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ môi trường. Điều này đồng thời còn giúp nông dân giảm chi phí sản xuất” bà Chi nhấn mạnh.
Tuy nhiên, để nhân rộng giải pháp này, cần có sự hỗ trợ chính sách từ Nhà nước về cơ chế khuyến khích, hỗ trợ giá chế phẩm, hướng dẫn kỹ thuật và xây dựng chuỗi liên kết giữa nông dân – doanh nghiệp – nhà khoa học. Đồng thời, cần đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức để thay đổi thói quen đốt rơm rạ vốn đã ăn sâu nhiều năm qua.