Thông tư 19 và câu chuyện xây dựng văn hóa học đường: Nhân văn “nửa vời” sẽ khó mang lại hiệu quả!

Tuy nhiên, sự việc một học sinh lớp 7 tại Trường THCS Đại Kim (Hà Nội) túm tóc, đè đầu, quật ngã cô giáo ngay trong lớp học, chỉ một ngày sau khi Bộ GD&ĐT ban hành Thông tư 19 bãi bỏ hình thức đình chỉ học. Sự trùng hợp này khiến dư luận lo ngại kỷ cương học đường bị lung lay khi biện pháp kỷ luật cao nhất chỉ còn là… viết bản kiểm điểm. Nhiều ý kiến lo ngại: Liệu quy định mới có đủ sức răn đe.

Nỗi lo và khoảng trống trong kỷ luật học đường hiện nay

Trước đây, hình thức “đình chỉ học tập” đã tồn tại từ năm 1988. Nhiều học sinh bị coi là hư hỏng đã phải nghỉ học dài ngày, thậm chí bị buộc thôi học, dẫn đến tình trạng “không trường nào nhận”. Năm 1989, Trường Đinh Tiên Hoàng (Hà Nội) của thầy Nguyễn Tùng Lâm ra đời, tiếp nhận những học sinh bị loại khỏi hệ thống chính quy. Từ trải nghiệm hàng chục năm “cảm hóa” những học trò bị xem là cá biệt, Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm, Phó Chủ tịch Hội Tâm lý học Việt Nam, người sáng lập Trường THPT Đinh Tiên Hoàng cho rằng bỏ hoàn toàn hình thức đình chỉ học thì chưa hợp lý.

Theo ông, trong giáo dục, kỷ luật không phải là trừng phạt mà là cơ hội để học sinh nhìn lại bản thân và sửa sai. Ở nhiều nước, đình chỉ học vẫn được áp dụng, nhưng đó không phải là loại bỏ học sinh mà là để các em học lại từ lỗi lầm của chính mình.

Ông khẳng định, việc Bộ Giáo dục và Đào tạo bỏ hẳn hình thức đuổi học là cần thiết, vì không mang tính giáo dục, thậm chí còn đẩy học sinh ra ngoài vòng kiểm soát. Tuy nhiên, đình chỉ tạm thời vẫn nên duy trì, nhưng cần đi kèm với cơ chế hỗ trợ: học sinh vẫn phải đến trường, được tư vấn tâm lý, làm việc với giáo viên thay vì nghỉ học ở nhà. “Nhà trường phải biến kỷ luật thành một quá trình giáo dục, giúp học sinh hiểu và chịu trách nhiệm về hành vi của mình”, thầy Lâm nhấn mạnh.

Tuy nhiên, ở góc độ quản lý, ông Hoàng Đức Minh, Vụ trưởng Vụ Học sinh, sinh viên (Bộ GD-ĐT) cho biết: “Thông tư 19 của Bộ Giáo dục và Đào tạo thể hiện sự thay đổi cách thức nhìn nhận về giáo dục học sinh, kỷ luật làm sao để học sinh tiến bộ, tự nhận thức và thay đổi chứ không phải kỷ luật nhằm đẩy học sinh ra khỏi môi trường giáo dục. Với lứa tuổi của học sinh, việc đình chỉ học tập, đuổi học học sinh là không phù hợp. Nó mang tính chất của một quyết định hành chính chứ không phải là hoạt động giáo dục, nguy cơ rất cao đẩy các em vào con đường phạm tội, khi thiếu sự giáo dục cả nhà trường, thiếu sự quan tâm của gia đình”.

Giáo dục chỉ có lòng yêu thương thôi sẽ chưa đủ

Trên các trang mạng xã hội hiện nay đầy rẫy những clip nhảm nhí, bạo lực, trái với đạo đức truyền thống của dân tộc và học sinh dễ dàng tiếp cận hằng ngày. Có điều, những clip này lại thu hút nhiều học trò xem và thích thú.

Ở nhà, một bộ phận phụ huynh thì bận bịu hoặc có cả những phụ huynh quá cưng chiều con em mình nên nhiều em không nhìn ra những hành vi sai trái, hoặc những lúc ứng xử không phù hợp. Ở trường, trong lớp học lại có một bộ phận học sinh quậy phá trong trường, trong lớp lôi kéo. Từ đó, một bộ phận học sinh có những nhận thức không chuẩn mực. Khi vi phạm nội quy, nền nếp ở trường thì những mức kỷ luật học sinh chỉ mang tính tượng trưng không đủ tính răn đe.

Tới đây, sau ngày 31/10/2025, học sinh dù vi phạm nghiêm trọng đến mức nào đi chăng nữa thì mức kỷ luật cao nhất cũng chỉ dừng lại ở mức viết bản kiểm điểm có chữ ký phụ huynh xác nhận và cam kết trong quản lý giáo dục học sinh càng khiến nhiều người băn khoăn. Không phụ huynh, thầy cô nào muốn kỷ luật học trò của mình vì các em đang ngồi trên ghế nhà trường nên ai cũng mong muốn học trò ngoan hiền, chăm lo học tập để trở thành công dân tốt. Nhưng, có những điều không mong muốn xảy ra, thậm chí xảy ra nghiêm trọng như sự việc vừa diễn ra ở Trường trung học cơ sở Đại Kim thì có lẽ việc đình chỉ học tập vài ngày, hoặc tới đây là viết bản kiểm điểm sẽ chẳng có tác dụng gì. Uốn cây cần phải uốn từ nhỏ, một khi xử lý nửa vời theo quy định của ngành sẽ khiến cho một bộ phận học sinh xem thường nội quy của nhà trường. Đó cũng là điều trăn trở của rất nhiều giáo viên.

Cho ý kiến về văn hóa học đường tại phiên họp thứ 49 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh nhận định với học sinh đã có sự lệch chuẩn rất lớn mà chỉ dùng những biện pháp nhẹ nhàng thông thường thì “sợ sẽ rất khó”. Ông Vinh nhìn nhận nên kiên trì xây dựng văn hóa học đường rộng và toàn diện hơn. Thông tư 19 của Bộ GD-ĐT về khen thưởng và kỷ luật học sinh có hiệu lực từ ngày 31/10 tới đây, sửa đổi quy định theo hướng “không có xử lý phạt mà thuần túy là nhắc nhở”.

“Trong một xã hội bao giờ cũng có người này, người kia. Với biện pháp thuyết phục, chúng ta cần xem có hiệu quả không? Giáo dục trong trường học không thành công thì sau này các em ra đời sẽ có những tác động xã hội. Cho nên, mặc dù nhất quán nguyên tắc bảo vệ học sinh, có cách đối xử phù hợp với trẻ em nhưng chúng ta nên nghiên cứu kỹ. Có những vụ việc cho thấy học sinh đã có sự lệch chuẩn rất lớn mà chúng ta chỉ dùng những biện pháp nhẹ nhàng thông thường, tôi sợ sẽ rất khó xử lý. Nội dung này thuộc về chuyên môn giáo dục nên cần nghiên cứu thêm” - ông Vinh đề nghị.

Theo một số chuyên gia, nhiều nước phương Tây áp dụng mô hình “kỷ luật phục hồi” với mục tiêu hòa giải và sửa chữa, nhưng họ vẫn duy trì chế tài mạnh trong trường hợp nghiêm trọng như đình chỉ tạm thời, chuyển sang cơ sở giáo dục đặc biệt hoặc can thiệp bằng dịch vụ xã hội. Điểm mấu chốt là họ có hạ tầng hỗ trợ: chuyên viên tâm lý học đường, cán bộ xã hội, hệ thống đánh giá hành vi và can thiệp từng cá nhân.

Nhìn lại, tranh luận về việc bỏ “đình chỉ học tập” không chỉ là câu chuyện của một biện pháp kỷ luật, mà là vấn đề triết lý giáo dục: Làm sao để vừa nghiêm khắc, vừa nhân văn. Nếu kỷ luật chỉ dừng ở hình thức “kiểm điểm qua loa” thì không đủ sức răn đe. Nhưng nếu biến nó thành công cụ trấn áp, sẽ đẩy học sinh ra xa trường lớp. Câu trả lời, như các chuyên gia và phụ huynh khẳng định, nằm ở chỗ: Kỷ luật phải đi cùng giáo dục, nghiêm mà vẫn mở đường cho học sinh thay đổi và trưởng thành.

Khánh An