Đại học nào sẽ do Bộ Giáo dục và Đào tạo trực tiếp quản lý sau sáp nhập, giải thể?

Theo dự thảo, Bộ sẽ quản lý trực tiếp các đại học, trường đại học trọng điểm, hoặc đã được quy hoạch là cơ sở trọng điểm quốc gia về kỹ thuật, công nghệ.

Các trường này được giao vai trò dẫn dắt mạng lưới trung tâm đào tạo xuất sắc, trường cao đẳng vùng và trung tâm quốc gia về đào tạo, thực hành nghề chất lượng cao. Đây được coi là những “đầu tàu” trong hệ thống, định hướng chất lượng và tiêu chuẩn cho toàn ngành.

Trong khi đó, Bộ Y tế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tiếp tục phụ trách các cơ sở đào tạo chuyên sâu đặc thù. Những trường đại học công lập còn lại sẽ được chuyển giao về địa phương quản lý, đồng thời được trao quyền tự chủ toàn diện, không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính như trước.

Dự thảo nghị quyết đưa ra nhiều giải pháp để tái cấu trúc hệ thống cơ sở giáo dục công lập, nhằm tinh gọn bộ máy và tăng hiệu quả quản trị.

Cụ thể, các trung tâm giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên sẽ được hợp nhất thành trường trung học nghề theo từng khu vực liên phường, xã.

Một số viện nghiên cứu có thể sáp nhập vào các trường đại học, ngoại trừ các tổ chức khoa học công nghệ công lập đặc thù.

Chủ trương này nối tiếp tinh thần Nghị quyết 281 của Chính phủ và Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị, trong đó nhấn mạnh yêu cầu sắp xếp, giải thể hoặc sáp nhập những trường không đạt chuẩn, xóa bỏ cấp trung gian, xây dựng mô hình quản trị tinh gọn, thống nhất, hiệu quả.

Thực tế hiện nay, nhiều bộ ngành vẫn quản lý trực tiếp các trường đại học. Bộ Công Thương có 9 trường, trong đó có Đại học Công nghiệp Hà Nội, Đại học Điện lực, Đại học Công nghiệp TP Hồ Chí Minh.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường quản lý 6 trường như Đại học Thủy lợi, Lâm nghiệp, Học viện Nông nghiệp Việt Nam. Bộ Xây dựng có 8 trường như Kiến trúc Hà Nội, Kiến trúc TP Hồ Chí Minh, Đại học Hàng hải Việt Nam. Ngoài ra, Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam cũng có Trường Đại học Công đoàn.

Việc phân tán này được đánh giá là khiến hệ thống thiếu liên kết, manh mún, chồng chéo chức năng. Dự thảo nghị quyết đặt mục tiêu khắc phục bằng cách tập trung đầu mối, đồng thời giao quyền chủ động nhiều hơn cho địa phương.

Tại hội nghị giáo dục đại học năm 2025, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết giáo dục đại học sắp bước vào giai đoạn sắp xếp, tinh giản quy mô lớn. Theo đó, khoảng 140 trường công lập (không tính khối công an, quân đội và trường tư thục) sẽ nằm trong diện sáp nhập.

Điểm mới là việc sáp nhập có thể do Nhà nước chỉ định thay vì để các trường tự nguyện. Các kịch bản được đưa ra gồm: trường trung ương nhập với trường địa phương, nhiều trường địa phương nhập với nhau, hoặc nhiều trường trung ương sáp nhập để hình thành những cơ sở lớn, có sức cạnh tranh cao. Quan điểm của Bộ là sắp xếp để các trường mạnh lên, thay vì duy trì tình trạng nhỏ lẻ, thiếu phát triển, đặc biệt ở những trường gần nhau về lĩnh vực đào tạo.

Một nội dung khác của dự thảo là thay đổi cơ chế nhân sự trong giai đoạn chuyển tiếp khi bãi bỏ Hội đồng trường. Theo đó, cơ quan quản lý trực tiếp sẽ bổ nhiệm giám đốc, hiệu trưởng và cấp phó các trường đại học, cao đẳng công lập theo quy định của Đảng và pháp luật. Với Đại học Quốc gia, Bộ Giáo dục và Đào tạo trình Thủ tướng quyết định nhân sự.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng sẽ ban hành quy định về tiêu chuẩn, tiêu chí, thời hạn bổ nhiệm, số lượng cấp phó, nhằm bảo đảm sự minh bạch, thống nhất. Ở cấp địa phương, giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo sẽ có thẩm quyền tuyển dụng, điều động, bổ nhiệm nhân sự trong các trường mầm non, phổ thông công lập.

Dự thảo nghị quyết lần này được xem là bước đi cụ thể để thể chế hóa Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Sau khi lấy ý kiến rộng rãi, dự thảo sẽ được trình Quốc hội xem xét tại kỳ họp thứ 10 tới.

Nếu được thông qua, hệ thống giáo dục đại học Việt Nam sẽ bước vào giai đoạn tái cấu trúc quy mô lớn, với những thay đổi căn bản về quản lý, tổ chức và nhân sự, kỳ vọng khắc phục tình trạng phân tán, nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo nguồn nhân lực.

Văn Hiền