Mỹ bất ngờ phản đối tuyên bố chống bệnh không lây nhiễm tại Liên hợp quốc

Sự đồng thuận toàn cầu về tầm nhìn mới nhằm giải quyết cuộc khủng hoảng bệnh không lây nhiễm (NCD) đã không đạt được tại Liên hợp quốc sau khi Mỹ từ chối ủng hộ. Lập trường phản đối này đã buộc các quốc gia thành viên phải tiến hành bỏ phiếu tới đây.

Mối nguy của bệnh không lây nhiễm

NCD là viết tắt của Bệnh không lây nhiễm (Non-Communicable Disease), một thuật ngữ dùng để chỉ các bệnh mãn tính không lây từ người sang người, không do vi trùng gây ra mà thường do sự kết hợp của yếu tố di truyền, sinh lý, môi trường và hành vi. Các bệnh không lây nhiễm chính bao gồm bệnh tim mạch, ung thư, bệnh hô hấp mạn tính và tiểu đường.

Sau nhiều tháng đàm phán, Tuyên bố Chính trị thứ tư về các bệnh không lây nhiễm (NCD) và sức khỏe tâm thần đã nhận được sự ủng hộ áp đảo từ các chính phủ tại Đại hội đồng Liên hợp quốc vào hôm thứ Năm. Tuy nhiên, tuyên bố này đã bị Mỹ bác bỏ trong bài phát biểu của Bộ trưởng Y tế Robert F. Kennedy Jr..

Phát biểu tại Đại hội đồng, ông Kennedy nói: “Chúng ta không thể chấp nhận ngôn ngữ thúc đẩy hệ tư tưởng giới tính mang tính hủy hoại, cũng như các tuyên bố về quyền phá thai. Tuyên bố vượt quá vai trò của Liên hợp quốc và bỏ qua những vấn đề sức khỏe cấp bách nhất, vì vậy Hoa Kỳ sẽ bác bỏ”.

Thực tế, tuyên bố không nhắc đến quyền sinh sản hoặc giới tính, ngoại trừ việc thừa nhận những thách thức đặc thù mà phụ nữ phải đối mặt.

Bất chấp sự phản đối của Mỹ, tuyên bố dự kiến sẽ được nhất trí thông qua trong vài tuần tới.

Bà Katie Dain, Giám đốc Điều hành Liên minh NCD, cho rằng: "Sự đồng lòng hôm nay là minh chứng cho thấy đa số các chính phủ đã sẵn sàng cam kết hành động trong cuộc chiến chống NCD".

Thách thức khác từ rượu, thuốc lá và đồ uống có đường

Văn kiện đề ra mục tiêu theo dõi, đẩy nhanh ứng phó với bệnh tim, ung thư, tiểu đường và bệnh hô hấp mãn tính. Đây là những căn bệnh gây ra 43 triệu ca tử vong mỗi năm, chiếm tới 75% tổng số ca tử vong toàn cầu, trong đó 80% có thể phòng ngừa được.

Ngoài ra, tuyên bố cũng nhấn mạnh tiếp cận thuốc men giá cả phải chăng, đồng thời tích hợp sức khỏe tâm thần, bệnh răng miệng và thận vào hệ thống chăm sóc y tế.

Các chuyên gia y tế đã chỉ trích tuyên bố vì đã không đề xuất tăng thuế đối với rượu, thuốc lá và đồ uống có đường. Mặc dù cam kết về các loại thuế này đã có trong bản dự thảo trước, nhưng nó đã bị loại bỏ khỏi tuyên bố cuối cùng.

Sự thay đổi này được cho là kết quả của quá trình vận động hành lang từ các công ty thuốc lá, rượu, và thực phẩm đồ uống. Đáng chú ý, đồ uống có đường thậm chí còn không được đề cập trong văn kiện chính thức.

Alison Cox, Giám đốc Chính sách và Vận động tại Liên minh NCD, bày tỏ sự quan ngại sâu sắc, cho rằng tuyên bố bị "làm loãng" này đã bỏ lỡ cơ hội để giảm tiêu thụ các sản phẩm có hại và huy động nguồn quỹ y tế cấp thiết.

Bà lưu ý rằng hiện chỉ có 19 quốc gia đang trên đà đạt được mục tiêu của Liên Hợp Quốc là giảm một phần ba tỷ lệ tử vong sớm do NCD vào năm 2030 thông qua phòng ngừa và điều trị.

Rượu bia, thuốc lá và thực phẩm, đồ uống siêu chế biến là những tác nhân chính thúc đẩy tình trạng béo phì, vốn là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến các bệnh không lây nhiễm.

Dự báo đến năm 2035, thế giới sẽ có tới 4 tỷ người sống chung với tình trạng thừa cân và béo phì. Cảnh báo này được củng cố trong một báo cáo của UNICEF công bố trong tháng, lần đầu tiên cho thấy số trẻ em béo phì trên toàn cầu đã vượt qua số trẻ em thiếu cân. Đặc biệt, các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình đang chứng kiến sự gia tăng nhanh nhất của tình trạng này.

Tiến sĩ Joan Matji, chuyên gia dinh dưỡng của UNICEF, nhấn mạnh: “Ở mọi nơi trẻ em xuất hiện, từ cửa hàng, trường học đến mạng xã hội, các em đều bị bao quanh bởi thực phẩm siêu chế biến giá rẻ, được tiếp thị rầm rộ. Đây là lợi nhuận khổng lồ mang lại cho ngành công nghiệp thực phẩm quyền lực và ảnh hưởng to lớn”.

Mexico, một trong những quốc gia tiêu thụ nhiều nước ngọt nhất thế giới, đã tiên phong áp dụng thuế đối với đồ uống có đường từ năm 2014, hiện đang có kế hoạch tăng mức thuế này lên 40%. Hành động này dự kiến sẽ mang lại 3,2 tỷ đô la doanh thu mỗi năm để tài trợ cho quỹ y tế.

Tuy vậy, quốc gia này vẫn đối mặt khủng hoảng khi cứ 3 trẻ em thì có 1 trẻ bị thừa cân hoặc béo phì. Thêm vào đó, bệnh tiểu đường đã trở thành nguyên nhân gây tử vong đứng thứ hai tại quốc gia này, cướp đi sinh mạng của 100.000 người mỗi năm.

Thứ trưởng Y tế Mexico Ramiro López Elizalde cảnh báo: “Béo phì là đại dịch thầm lặng của thời đại chúng ta. Trong khi các giám đốc điều hành ngành đồ uống quyết định trên sân golf, hàng triệu người lại phải lọc máu. Đây không chỉ là khủng hoảng y tế mà còn là vấn đề công bằng xã hội và môi trường. Con người không phải là một thị trường, mà là một quyền cần được bảo vệ”.

Hà Trang (theo U.N, Guardian)